Πόσα είναι τα μισά της χιλιάδας;

Φυσικά, τα μισά της χιλιάδας είναι πεντακόσια. Όμως, αυτή η αναντίρρητη μαθηματική αλήθεια είναι επίσης και παροιμιακή φράση, που τη λέμε σε κάποιον που αφαιρείται ξαφνικά, που βυθίζεται σε σκέψεις ενώ συζητάμε ή διασκεδάζουμε ή τρώμε. Καλοπροαίρετο πείραγμα είναι· εννοούμε ότι, αν η αιτία που βυθίστηκε σε σκέψεις είναι το… δυσεπίλυτο μαθηματικό πρόβλημα της διαίρεσης 1000 δια 2, του δίνουμε την απάντηση ώστε να ησυχάσει και να συμμετάσχει ξανά στη συζήτηση ή τη διασκέδαση.

Την έκφραση δεν την έχω βρει σε συλλογές παροιμιακών εκφράσεων, ούτε στον Μπαμπινιώτη, αλλά την έχει το ΛΚΝ, αν και με ελαφρώς (ή και αρκετά) διαφορετικό ορισμό. Τη λέμε, λέει, για κάποιον που δείχνει μεγάλη αδιαφορία, αφηρημάδα ή άγνοια. Ο Δημητράκος έχει επίσης τη φράση, θεωρώντας ότι σημαίνει «μη χάνεις τον καιρό σου σε άσκοπους υπολογισμούς, έσο αμέριμνος». Περίπου αυτή είναι και η δική μου εντύπωση.

Βρίσκω τη φράση σε άρθρο της Ρίκας Βαγιάννη: «Τα μισά της χιλιάδας; Πεντακόσια είναι», με πείραζε ο παππούς μου όταν με έβλεπε συνοφρυωμένη. Επίσης, την έχω αποδελτιώσει στον «Κατήφορο» του Ξενόπουλου (αν και υπαινικτικά):

Και το βράδυ, στο οικογενειακό τραπέζι, αφαιρέθηκε δυο τρεις φορές.
[…]
— Ε, Ρόζα, τα μισά της χιλιάδας; την κορόιδεψε μια στιγμή κι ο αδερφός της ο Νίκος.

Περιέργως, η φράση δεν υπάρχει στο slang.gr –ίσως απ’ αυτό μπορούμε να υποθέσουμε ότι δεν λέγεται και τόσο πολύ στις μέρες μας.

Μια άλλη φράση, που λέγεται θαρρώ συχνά, αν και σε ελαφρώς διαφορετική περίσταση, είναι «πνίγηκαν / βούλιαξαν / πέσαν έξω τα καράβια σου;». Τη λέμε σε όποιον έχει κακή διάθεση, κατά τη γνώμη μας αδικαιολόγητα. Και πάλι πρόκειται για καλοπροαίρετο πείραγμα, όπως και τα μισά της χιλιάδας, αλλά εδώ η δυσθυμία του συνομιλητή μας είναι φανερή, δεν πρόκειται για απλή αφηρημάδα: κανονικά, τη φρ. τη λέμε σε κάποιον που είναι στεναχωρημένος, που έχει κρεμάσει μούτρα –ίσως για σοβαρό λόγο, όπως στο σχεδόν σπαραχτικό απόσπασμα του Ιωάννου (από τον Επιτάφιο θρήνο):

Όταν η μάνα του τον έβλεπε στεναχωρημένο, του έλεγε: «Ε, μπάρμπα Γιώργη, τα καράβια σου βούλιαξαν;». Κι όμως σήμερα τα χτήματά του κινδυνεύουν, και τα καράβια του βουλιάζουν, και τα σπίτια του καίγονται.

Στη διάθεση που έχουμε πολλοί από μας σήμερα, με την επικείμενη ανακοίνωση των όρων συνθηκολόγησης, πιο πολύ ταιριάζει η έκφραση με τα καράβια.

Ας γυρίσουμε όμως στα μισά της χιλιάδας, που είναι πεντακόσια, και που είναι η μοναδική, απ’ όσο ξέρω, ιδιωματική ελληνική ιδιωματική ή παροιμιακή φράση που να έχει τον αριθμό 500. Έχω αποδελτιώσει και τον Ζορμπά του Καζαντζάκη να λέει «Τα έχω πεντακόσια» (Κανένα δεν ξέχασα. Τα ΄χω, σου λέω, πεντακόσια), σαν επίταση της γνωστής φράσης «τα έχω τετρακόσια», αλλά δεν ξέρω αν λέγεται ευρύτερα.

Υπάρχουν επίσης οι πεντακοσάρες μηχανές, καθώς και τα πεντακοσάευρα που είναι το μεγαλύτερο χαρτονόμισμα της ευρωζώνης και που πρόσφατα άκουγα ότι δικαιώθηκαν κάποιοι μικρέμποροι κάποιας χώρας που αρνήθηκαν να δεχτούν τέτοια χαρτονομίσματα. Στην αρχαία Αθήνα είχαν τη Βουλή των Πεντακοσίων αλλά και τους πεντακοσιομέδιμνους, που ήταν η ανώτερη τάξη, με τα μεγαλύτερα εισοδήματα.

Θα αναρωτιέστε γιατί τα λέω όλα αυτά τόση ώρα και τι μανία μ’ έπιασε πρωινιάτικα με το πεντακοσάρι. Η αιτία είναι απλή και εγωιστική, θα έλεγα: απλούστατα, το άρθρο που διαβάζετε είναι το πεντακοσιοστό ποστ του ιστολογίου μέσα σε περίπου 440 μέρες λειτουργίας, από τα μέσα Φλεβάρη του 2009. Οπότε, είπα να κάνω τη φρασεολογική παρουσίαση του αριθμού 500, να τον τιμήσω. Αν και όταν με το καλό φτάσουμε στα 1000 άρθρα, το σχετικό άρθρο θα είναι μεγαλύτερο, μια και θα έχω να γράψω και για χίλια αλλά και για χείλια.