Δυο-τρία για το δρόμο

Από σήμερα το πρωί και για τρεις-τέσσερις μέρες θα είμαι εκτός έδρας, στην εξωτική Θεσσαλονίκη, οπότε το σημερινό άρθρο θα είναι κάπως πρόχειρο, με ό,τι μεζεδάκια έχω μαζέψει, που αν τα κρατήσω για μετά την επιστροφή μου θα μπαγιατέψουν. Να σημειώσω ότι αύριο και μεθαύριο θα ανέβει άρθρο, κανονικό, χάρη στον αυτόματο πιλότο, και κατά πάσα πιθανότητα θα έχω σύνδεση με το Διαδίκτυο, αλλά δεν ξέρω αν θα έχω καιρό να συμμετέχω όσο συνήθως στη συζήτηση.

Το πρώτο μεζεδάκι μού το έστειλε πριν από μερικές μέρες ένας φίλος, που επισήμανε δυο λάθη σε άρθρο του ηλεΒήματος -ωστόσο, υπάρχουν λάθη και λάθη. Αυτά που επισήμανε ο φίλος, εγώ δεν τα θεωρώ αξιοσημείωτα, θα ‘λεγα μάλιστα πως δεν τα θεωρώ λάθη, ενώ πολύ αξιοπρόσεκτο βρίσκω κάτι άλλο που ο φίλος το θεώρησε σωστό. Κατά τον φίλο μου, τα «λάθη» στο άρθρο είναι τα εξής:

α) δύο πρωτοβουλίες που θεωρούνται εκ των ουκ άνευ… Ο φίλος μου το θεωρεί λάθος επειδή η πλήρης αρχαία φράση είναι «εκ των ων ουκ άνευ». Στην πραγματικότητα, η ακόμα πιο πλήρης αρχαία φράση είναι «όρος εκ των ων ουκ άνευ εστί» (προϋπόθεση από εκείνες που δεν είναι δυνατόν να μην υπάρχουν), που λέγεται για πράγματα απολύτως απαραίτητα. Η φράση είναι ήδη ελλειπτική, χωρίς ρήμα, οπότε δεν βρίσκω τόσο μεγάλο λάθος να παραλείπεται αυτό το όχι αυτονόητο σήμερα «ων». Υπάρχει μια σχολή σκέψης που θέλει τα απολιθώματα να τα χρησιμοποιούμε ή ολόκληρα ή καθόλου. Εγώ δεν είμαι τόσο άκαμπτος: δεν θα διόρθωνα το «είναι εκ των ουκ άνευ» αλλά και δεν θα το χρησιμοποιούσα. Εδώ που τα λέμε, ούτε και τη «σωστή» έκφραση θα χρησιμοποιούσα. Θυμάμαι πάντως κάποιον που έλεγε «εσύ παιδί μου είσαι ουκ άνευ», προφανώς πιστεύοντας ότι σημαίνει κάτι σαν «άνω ποταμών».

β) Προκειμένου μάλιστα τα πολιτικά κόμματα να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις… Εδώ ενόχλησε το «ανταπεξέλθουν», διότι το σωστό υποτίθεται πως είναι το «αντεπεξέλθουν». Κλασικό «λάθος», απολύτως εξηγήσιμο από την επίδραση τόσων σύνθετων από ανταπ- (ανταποκρίνομαι, ανταποδίδω κτλ.) και από τη χαμένη ετυμολογική διαφάνεια του «αντι + επί + εξέρχομαι» που είχε αρχική σημασία «βγαίνω για να αντεπιτεθώ στον εχθρό». Δεν γράφω περισσότερα γιατί έχω αφιερώσει ειδικό άρθρο, αλλά προσθέτω μια παρατήρηση, ότι κανείς δεν κάνει λάθος το «αντεπιτίθεμαι» που είναι ετυμολογικά διαφανές.

Ωστόσο, ο φίλος μου προσπέρασε, λίγες λέξεις μετά το «ανταπεξέλθουν» ένα ωραίο μαργαριτάρι που… είναι γραμματικά σωστό: Προκειμένου μάλιστα τα πολιτικά κόμματα να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις των τραπεζών στις οποίες είναι υπερχρεωμένα, ετίθετο και μαχαίρι στις προεκλογικές τους δαπάνες. Ώστε «ετίθετο μαχαίρι»; Η έκφραση είναι «έβαλαν μαχαίρι, μπήκε μαχαίρι», αλλά επειδή το «μπαίνω» είναι σχεδόν προγραμμένο στα τεμένη του ευπρεπισμού χρειάστηκε να αντικατασταθεί! Όμως, αγαπητέ, όταν έχεις «έμπαινε μαχαίρι» και θέλεις να το ευπρεπίσεις, το αλλάζεις τελείως: γίνονταν γενναίες/ριζικές/σκληρές/αμείλικτες περικοπές στις δαπάνες, ας πούμε -όχι «ετίθετο μαχαίρι» γιατί αλλιώς θα πούμε επίσης ότι «της έθεσε χέρι», «εισήλθε στο νόημα», «έθεσε λουκέτο», «εισήλθε στο πετσί του ρόλου», «έθεσε τις φωνές» και άλλα τέτοια «σωστά» -που μερικά απ’ αυτά έχουν κιόλας ειπωθεί…

Προχωράω στα επόμενα, κάπως πιο γρήγορα.

Στο ρεπορτάζ για την θερμή υποδοχή που επιφύλαξε στον Άδωνη Γεωργιάδη ο φιλόξενος λαός της Μυτιλήνης, ο Στρατής Μπαλάσκας στην Ελευθεροτυπία γράφει «του Άδωνι», που είναι αποδεκτό. Ο υλατζής βάζει τίτλο: Αβγά και νεράντζια για την πρεμιέρα του Αδώνιδος. Τάχα είναι πιο λόγιος ή ήθελε να κάνει πλάκα; Και τα δυο ενδεχόμενα παίζουν.

Αντίθετα, στο Βήμα, στο κυρίως άρθρο γίνεται λόγος για «μαϊμού» συντάξεις. Και αυτό το θέμα το είχαμε συζητήσει παλιότερα, με αφορμή ένα άρθρο του πατέρα μου ο οποίος υποστήριζε ότι είναι λάθος η φράση «συντάξεις μαϊμού» και προτιμούσε «συντάξεις μαϊμούδες». Οι ένορκοι δεν έχουν ακόμα βγάλει την ετυμηγορία τους για το θέμα αυτό, θέλω να πω δεν έχει ακόμα κατασταλάξει η χρήση στη μία ή την άλλη μορφή, αλλά νομίζω ότι όλοι μας θεωρούμε φρικαλέο αριστούργημα αυτό που σοφίστηκε ο υλατζής του Βήματος: θα ενταθεί ο αγώνας κατά των «μαϊμών» συντάξεων!! Το λάθος το ψάρεψαν στη Λεξιλογία, όπου ο φίλος Δρ Ζίμπενμαλ εξέφρασε τη φριχτή υποψία ότι οι εφημερίδες το κάνουν επίτηδες, είτε για να προσελκύουν επισκέπτες είτε για να δείξουν ότι αδιαφορούν εντελώς.

Επίτηδες αν το κάνουν δεν ξέρω, πάντως  είναι η αλήθεια ότι βλέπει κανείς, ακόμα και σε τίτλους, πράγματα που βγάζουν μάτι και που παλιότερα δεν τα έβλεπε. Για του λόγου το αληθές, ένα φρεσκότατο, από την «και καλά» (και όχι γουαναμπή) σοβαρή Καθημερινή (και ευχαριστώ τον συνονόματο που το έστειλε): Συνάντηση Α. Παπαρήγας με τον Λ. Παπαδήμο τη Δευτέρα. Και πάλι, το έκτρωμα είναι στον τίτλο, για να φαντάζει.

Κι ένα μικρούτσικο: με παρατεταμένη την παλάμη σουλατσάρουμε στα ευρωπαϊκά σαλόνια. Προτεταμένη, βεβαίως. Κι αυτό από το Βήμα (Δανίκας). Άντε, ας το χρεώσουμε στον δαίμονα του τυπογραφείου.

Κι ένας άλλος δαίμονας, που δεν τον είχα ξανασυναντήσει σε αυτήν ακριβώς την ενσάρκωση. Κοίταζα χτες το μεσημέρι το ηλεΒήμα, και κλικάρισα σε μια αθλητική είδηση, για τις εφέσεις του Ολυμπιακού Βόλου και της Καβάλας -καλά, πάλι εφέσεις, αναρωτήθηκα, δεν έχει τελεσιδικήσει το θέμα; Ύστερα είδα για δηλώσεις Μπέου και ψυλλιάστηκα, και συνειδητοποίησα ότι διάβαζα είδηση του καλοκαιριού. Είχε βέβαια ένδειξη ημερομηνίας (03/08/2011), αλλά δεν την είχα προσέξει. Περιέργως όμως βρισκόταν χτες στην πρώτη σελίδα μαζί με άλλες πραγματικά φρέσκες ειδήσεις:

Βαριόταν ο δαίμονας του ηλετυπογραφείου κι είπε να ανακατέψει τον χρόνο -που καλύτερα να μας γύριζε στον Αύγουστο δηλαδή. Κατά προτίμηση μάλιστα στον Αύγουστο του 1983 ή εκεί γύρω.