Τσηρώτο σ’ ένα κτήριο που γκρεμίζεται

 

Ξεκινώντας, μια ορθογραφική διευκρίνιση: κανονικά εγώ γράφω «τσιρότο», όπως όλος ο κόσμος, και «κτίριο», όπως ο περισσότερος κόσμος και η σχολική ορθογραφία· η παροδική παρασπονδία μου στον τίτλο του σημερινού άρθρου είναι ένα εύθυμο σχόλιο στο ότι ανέλαβε καθήκοντα Υπουργού Παιδείας ο καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης, ο οποίος στο λεξικό του εισηγήθηκε διάφορες καινοφανείς ορθογραφήσεις, σαν το τσηρώτο, που ανατρέπουν καθιερωμένες εδώ και αιώνες ορθογραφίες στο όνομα της υποταγής στην ετυμολογία, όχι πάντοτε σωστά πρέπει να πούμε. Κριτική στη δογματική άποψη Μπαμπινιώτη έχω κάνει εκτενώς σε παλιότερα άρθρα μου, οπότε σας παραπέμπω εκεί· προς στιγμή σκέφτηκα να ακολουθήσω σε όλο το άρθρο τις ορθογραφικές ιδιοτροπίες Μπαμπινιώτη, αλλά τελικά έκρινα ότι παραπάει.

Καθώς στο ιστολόγιο αναφερόμαστε συχνά στις απόψεις Μπαμπινιώτη, δεν θα μπορούσα να μην αφιερώσω ένα άρθρο στην υπουργοποίησή του, αν μη τι άλλο για να σας δώσω την ευκαιρία να πείτε τη γνώμη σας (εγώ δεν θα πω πολλά), αλλά και για να εκφράσω την κάπως αμήχανη στάση στην οποία με φέρνει αυτός ο διορισμός.

Ο οποίος διορισμός, βέβαια, ήταν αποτέλεσμα συμπτώσεων· ο κ. Μπαμπινιώτης, όπως λένε τα δελτία ειδήσεων, δεν ήταν η πρώτη επιλογή για το πόστο του υπουργού και βρίσκεται στον θώκο μόνο και μόνο επειδή έτυχε να αφήσει η κ. Διαμαντοπούλου τη θέση της και να αρνηθεί ο αναπληρωτής υπουργός την προαγωγή του. Δεν τους έπιασε ξαφνικά ο πόνος, εννοώ τους αρχηγούς των κομμάτων που στηρίζουν την κυβέρνηση, να τοποθετήσουν σε αυτή τη νευραλγική θέση έναν πεπειραμένο πανεπιστημιακό που γνωρίζει σε βάθος τα εκπαιδευτικά πράγματα. Αν ο κ. Αρβανιτόπουλος είχε δεχτεί θα ήταν εκείνος υπουργός τώρα.

Επίσης, αν, όπως φαίνεται, η υπουργία Μπαμπινιώτη διαρκέσει λίγες εβδομάδες, το μόνο απτό της αποτέλεσμα θα είναι να ματαιωθεί η κακοσχεδιασμένη και ακόμα χειρότερα εφαρμοσμένη μεταρρύθμιση που είχε ξεκινήσει αλλά αδυνατούσε να φέρει σε πέρας η προκάτοχός του, η οποία συνεχώς κατέστρωνε μεγαλεπήβολα σχέδια επί χάρτου και έγραφε εκθέσεις ιδεών για το πώς θα σωθεί το έθνος, αλλά στην πράξη δεν ήταν άξια ούτε να μοιράσει βιβλία στα σχολεία.

Ούτε είναι η πρώτη φορά που κάποιος διακεκριμένος πανεπιστημιακός, εξωκοινοβουλευτικός, αναλαμβάνει υπουργικά καθήκοντα. Τα υπουργεία Παιδείας και Πολιτισμού προσφέρονται για τέτοιους διορισμούς. Πρόχειρα θυμάμαι τον Ευάγγελο Παπανούτσο, που το όνομά του συνδέθηκε με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση Παπανδρέου το 1964, ή τον Κ. Τρυπάνη και τον Δ. Ευρυγένη μεταδικτατορικά -και ασφαλώς θα υπάρχουν κι άλλοι. Αν και είναι βαθιά συντηρητικός, δεν αποκλείω ότι ο Γ. Μπαμπινιώτης θα μπορούσε, υπό άλλες συνθήκες, να γίνει ένας καλός υπουργός Παιδείας π.χ. σε μια κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας το 2007· τουλάχιστον δεν θα πετούσε τις κοτσάνες περί πρωτογένειας της ελληνικής γλώσσας, που αφειδώλευτα μας χάριζε ο Ευριπίδης Στυλιανίδης (έντερο εκ του εντός και ρέω). Σήμερα, αμφιβάλλω αν έχει καμιά σημασία ποιος θα αναλάβει τη θέση, είτε μείνει δύο μήνες είτε περισσότερο, σε αυτήν την κυβέρνηση ή σε μια άλλη παρόμοια. Και ο καλύτερος αν τοποθετηθεί, δεν θα είναι παρά ένα τσιρότο σε ένα κτίριο που γκρεμίζεται.

Στο φέισμπουκ σχολίασα, χαριτολογώντας, ότι το καλό με την υπουργοποίηση Μπαμπινιώτη είναι ότι τώρα μπορείς να κάνεις αντιπολίτευση γράφοντας “κτίριο” (αντί για «κτήριο») ή λέγοντας “αφορά το τάδε θέμα” (και όχι “αφορά στο” όπως είναι η μπαμπινιώτικη μόδα). Γράφτηκαν κι άλλα ευτράπελα, όπως ότι στο εξής η κατοχή βιβλίων του Γιάννη Χάρη (αντίπαλου του Μπαμπινιώτη) θα θεωρείται ιδιώνυμο αδίκημα, ενώ άλλοι έσπασαν πλάκα θυμίζοντας εξωφρενικές ορθογραφήσεις του λεξικού Μπαμπινιώτη, όπως Μια πλημυρίδα ψήφοι τον έβαλαν στην νέα πολιθρόνα κι εσύ, καρμοίρικο αγώρι, μην παρατραυάς το αν γίνεται ο κροκόδιλος στυφάδο ή αν τρώνε οι καλοιακούδες τσιππούρες τιττυβίζοντας! Το σχόλιο αυτό αδικεί ελαφρώς τον Μπαμπινιώτη, ο οποίος την πολυθρόνα τη γράφει (αν και σε ασυνέπεια με τη λογική του) πολυθρόνα, όπως όλοι μας, αλλά από την άλλη παραλείπει τα κουττά καννόνια και τους τσαννακογλείφτες που τσυγκλάνε και στρυμώχνουν τα μαννουλομάννουλα φύσκα και τσύμα-τσύμα (όλες αυτές τις λέξεις το λεξικό Μπαμπ. τις γράφει έτσι!).

Όμως, όπως είπα πιο πάνω, αυτός ο διορισμός με φέρνει σε κάπως άβολη θέση. Γιατί; Διότι με την αντίληψη Μπαμπινιώτη έχω πολλές διαφωνίες, που αν τις εκφράσω τώρα μπορεί να θεωρηθεί ότι το κάνω από πνεύμα αντιπολίτευσης, ενώ τα ίδια ακριβώς θα έλεγα ακόμα κι αν ο Μπαμπινιώτης συμμετείχε σε κυβέρνηση συνεργασίας Τσίπρα-Παπαρήγα-Σαραντάκου (εννοώ τον θαυματοποιό Κρις Έιντζελ, αφού μόνο αυτός μπορεί να καταφέρει να συνεργαστούν). Και το κακό είναι πως έχω σχεδόν έτοιμα καναδυό άρθρα που αφορούν και το (όχι «στο»!) έργο ή τις απόψεις του κ. Μπαμπινιώτη.

Για να αναφέρω ένα δευτερεύον, και για να τελειώσω προς το παρόν με αυτό (περιμένω όμως τις δικές σας γνώμες): διαφωνώ με την τελευταία παρέμβαση του κ. Μπαμπινιώτη στα Νέα σχετικά με τον όρο «γενόσημα φάρμακα», που μπορείτε να τη διαβάσετε και στην προσωπική του ιστοσελίδα. Ένας όρος που υπάρχει στη νομοθεσία εδώ και δεκαετίες δεν είναι καθόλου εύκολο ή ωφέλιμο να αντικατασταθεί, πολύ περισσότερο που με τον θόρυβο που έγινε τις τελευταίες μέρες έχει πια γίνει γνωστός από όλους. Αλλά κι αν κριθεί αναγκαίο να αντικατασταθεί, πρέπει να αντιπροταθεί ένας όρος, κι όχι δυο ή τρεις και διαλέγετε και παίρνετε! Αφήνω ότι ένας λεξικογράφος θα έπρεπε να έχει ακούσει τον όρο «γενόσημα» κι αν τον έβρισκε πια τόσο ακατάλληλο θα μπορούσε να έχει προτείνει αρμοδίως την αντικατάστασή του τότε που υπήρχε ακόμη χρονικό περιθώριο. Αλλά βρίσκω πολύ εύστοχη την κριτική ενός αναγνώστη στα Νέα για την παρέμβαση Μπαμπινιώτη:

Ο κ. Μπαμπινιώτης αποδεικνύει σαφέστατα ότι οι γνώσεις γλωσσολογίας δεν αρκούν για να εκφέρει κανείς άποψη για εξειδικευμένους όρους. Και οι τρεις λύσεις που προτείνει είναι απαράδεκτες, όπως θα μπορούσε να τον έχει πληροφορήσει οποιοσδήποτε γνωρίζει έστω και στοιχειώδη χημεία και φαρμακολογία. Συγκεκριμένα: – Με το «ομοιοδραστικά» καταλαβαίνει κανείς «φάρμακα με όμοια δράση» και όχι «με όμοια δραστική ουσία» (αυτό κι αν είναι παράδειγμα παροδηγητικής λέξης!). Φάρμακα με όμοια δράση όμως υπάρχουν πολλά, δεν είναι μόνο τα γενόσημα. – Ο όρος «παράγωγα» (derivatives) είναι βασικός όρος της χημείας και της φαρμακολογίας, και προφανώς δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί εδώ. Είναι δε και εντελώς λάθος, αφού τα γενόσημα δεν «παράγονται» από τα πρωτότυπα! – Τέλος, το «αντιτυπικά» είναι απόλυτα αδιαφανές, αφού ποτέ κανείς δεν ονομάζει «πρωτοτυπικά» τα πρωτότυπα φάρμακα, και επίσης παραπέμπει στους όρους «τυπικά/άτυπα» που έχουν πολύ συγκεκριμένη έννοια στη φαρμακολογία. Με το σημείωμά του αυτό, ο κ. Μπαμπινιώτης μοιάζει να ανακάλυψε μόλις τώρα τη λέξη «γενόσημα» (παρόλο που αυτή καταγράφεται από το 1984) και να ένιωσε υποχρεωμένος να εκφέρει μια γνώμη, χωρίς όμως την παραμικρή έρευνα ή διαβούλευση. Ας ασχοληθεί με τους θεολογικούς όρους που γεμίζουν σελίδες επί σελίδων στα λεξικά του και ας αφήσει την επιστημονική ονοματολογία σε αρμοδιότερους.

Υστερόγραφο: Είναι μάλλον άσχετο με τον Γ. Μπαμπινιώτη, αλλά πολύ σχετικό με ένα βιβλίο που έχουμε συζητήσει εδώ. Το βιβλίο «428 μ.Χ. Ιστορία μιας χρονιάς» του Giusto Traina πρόκειται να παρουσιαστεί αύριο Παρασκευή στις 19.30 στη Στοά του Βιβλίου (Πεσμαζόγλου 5 & Σταδίου). Θα μιλήσουν ο ίδιος ο συγγραφέας, η καθηγήτρια Πολύμνια Αθανασιάδη και ο καθηγητής Δημήτρης Κυρτάτας. Αν ήμουν στην Αθήνα, θα πήγαινα.