Συκώτι από το σύκο
Posted by sarant στο 21 Μαΐου, 2009
Χτες σε σχόλιο του κ. Τσίρου σε ελαφρώς άσχετο νήμα αναφέρθηκε ότι το συκώτι πρέπει να γράφεται «σηκότι», με την εξής επιχειρηματολογία:
Προσπάθεια βεβαίως, ατυχής όμως, αλλά κυρίως “στον αέρα”. Επιγραμματικά, γιατί: την ρίζα από την οποίαν δημιουργήθηκε η λέξη ΣΗΚΩΤΙ (με ήτα, όπως γράφεται σωστά) δεν την δανείσαμε ούτε στους Λατίνους ούτε, μέσω αυτών, στις άλλες εθνότητες (γλωσσικές και κοινωνικές) της ευρωπαϊκής φυλής, καθ’ ότι την είχαν όσο και εμείς, πριν ακόμα από τον εθνοτικό διαχωρισμό της φυλής. Απλώς, εμείς, εξελίξαμε ταχύτερα – ως γνωστόν – όλα τα πολιτισμικά και δή γλωσσικά πράγματα. Την είχαν, λοιπόν και αυτοί το ίδιο μ’ εμάς. Και η ρίζα είναι fegat – feqat, ή shegat – sheqat. Στην πρώτη εκφορά της, αυτή με το F, εκκινά η δυτική λέξη fegato κ.ο.κ., ενώ στη δεύτερη, η ελληνική. Δηλαδή, είναι ακριβώς η ίδια λέξη, όπως και όλες οι λέξεις που μιλούν όλα τα ευρωπαϊκά (γλωσσικά) έθνη. Καθώς, μιλάμε ακριβώς την ίδια γλώσσα. Αυτοί, λοιπόν, οι Δυτικοί, λένε fegat-o, ενώ εμείς sheqat-ιον. Και όπου άλφα, σημαίνει δύο όμικρον, οο, δηλαδή ωμέγα, ω. Και όπου, από την κοινή ρίζα, υπήρχε Q – q, ή G – g, οι δυτικοί εξέλιξαν το δεύτερο, το πιο σκληρό, ενώ εμείς το πρώτο, το πιο μαλακό, ή to Π – π. Το ίδιο, όπως στο Equus [Έκουους – έκβους (equu-allo – quvallo – qavallo – cavallo = ίππος], ενώ σ’ εμάς εξελίχθηκε σε (j)equus – epuus – ippus – ippus – ίππος. Έτσι και στο σηκώτι. S(h)eqat – sηqat – sηkοοt – sηκώτ-ι. Αυτά, συμπυκνωμένα, χωρίς άλλην ανάλυση.
Ο κ. Τσίρος πήρε την αφορμή από ένα παλιό μου κείμενο, γραμμένο πριν από 12 χρόνια περίπου, που υπάρχει στον ιστότοπό μου. Το κείμενο εκείνο το χώρισα στα δύο, παρουσιάζω τώρα το μισό που αφορά το συκώτι (και όχι το σύκο καθαυτό), ξανακοιταγμένο και επαυξημένο.
Το συκώτι, ένα από τα σπουδαιότερα ανθρώπινα όργανα, εθεωρείτο από την αρχαιότητα η έδρα του θάρρους, του θυμού και του φόβου. Η λέξη «λευκηπατίας» (ή λευχηπατίας), αυτός δηλαδή που έχει λευκό συκώτι, σήμαινε τον δειλό, αυτόν που δεν έχει αίμα στις φλέβες του, όπως θα λέγαμε σήμερα. Η αρχαιοελληνική σύνδεση του συκωτιού με το θάρρος και τον θυμό εμφανίζεται και σε άλλες γλώσσες: έτσι, στα ιταλικά και στα ισπανικά, η έκφραση «έχει συκώτι» (avere fegato και tener higado, αντίστοιχα) σημαίνει τον θαρραλέο άνθρωπο, αυτόν που «το λέει η καρδιά του». Παρόμοια, οι Γάλλοι χρησιμοποιούν την έκφραση avoir les foies blancs (έχει άσπρο συκώτι) για να χαρακτηρίσουν τον δειλό τον λιπόψυχο. Ανάλογο είναι και το αγγλικό lily-livered. Στη νεοελληνική γλώσσα, λέμε μου κόπηκαν τα ήπατα (αξιοπρόσεκτη η διατήρηση του αρχαίου τύπου!) για να δηλώσουμε τον υπερβολικό φόβο, όπως λέμε μου έπρηξες το συκώτι σε κάποιον ενοχλητικό και μη χαλάς το συκώτι σου, δηλαδή μην θυμώνεις (για πράγματα ανάξια λόγου). Επίσης, όταν κάτι μας κάνει να γελάσουμε πολύ λέμε ότι φτιάξαμε καινούργιο συκώτι. Τέτοιες φράσεις βρίσκουμε και σε άλλες γλώσσες, λ.χ. στα ιταλικά λένε si mangia il fegato (τρώει το συκώτι του) για κάποιον που βράζει από το θυμό του, ενώ στα ισπανικά η έκφραση moler los higados σημαίνει ακριβώς «πρήζω το συκώτι κάποιου». Στα αγγλικά και στα γερμανικά, η λέξη παράγεται από άλλη ρίζα, παλαιογερμανική, αλλά οι παροιμιακές χρήσεις είναι παρόμοιες· για παράδειγμα, στα γερμανικά λένε sich von der Leber reden για όποιον εκφράζει τα συναισθήματά του χωρίς περιστροφές –εμείς θα λέγαμε έξω από τα δόντια. Και στα περσικά και τα αραβικά υπάρχουν φράσεις παρόμοιες. Να σημειωθεί ότι το συκώτι το λέμε και τζιέρι (από το τουρκ. ciğer, περσικής αρχής). Όπως και στα τούρκικα (νομίζω), η έκφραση «τζιέρι μου» χρησιμοποιείται στα γλυκόλογα ή σαν ένδειξη τρυφερότητας. Συκώτι μου, δεν λέμε.
Το συκώτι είναι το μοναδικό ανθρώπινο όργανο που έχει την ιδιότητα να αναγεννάται σε σημαντικό βαθμό. Η γνώση αυτή υπάρχει και στην αρχαία ελληνική μυθολογία: όπως θα θυμόμαστε, το όρνιο έτρωγε το συκώτι του Προμηθέα, το οποίο μέσα στη νύχτα ξαναφτιαχνόταν. Λόγω του βιολογικού του ρόλου, το συκώτι περιέχει μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Α. Η υπερκατανάλωση συκωτιού μπορεί να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές, όπως έπαθαν κάποιοι εξερευνητές του Βόρειου Πόλου που τράφηκαν με συκώτι πολικής αρκούδας. Οι Εσκιμώοι, διαβάζω στη Βικιπαίδεια, κάτι ξέρουν και το αποφεύγουν.
Η λέξη συκώτι, όμως, από πού προέρχεται; Από το σύκο, είναι η απάντηση, αν και η διαδρομή δεν είναι προφανής. Η συκιά και ο καρπός της, το σύκο, υπάρχουν στην Ελλάδα από πολύ παλιά -μαρτυρούνται και στον Όμηρο, αν και η λέξη «σύκο» ίσως να είναι προελληνική. Το σύκο διαδραμάτιζε κεφαλαιώδη ρόλο στο διαιτολόγιο των αρχαίων Ελλήνων, το οποίο με τα σημερινά δεδομένα θα κρινόταν αφάνταστα φτωχό. Το σύκο λοιπόν το εκτιμούσαν ιδιαίτερα και μάλιστα τάιζαν ορισμένα ζώα (ιδίως χήνες και γουρούνια) αποκλειστικά ή σχεδόν με σύκα, ώστε το συκώτι τους να νοστιμίσει. Αυτό το έδεσμα, κάτι ανάλογο με το σημερινό φουα-γκρα, το ονόμαζαν, πολύ λογικά, «συκωτόν ήπαρ».
Ας δούμε τι λέει ο Γαληνός στο έργο «Περί των εν τροφαίς δυνάμεων» και συγκεκριμένα στην ενότητα «Περὶ τῶν ἐν τοῖϲ πεζοῖϲ ζῴοιϲ ϲπλάγχνων»: Τὸ μὲν ἧπαρ ἁπάντων τῶν ζῴων παχύχυμόν τ’ ἐϲτὶ καὶ δύϲπεπτον καὶ βραδύπορον ὑπάρχον. ἄμεινον δ’ ἐν αὐτοῖϲ οὐκ εἰϲ ἡδονὴν μόνον, ἀλλὰ καὶ εἰϲ τἄλλα τὸ ϲυκωτὸν ὀνομαζόμενόν ἐϲτι τῆϲ προϲηγορίαϲ ταύτηϲ τυχόν, ἐπειδὴ πολλῶν ϲύκων ξηρῶν ἐδωδῇ τοῦ μέλλοντοϲ ϲφάττεϲθαι ζῴου τοιοῦτον παραϲκευάζουϲιν αὐτό· καὶ πράττουϲιν οὕτωϲ ἐπὶ τῶν ὑῶν μάλιϲτα διὰ τὸ φύϲει τὰ τούτου τοῦ ζῴου ϲπλάγχνα πολὺ τῶν ἐν τοῖϲ ἄλλοιϲ ὑπάρχειν ἡδίω. γίγνεται δὲ κἀκεῖνα ϲφῶν αὐτῶν ἀμείνω φαγόντοϲ τοῦ ζῴου πολλὰϲ ἰϲχάδαϲ·
Ανάλογες αναφορές υπάρχουν και σε άλλους ιατρικούς συγγραφείς. Με τον καιρό, το ουσιαστικό εξέπεσε και παρέμεινε το επίθετο, «συκωτόν», το οποίο έφτασε να χαρακτηρίζει όχι μόνον το ειδικά προετοιμασμένο συκώτι, αλλά το συκώτι γενικά. Αυτό το γλωσσικό φαινόμενο, η έκπτωση δηλαδή του ουσιαστικού, είναι αρκετά συνηθισμένο στα ελληνικά (πρβλ. ποντικός μυς δηλ. το ποντίκι από τον (Εύξεινο) Πόντο, που έγινε ποντικός, νεαρόν ύδωρ, πανικός φόβος). Από το συκωτόν, που ήταν πια ουσιαστικό, είχαμε το υποκοριστικό συκώτιον και μετά συκώτι. Οι Ρωμαίοι ξεσήκωσαν από τα ελληνικά το συκωτόν ήπαρ, το είπαν iecur fegatum μεταφράζοντας κατά λέξη, και με μια παρόμοια διαδικασία έμεινε το σκέτο fegatum από το οποίο προήλθαν οι λέξεις που είδαμε πιο πάνω στις ρωμανικές γλώσσες.
Μαρία said
Όπως και στα τούρκικα (νομίζω), η έκφραση «τζιέρι μου» χρησιμοποιείται στα γλυκόλογα ή σαν ένδειξη τρυφερότητας.
Και στα ελληνικά βεβαίως βεβαίως. Και ελπίζω να μη μας πρήξουν τα τζέρια ή τα σκώτια (ποτέ ενικός, ίσως κατά τα ήπατα)
JustAnotherGoneOff said
Θυμήθηκα και τον Πάριο στο γνωστό τραγούδι του, που λέει
«Έρι-Έρι-Έρι, Έρι-Έρι-Έρι,
ήκαψές μου της καρδιάς μου το τζιέρι»
sapere aude said
> Να σημειωθεί ότι το συκώτι το λέμε και τζιέρι (από το τουρκ. ciğer, περσικής αρχής). Όπως και στα τούρκικα (νομίζω), η έκφραση «τζιέρι μου» χρησιμοποιείται στα γλυκόλογα ή σαν ένδειξη τρυφερότητας. Συκώτι μου, δεν λέμε.
Ciğer (τζιέρ με παχύ τζ) είναι το συκώτι, αλλά και, γενικά, το σπλάχνο. Οι χασάπηδες λένε ciğer τη συκωταριά (καρδιά + πνευμόνια + συκώτι). Πιο ακριβής όρος για το συκώτι είναι το karaciğer (μαύρο σπλάχνο) και για το πνευμόνι akciğer (άσπρο σπλάχνο). Οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνται *και* στην ιατρική.
Μαρία said
Μια μικρή διόρθωση για το λατινικό συκώτι. Ficatum είναι το σωστό και πλάστηκε ως ουσιαστικό, μετά την έκπτωση του ήπατος, μεταφράζοντας το ουσιαστικό συκωτόν. Για πρώτη φορά τη βρίσκουμε στον «Απίκιο ή για τη μαγειρική τέχνη».
sapere aude said
Σημειωτέον ότι το «τζιβαέρι» προέρχεται μάλλον από το civaher (πολύτιμος λίθος).
περαστικός said
Υπάρχει και η έκφραση «μου φαε τα σκώθια» που λέμε στην Κρήτη για μια κατάσταση ή ένα άτομο που μας ταλαιπώρησε ιδιαίτερα.
sapere aude said
Διόρθωση:
Ήθελα να πω «από το cevahir».
Δύτης των νιπτήρων said
Για την ακρίβεια, cevahir είναι ο (αραβικός) πληθυντικός του cevher, «πολύτιμος λίθος» και «κόσμημα».
Και μια και πιάσαμε τα τζιέρια, αρναούτ τζιγερί (arnavut ciğeri) [δεν είναι «το συκώτι του Αλβανού» αλλά] «αρβανίτικο συκώτι», ωραίος κρασομεζές και πολύ απλός: συκώτι με κρεμμύδι.
sapere aude said
Δύτη, πώς λέγεται στα τουρκικά ο ηπατολόγος και ο πνευμονολόγος;
Μαρία said
Τα τζοβαΐρια και τζοβαϊρικά που λέμε.
Σάπερε, 3. Αυτά εννοεί κι ο θειος μου όταν μου λέει «θα καούν τα τζέριας» απ’ το κάπνισμα.
sarant said
Απροπό, αν διαπιστώσετε εκπληκτική ομοιότητα ανάμεσα στο άρθρο μου αυτό και στο τελευταίο κομμάτι του άρθρου της κ. Ηλέκτρας Κουτούκη, δημοσιογράφου, εδώ:
http://www.noikokyra.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=482
(ομοιότητα που ήταν μεγαλύτερη με την αρχική μορφή του άρθρου μου), να ξέρετε πως εγώ δεν αντέγραψα την κυρία 🙂
Μπουκανιέρος said
Χμ, θυμήθηκα τους τζιεροσαρμάδες που σέρβιραν μερικά μαγαζιά στη Σαλονίκη.
Μαρία said
Και σερβίρουν αλλά σαν της μάνας μου δεν είναι.
Δύτης των νιπτήρων said
Sapere (9), δηλώνω άγνοια! υποθέτω «ειδικός στο συκώτι», karaciğer mutehassısı.
q said
Ενδιαφέρουσα αφήγηση, όπως πάντα. Άραγε, αληθεύει η συνταγή, άμα ταΐζεις τα ζώα σύκα, κάνουν εύγεστο συκώτι? Κάτι τέτοιο κατάλαβα. (Ο οφθαλμολόγος πάντως στα (νέα) τούρκικα λέγετε oftalmolog. Το διάβαζα συνέχεια στις ταμπέλες των ιατρείων, όταν πήγα τουρίστας στην Κωνσταντινούπολη. Υποθέτω κάτι τέτοιο θα συμβαίνει και με τους ηπατολόγους και πνευμονολόγους)
Μαρία said
Τον οφλαλμίατρο το λεξικό μου τον έχει goz hekimi (το ο με τελίτσες), αλλά απο τότε έπεσε, φαίνεται, κι άλλος εκσυγχρονισμός.
Μπουκανιέρος said
Μαρία, περιμένω πρόσκληση.
Κορνήλιος said
ἂχ Μαρία! τζγιέρι μ’ μ’ ἕλεγαν ἀπὸ μικρὸ στὸ σόι τοῦ πατέρα μου καθ’ὅτι μικρασιᾶτες. πεῖτε καὶ γιὰ τὸ φουὰ γκρά. νομίζω τὶς χῆνες τὶς ταΐζουν μὲ σῦκα. τζγιεροσαρμᾶδες εἶναι τὸ ἀγαπημένο μου φαγητό,
η μάνα μου τὸ τὸ κάνει τέλειο μὲ σάλτσα γιαουρτιοῦ.
Μαρία said
Μπουκάν, θα μας φιλέψει η μαμά του Κορνήλιου, γιατί η δικιά μου έχει πεθάνει σαν σήμερα μάλιστα. Εγώ είμαι ανεπρόκοπη και τρώω ή στη φίλη μου, καλή ώρα την Κυριακή που μας πέρασε, ή στην ταβέρνα της γειτονιάς μου.
Κορνήλιε, την ίδια σάλτσα τη βάζουμε και στο αρνί που το λέμε κουρουκλίδικο και στους κεφτέδες στο φούρνο, στο λεγόμενο πασά κεφτεσί. Το γιαούρτι κόβει το λίπος.
Δεν ξέρω αν τα παπιόχηνα οι Γάλλοι τα ταΐζουν και σύκα, πάντως τα στουμπώνουν με ένα χωνί, το λεγόμενο gavage, και τους πρήζουν κανονικότατα το συκώτι. Επειδή το ζώο υποφέρει, τα τελευταία χρόνια υπάρχει κίνηση για απαγόρευση του φουά γκρα.
Κορνήλιος said
Μαρία ο Σβαρτσενέκερ ως κυβερνήτης της Καλιφόρνιας ήθελε να εισάγει ένα νόμο για πιο ήπια μεταχείριση των χηνών. Δεν είναι ανάγκη να καταργηθεί το φουά γκρα αρκεί να γυρίσουμε σε παραδοσιακές μεθόδους. TO CSI τι είναι;
τὸ ἔγραψα στὸ μονοτονικὸ γιὰ πρώτη καὶ τελευταία φορά.
Μαρία said
Μπα, χηνόφιλος ο Σβαρτς;
Για επιτίμιο θα γράψεις την τελευταία φράση 100 φορές.
Κορνήλιος said
φιλόχηνος.
ὅπως κι ἐγώ.
νἆναι εὐλογημένο γερόντισσα.
sapere aude said
@Κορνήλιος
Οι φιλόχηνοι δεν τρώνε καρατζιέρια.
Είσαι, απλώς, ένας μετριοπαθής ναζί.
«In relation to animals, all people are Nazis.»
(Isaac Bashevis Singer)
Κορνήλιος said
φυσικὰ καὶ εἶμαι ναζὶ ἀπέναντι στὰ ζῷα. ὰν καὶ κάποτε, ὅταν ἤμην γυμνασιόπαις ἔγραψα ἕνα ἡμιτελὲς ἔπος 5000 στίχων γιὰ μία πάπια. ἀξέχαστα χρόνια.
Κορνήλιος said
κι ἕνα ἀττικίζοντα ἐπιτάφιο, ἀλλὰ τὸν ἔχω χάσει. σήμερα ὑποθέτω θὰ ἐτνόπιζα πολλὰ λάθη.
sapere aude said
Κορνήλιος said:
> φυσικὰ καὶ εἶμαι ναζὶ ἀπέναντι στὰ ζῷα. ὰν καὶ κάποτε, ὅταν ἤμην γυμνασιόπαις ἔγραψα ἕνα ἡμιτελὲς ἔπος 5000 στίχων γιὰ μία πάπια.
Έπος για μία πάπια γεμιστή με πορτοκάλι; Yuck!
Κορνήλιος said
Sapere πάντως μὴ μὲ ἀποκαλέσῃς ξανὰ μετριοπαθῆ. ἐγὼ δὲν σὲ ἔβρισα.
Μαρία said
Ούτως οτι χλιαρός εί, και ούτε ζεστός ούτε ψυχρός, μέλλω σε εμέσαι εκ του στόματός μου.
Κορνήλιε, σε διευρμηνεύω σωστά;
Κορνήλιος said
Μαρία σωστά. Ὁ Ναμπόκωφ θᾶ μιλοῦσε γιὰ ἕνα μὴ λαοδικειανὸ τύπο.
sapere aude said
# 14, 15, 16
Απ’ ότι μαθαίνω οι ιατρικές ειδικότητες στη Τουρκία έχουν ελληνικές/λατινικές ονομασίες (pulmonoloji – pulmonolog, kardiyoloji – kardiyolog κλπ), παράλληλα όμως υπάρχουν και καθαρά τουρκικές εναλλακτικές ονομασίες — κάτι αντίστοιχο με το αγγλικό cardiologist / heart specialist.
Δύτης των νιπτήρων said
Sapere, γαλλικές, ακριβέστερα.
sapere aude said
Δύτη
έχεις φυσικά δίκιο, εγώ αναφερόμουν στην etimoloji 😉
Έφηβος said
Χρειάζομαι άμεσα δύο γράμματα του πολυτονικού.
Αν κάποιος μπορεί να τα κάνει ας μου τα αφήσει σε ένα επόμενο σχόλιο.
1. ωμέγα με ψιλή και οξεία
2. ύψιλον με ψιλή και περισπωμένη
Ευχαριστώ
π2 said
ὤ
ὖ
Έφηβος said
🙂
Ευχαριστώ πολύ!!!
καλοπροαίρετος said
@ 30
Αντίστοιχα και στα ρωσσικά : καρδιά – сердце, αλλά Кардиология, ήπαρ (όχι, δεν πέφτω στο τρίλημμα συκώτι ή σηκώτι ή σηκότι) – печень, αλλά Гепатология, ιστός – ткань, αλλά Гистология.
sarant said
Καλοπροαίρετε, καλώς επανήλθες, ευτυχώς δεν το έκανες τετράλημμα (συκότι).
Έφηβος said
Τα ὤ & ὖ τα χρειάστηκα εδώ → http://efhbos.wordpress.com/2009/05/23/manolis_glezos_2009/
Ευχαριστώ όλους ειδικά τον π2
καλοπροαίρετος said
@ 37
Ευχαριστώ για την [επαν]υποδοχή.
Μια και το έφερε η κουβέντα για ιατρικές ειδικότητες και λοιπά επαγγέλματα εις –λόγος, ας αναφέρουμε το εύθυμο τσατσά των Los Machucambos El otorrinolaringólogo, στο οποίο ακούγονται κάμποσα.
Αξιοσημείωτο : οι ισπανοί, όπως φαίνεται από το εξώφυλλο του δίσκου και επαληθεύεται από το λεξικό της RAE, γράφουν τη συγκεκριμένη λέξη με δύο ρω, ενώ εμείς με ένα (εξαιρείται ο Κορνήλιος, που σίγουρα θα τη γράφει με δύο, και κατά πάσα πιθανότητα θα σημειώνει και την κορωνίδα και τη δασεία). Τώρα, θα μου πεις, μας στενεύουν στις μασχάλες τα δύο ρω (και άλλα διπλά σύμφωνα) σε λέξεις όπως αντίρρηση, ισορροπία, ακόμα και παλίρροια (βλέπε σημείωμα του οικοδεσπότη εδώ, όπου αναφέρεται και η άποψη της απλοποίησης του διπλού ρω, είτε με μία επιφύλαξη -Λίγγρης-, είτε με καμία -Αλεξίου-), ο ωτορ(ρ)ινολαρυγγολόγος μάς μάρανε; Στην τελική, όλοι ωριλά τον λένε και ΩΡΛ τον γράφουνε και ξεμπερδεύουνε.
Ελπίζω τουλάχιστον το δεύτερο ρω σε αρχαίες ή λόγιες λέξεις απολιθωμένων εκφράσεων όπως «διαφωνώ διαρρήδην», «πόρρω απέχει», «περιρρέουσα ατμόσφαιρα», να γλυτώσει το τσεκούρι· και πάντως, η εκπαιδευτική *μεταρύθμιση, στα δικά μου μάτια, φαντάζει *ετοιμόροπη, η *αναρίχηση στον Όλυμπο λιγότερο τραχιά και απόκρημνη, και οι *καταράκτες της Έδεσσας (προσεχώς Έδεσας;) λιγότερο μεγαλοπρεπείς και ορμητικοί…
(Δεν γράφω περισσότερα, ούτε κάνω συγκρίσεις με άλλες γλώσσες που κρατούν ευλαβικά τα διπλά ρω και άλλα σύμφωνα – αν και δεν νομίζω ότι θα γλυτώσω τα βέλη. Καλύφθητι!)
sarant said
Καλοπροαίρετε, η σύγκριση με τους ισπανούς και τις άλλες γλώσσες προσπερνάει το γεγονός ότι για μας οι ρίζες αυτές δεν είναι ακατανόητες, αλλά υπαρκτές και σε άλλες λέξεις και όχι απολιθωμένες. Έτσι, πρέπει να λύσουμε την αντίφαση ανάμεσα στην ηχορρύπανση και την αφισορύπανση. Επίσης, δεδομένου ότι το *μονορρούφι δεν είναι περισσότερο ενοχλητικό από το *αποροφώ, η πρόταση του Αλεξίου δεν είναι του πεταματού κτγμ.
gbaloglou said
#39
Σε *φραγκοραπτη θα εραβες?
καλοπροαίρετος said
@ 41
Δεν θα έραβα (στα παλαιότερα ελληνικά, έρραβα) ούτε σε εμπορορράπτη, ούτε σε φραγκοράφτη (που πάντως ο Παπαδιαμάντης, στο «Τα Χριστούγεννα του Τεμπέλη», το γράφει «φραγκορράφτης»), και ο λόγος είναι ότι προτιμώ τα ετοιματζίδικα, και μάλιστα τα ελληνικά. Ένα σλόγκαν, «Μπρακούλιας, ντυθείτε χωρίς να ξοδευτείτε», το έχεις ακουστά; Εκεί ντύνομαι παιδιόθεν – 🙂
dokiskaki said
Αναρωτιέμαι αν η ομήγυρη γνωρίζει ότι οι Γερμανοί στην πρόσφατη ορθογραφική μεταρρύθμιση τους καθιέρωσαν τα ΤΡΙΑ ίδια σύμφωνα σε σύνθετες λέξεις (εκεί όπου παλιότερα κρατούσαν μόνο τα δύο) π.χ. Schifffahrt («ταξίδι με πλοίο»). Με την ευκαιρία επίσης να ρωτήσω αν υπάρχει άλλη ελληνική λέξη με τρία συνεχόμενα ιώτα πέρα από το αντι-ι-ικός (δηλαδή αντιβάιρους που λέμε στα ελληνικά) και με πόσα ι το γράφετε εσείς;
sarant said
Το αντιιικός έχει συζητηθεί, αν θυμάμαι καλά, στη Λεξιλογία. Νομίζω ότι ο ΝΛίγγρης έχει άποψη επί του θέματος. Εγώ το γράφω με τρία και παύλα. Αντι-ιικός. Δεν είναι σωστό, το ξέρω. Πάντως, είχα συναντήσει τη λέξη σε ένα ιατρικό βιβλίο πριν φανούν οι ιοί των υπολογιστών.
dokiskaki said
Νικοδέσποτα, βλέπω ότι εσύ κόλλησες ήδη το αρχικό του βαφτιστικού στο επώνυμο… 🙂 Πιο μπροστά κι από την Γκάρντιαν…
sapere aude said
Sarant said:
> Πάντως, είχα συναντήσει τη λέξη σε ένα ιατρικό βιβλίο πριν φανούν οι ιοί των υπολογιστών.
Λογικό δεν είναι; Οι αντι-ιικοί παράγοντες υπάρχουν εδώ και τουλάχιστον 40 χρόνια.
καλοπροαίρετος said
Άλλη γερμανική λέξη με τρία ίδια συνεχόμενα σύμφωνα: Fetttropfen (την έχει και το duden.de, δεν βάζω σύνδεσμο γιατί είναι μακρύτατος και έχουμε και τη σπαμοπαγίδα)
Ρωσσική λέξη με τρία ίδια συνεχόμενα φωνήεντα: длинношеее (ουδέτερο του длинношеий – μακρολαίμης)
Άλλες λέξεις με τρία ίδια συνεχόμενα γράμματα, από τις ίδιες ή άλλες γλώσσες;
Δεν «παίζουν» λέξεις :
– με ενωτικά, π.χ. bell-like
– με αναλύσεις του στυλ Grossstadt αντί Großstadt
– με τόνους ή παραπλήσια σημεία, π.χ. ο ομηρικός αάατος, η γαλλική μετοχή créée ή η πόλη Faa’a της Ταϊτής
Λοιπόν;
Μαρία said
Λοιπόν τι;
Αν εξαιρέσουμε το πόρρω (πρόσω>πόρσω>πόρρω βλ. άρσεν/άρρεν κλπ) τι σχέση έχουν τα παραδείγματα απ’ τις ξένες γλώσσες με το διπλασιασμό του ρ μετά απο βραχύχρονο φωνήεν; Καμία. Ακόμη και στα αρχαία μπορεί να βρεις προρέω, για τις ανάγκες του μέτρου, πράγμα όμως που σημαίνει οτι δεν ήταν και έγκλημα καθοσιώσεως να προφέρεις ένα ρ. Ο καταρράκτης θα ήταν λιγότερο ορμητικός με ένα ρο, μόνο αν προφέραμε τα διπλά γράμματα αλά ιταλικά (άλλο anno κι άλλο ano).
sapere aude said
Καλοπροαίρετος said:
> δεν βάζω σύνδεσμο γιατί είναι μακρύτατος
Κόντυνέ τον στο http://www.tinyurl.com
καλοπροαίρετος said
@ 49
Χρήσιμο τρυκ, ευχαριστώ. Αναφερόμουν σε αυτόν τον σύνδεσμο.
SophiaΟικ said
Καλοπροαιρετε, πάρε άλλη μία γερμανική λέξη που πλέον γράφεται δε τρια σύμφωνα στη σειρά, ενώ παλιά το ένα χανόταν:balletttanzer
Μπουκανιέρος said
Dokiskaki, ποιο είναι το γερμανικό σκεπτικό υπέρ της τριπλέτας;
SophiaΟικ said
Να πω εγώ κύριε; Η λογική ήταν ότι πλεόν με τη νέα ορθογραφία της Γερμανικής οι σύνθετες λέξεις γράφονται με την πλήρη γραφη των συνθετικών τους, ενώ πρώτα γίνονταν εκπτώσεις σε μερικά γράμματα. Πρόκειται για απλοποίηση της ορθογραφίας, η οποία όμως οδηγησε σε τριπλά σύμφωνα σε κάποια σημεία. Με τον παλιό κανόνα που δεν επετρεπε πανω από δύο ίδια σύμφωνα μαζί, το ένα σύμφωνο χανόταν.
dokiskaki said
@52 Μπουκαν: Όπως τα λέει η SοphiaΟικ στο @53: Να φαίνεται ακριβέστερα η ετυμολογική προέλευση
Και μια και αναφέρθηκε η «απλοποίηση της ορθογραφίας», ένα από τα θύματα είναι το «ελληνικής προέλευσης» -ph- που γράφεται πλέον με -f- (επειδή και πάλι η ετυμολογία για τους Γερμανούς δεν είναι και τοσο προφανής…). Για παράδειγμα: Telephon -> Telefon, Photographie -> Fotografie (με αποδεκτό πάντως ακόμη και τον προηγ. τύπο).
R. B. said
Ένα καλό άρθρο για τα ρο και τις σύνθετες λέξεις έχει εδώ:
http://linguarium.blogspot.com/2009/02/blog-post.html
και βρήκα εδώ μια ακόμα παράγραφο:
http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/reverse/page_011.html
sarant said
Καλώς ήρθατε, R.B.
Να σημειώσω ότι η παράγραφος που δώσατε επισημαίνει ότι το πρόβλημα θέλει συνολικότερη διερεύνηση, όπως άλλωστε (ν’ αγιάσει το στόμα τους!) και τα εις -ία/εία θηλυκά.
Όσον αφορά νεότερα σύνθετα με β’ συνθετικό λέξη που αρχίζει από ρ, αποφασίστηκε η γραφή με ρρ στους λόγιους σχηματισμούς, με βάση τον κανόνα της αρχαίας ελληνικής, και η γραφή με ρ στους λαϊκότερους, π.χ. βαθύρριζος αλλά βαθιόριζος. Η περίπτωση αυτή κατά τη γνώμη μας απαιτεί συνολικότερη ρύθμιση, όπως και οι περιπτώσεις παράγωγων ουσιαστικών σε -εία/-ία από ρήματα σε -εύω (λατρεία με ει ως παράγωγο του λατρεύω αλλά ειδωλολατρία με ι ως παράγωγο του ειδωλολάτρης- μαντεία με εί λόγω του μαντεύω και β’ συνθετικό -μαντεία για σημασιολογικούς λόγους, π.χ. αστρομαντεία ‘μαντεία διά των άστρων’ και όχι αστρομαντία ‘ιδιότητα του αστρομάντη’), επιθέτων σε -ειος/-ιος, από κύρια ονόματα (καβάφειος, οδύσσειος, δουνάβειος αλλά ποσειδώνιος και ποσειδώνιο) και των παράγωγων λέξεων από το συγκριτικό νεότερος (νεωτερίζω, νεωτερικός, νεωτερισμός, νεωτεριστής).
Κώστας said
«Το συκώτι, ένα από τα σπουδαιότερα ανθρώπινα όργανα, εθεωρείτο από την αρχαιότητα η έδρα του θάρρους, του θυμού και του φόβου.[…]
Στα αγγλικά και στα γερμανικά, η λέξη παράγεται από άλλη ρίζα, παλαιογερμανική»
Τα γερμανικά φύλα -όπως αναφέρει η μία από τις δύο ετυμολογικές εκδοχές για τη λέξη που κυριαρχεί στις τευτονικές γλώσσες- θεωρούσαν το ήπαρ έδρα τής ζωής, κάτι που μαρτυρά και η ομοιότητα με τις αντίστοιχες λέξεις για τη ζωή:
Leber «συκώτι – leben «ζω» (Γερμανικά)
liver «συκώτι – live «ζω» (Αγγλικά)
Η άλλη εκδοχή, εξίσου ενδιαφέρουσα κι αυτή, ανάγει τη λέξη στην ίδια ρίζα από την οποία προέρχεται και η ελληνική λέξη λιπαρός. Στην περίπτωση αυτή, τα γερμανικά φύλα επηρέαστηκαν δηλαδή από την όψη και την υφή τού οργάνου.
EmilofCrete said
Όλα καλά, αλλά το ήπαρ από πού προέρχεται ετυμολογικά;
sarant said
Θεωρείται ότι προέρχεται από ινδοευρωπαϊκή ρίζα (πρβλ. λατ. iecur)
Να φας συκώτι πολικής αρκούδας ή να μη φας; Ιδού η απορία… | abariza said
[…] ***Συκώτι και όχι σηκότι. Για τη σωστή ορθογραφία και από που προέρχεται η λέξη δείτε εδώ. […]
Να φας συκώτι πολικής αρκούδας ή να μη φας; | abariza said
[…] ***Συκώτι και όχι σηκότι. Για τη σωστή ορθογραφία και από που προέρχεται η λέξη δείτε εδώ. […]
να φας συκώτι πολικής αρκούδας ή να μη φας; | αμπάριζα said
[…] ***Συκώτι και όχι σηκότι. Για τη σωστή ορθογραφία και από που προέρχεται η λέξη δείτε εδώ. […]
Πως να κάνουμε έναν τονωτικό χυμό για το συκώτι μας! | Τα προϊόντα της φύσης said
[…] από τη λέξη “σύκο” ;διαβάστε αν θέλετε εδώ, στο αγαπημένο σε μένα blog του Νίκου Σαραντάκου μιά […]
Πως να κάνουμε έναν τονωτικό χυμό για το συκώτι μας! | Η τροφή μας το φάρμακό μας said
[…] προέρχεται από τη λέξη «σύκο» ; διαβάστε αν θέλετε εδώ, στο αγαπημένο σε μένα blog του Νίκου Σαραντάκου μιά […]
Πως να κάνουμε έναν τονωτικό χυμό για το συκώτι μας! | Forever Living Products said
[…] προέρχεται από τη λέξη «σύκο» ; διαβάστε αν θέλετε εδώ, στο αγαπημένο σε μένα blog του Νίκου Σαραντάκου μιά […]
Πως να κάνουμε έναν τονωτικό χυμό για το συκώτι μας! said
[…] από τη λέξη “σύκο” ; διαβάστε αν θέλετε εδώ, στο αγαπημένο σε μένα blog του Νίκου Σαραντάκου μιά […]
Σύκα: γλυκά σα μέλι – Cookpad Greece said
[…] έχουν προέλευσή τους το σύκο. Από τον συκοφάντη και το συκώτι μέχρι τη γνωστή σε όλους φράση «λέω τα σύκα σύκα». Αν […]