Ο κύριος Θεόδωρος και η προσλαλιά προς πόλισμαν (Δημ. Σαραντάκος)

Κάθε δεύτερη Τρίτη συνηθίζω να βάζω κείμενα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, από το αυτοβιογραφικό του μυθιστόρημα «Εφτά ευτυχισμένα καλοκαίρια». Επειδή για τεχνικούς λόγους αυτή τη φορά δεν μπορώ να βάλω τέτοιο κείμενο, διάλεξα ένα κομμάτι από ένα παλιότερο βιβλίο του πατέρα μου, το «Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης», στο οποίο αφηγείται τη ζωή του παππού μου, που είχε αυτό το ψευδώνυμο. Διάλεξα ένα κεφάλαιο ανεξάρτητο, όπου περιγράφεται ένας ιδιόρρυθμος γνωστός του παππού μου, στην Αθήνα της δεκαετίας του 1920, ο κ. Θεόδωρος, πρώην καθηγητής της Θεολογίας, ένας πανύψηλος άντρας με ηράκλεια δύναμη αλλά με εκκεντρική συμπεριφορά και ένα σωρό παραξενιές στο φέρσιμό του. Την εποχή που διαδραματίζεται το επεισόδιο πρέπει να κοντεύει τα σαράντα.

Ο κύριος Θεόδωρος δε χρησιμοποιούοε συνήθεις ύβρεις στις λογομαχίες του. Είχε επινοήσει δικές του, αντλώντας συνήθως επίθετα και χαρακτηρισμούς από τη Βίβλο. Η χειρότερη ύβρις του ήταν υπήκοε του Αββαδών, την οποία απηύθυνε σε θηλυπρεπείς τύπους. Βαριές ήταν και οι ύβρεις: τοίχε κεκονιαμένε και σκλάβε καθώς και η τουρκική βρισιά, (συνεκφερομένη στερεοτύπως με την ελληνική της μετάφραση) ραγιά-κιοπόγλου κιοπέκ-άτιμε δούλε-παιδί της σκύλας. Όπως και η αποτρεπτική κραυγή προς κάθε επιτιθέμενο: πίσω σκλάβε!

Ειδική όμως υβριστική αποστροφή επεφύλασσε στους αστυφύλακες. Όπως προανέφερα, ο Θεόδωρος απεχθανόταν τους αστυνομικούς, από την εποχή που φοιτούσε στη σχολή αστυφυλάκων. Είχε λοιπόν φτιάξει μια ειδική προσλαλιά όταν απευθυνόταν προς κάποιο όργανο της τάξεως, την οποία μολονότι την είχαν ακούσει οι φίλοι αρκετές φορές δεν μπορούσαν, λόγω του μήκους της, να τη μάθουν απ’ έξω. Τελικά προκάλεσαν ξανά την απαγγελία της, βάζοντας κάποιο φίλο τους αστυφύλακα να ζητήσει «τα χαρτιά» του Θεόδωρου σ’ ένα δικό τους καφενείο, ενώ ο Μιχάλης κρυμμένος πίσω από το τεζιάκι κρατούσε σημειώσεις.

Η προσλαλιά προς πόλισμαν είχε τρία μέρη. Στο πρώτο ο Θεόδωρος απευθυνόταν στον αστυφύλακα, κουνώντας το δάχτυλο του απειλητικά:

Πίσω!
Μη με πλησιάζεις ουδέ συρόμενος επί των γονάτων και διά του ατίμου μετώπου σου ψαύων την γην, όπως ενώπιον του Σουλτάνου και του Χαλίφου.
Είσαι κατώτερός μου. Σ’ το θέτω ταξικά!
Ούτε στο ίδιο εστιατόριο να φας ούτε στο ίδιο καφενείο να πιεις νερό!
Το επάγγελμά σου είναι άτιμον. Το επάγγελμα της πόρνης και του προδότου.

Στο σημείο αυτό τελειώνει το πρώτο μέρος κι ο Θεόδωρος στρέφεται στο κοινό, παρουσιάζοντας τον αστυφύλακα:

Το απελπισμένο παιδί,
που ροβόλησε από το χωριό του για να ξεκλειδώσει το φούρνο, να παίρνει ένα καρβέλι την ημέρα.
Όπου βλακόπαις και βουβαλόπαις και τεναγόπαις.
Όπου χασικλής και μάγκας κι αγαπητικός.
Που εκδίδει αθώας κορασίδας προς ικανοποίησιν αλλότριας φιληδονίας.

Ο αόρατος εχθρός του απείρου,
που παραμονεύει στη γωνιά και στομώνει το διαβάτη
και κατασκοπεύει την ανθρωπότητα.

Όν ατιμότερον των κατασκόπων, των προδοτών, των βασανιστών και των δημίων.

Εδώ, στρέφεται και πάλι στον πόλισμαν:

Θα σε δέσω με λύσσα σε βελανιδιά με μερμήγκια.
Γυμνόνε. Να μουκανιέσαι και να βοά η ρεματιά
και ν’ αντηχάει το μουκανητό σου στη χώρα.
Θα σου ανοίξω τρίτο μάτι ανάμεσα στα φρύδια
για να πηγαίνεις θαρρετά στον Άδη.
Θα σου περάσω τ’ άντερα λαιμαριά στο λαιμό.
Θα σου κλείσω το φούρνο με σαρανταοχτώ μανταλοσίδερα.

Η προσλαλιά προς πόλισμαν είναι το αριστούργημα της θεοδωρείου μούσης. Είναι κείμενο εξαιρετικά δουλεμένο που παρουσιάζει μεγάλο υφολογικό ενδιαφέρον. Η φράση θα σου ανοίξω τρίτο μάτι είναι παρμένη από τον «Αθανάσιο Διάκο» του Βαλαωρίτη. Το σ’ το θέτω ταξικά από την καινοφανή τότε «κομμουνιστική διάλεκτο». Οι γλωσσοπλαστικές του ικανότητες (βλακόπαις, τεναγόπαις, βουβαλόπαις) εκπληκτικές, η σωστή εναλλαγή δημοτικής και καθαρεύουσας καθώς και η χρήση των «βοά» και «αντηχάει» για να δώσει την εντύπωση του αντιλαλητού της κραυγής μαρτυρούν μεγάλες λογοτεχνικές ικανότητες. Πολύ ζωντανή επίσης η εικόνα του απελπισμένου παιδιού που ροβόλησε από το, ορεινό και άγονο βεβαίως, χωριό του, με μόνη φιλοδοξία του να μπορεί να έχει ένα καρβέλι την ημέρα – τον άρτον ημών τον επιούσιον. Σ’ αυτή την ταπεινή φιλοδοξία αναφέρεται και η τελευταία απειλή της προσλαλιάς.

Σήμερα φαίνεται σχεδόν απίστευτο πως θα ’ταν δυνατό να απευθύνεις σε όργανο της τάξεως τέτοιες ύβρεις χωρίς να βρεις για καλά τον μπελά σου, στη δεκαετία όμως του είκοσι φαίνεται πως ο κόσμος ήταν πιο ελεύθερος στις σχέσεις του με την αστυνομία, ίσως δε τα όργανα να μην αντιλαμβάνονταν τη γλώσσα του Θεόδωρου ή ακόμα (και το πιθανότερο) να τον εξελάμβαναν σαν ακίνδυνο τρελό. Ύστερα, η αστυνομία πόλεων ήταν νέος θεσμός, οργανωμένος πρόσφατα από τους Άγγλους, που διατηρούσε πολλά από τα αγγλικά ήθη. Οι αστυφύλακες δεν οπλοφορούσαν παρά σε σπάνιες και ειδικές περιπτώσεις. Ήταν ευγενέστατοι και άφηναν τις βρώμικες δουλειές, την αντιμετώπιση των απεργών, τη συνοδεία των υποδίκων κ.λπ. στους χωροφύλακες.

Μεταξύ Χωροφυλακής και Αστυνομίας υπήρχε μεγάλη αντιζηλία και υπολανθάνων ανταγωνισμός. Η Χωροφυλακή αστυνόμευε όλη την Ελλάδα εκτός από το κέντρο της Αθήνας και του Πειραιά, την Πάτρα και την πόλη της Κέρκυρας που ήταν στη δικαιοδοσία της Αστυνομίας Πόλεων. Στα προάστια της Αθήνας έκανε κουμάντο η Χωροφυλακή που ευκαιρίας δοθείσης έμπαινε και στα οικόπεδα της Αστυνομίας.

Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο επεισόδιο. Στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας μαζί με τον Μιχάλη [τον αδελφό του Άχθου Αρούρη] υπηρετούσε ο φίλος του Νικόλαος Κορκοφίγκας, συγγραφέας πολλών αξιόλογων φιλοσοφικών βιβλίων, που είχε μανία με την ορειβασία, την πεζοπορία, το γυμνισμό και την υγιεινή ζωή γενικώς.

Μια μέρα έφτασε στο Υπουργείο μια αναφορά από το Σταθμό Χωροφυλακής Καισαριανής που έλεγε επί λέξει τα εξής:

«Την πρωίαν της Κυριακής 16ης του μηνός Οκτωβρίου ενεστώτος έτους, όργανα του σταθμού μας περιπολούντα εις το δάσος της Καισαριανής αντελήφθησαν άτομον περιφερόμενον εν αδαμιαία περιβολή. Τούτο συλληφθέν οδήγησε τα όργανά μας εις σημείον του δάσους όπου υπήρχον τα ενδύματά του, εξηκριβώθη δε ότι ονομάζεται Νικόλαος Κορκοφίγκας και τυγχάνει υπάλληλος του καθ’ υμάς Υπουργείου. Επειδή το εν λόγω άτομον παρουσίαζε έκδηλα συμπτώματα φρενοβλαβείας απεφασίσθη η διακριτική παρακολούθησίς του εκ της οποίας διεπιστώθη ότι συχνάζει εις το επί της οδού Ασκληπιού καφενείον «Ο Μαύρος Γάτος» ένθα συχνάζουσι λογοτέχναι, ποιηταί και άλλα ύποπτα στοιχεία.».

Ο κύριος Θεόδωρος γενικώς, δεν τα πήγαινε καλά με τα όργανα της τάξεως ένστολα ή με πολιτικά. Κάποτε είπε στους φίλους του, «με το ένατο (αστυνομικό τμήμα) έχω παλιούς λογαριασμούς», χωρίς να επεκταθεί σε λεπτομέρειες.

Ένα καλοκαιρινό σούρουπο, επί δικτατορίας Πάγκαλου, ένας μυστικός τον αντελήφθη να παρατηρεί επισταμένως, στηριζόμενος στη μαγκούρα του, το Υπουργείο Οικονομικών, που βρισκόταν τότε στην πλατεία Κλαυθμώνος επί της οδού Σταδίου. Στο χαφιέ έκανε εντύπωση η παράδοξη μορφή με την τραγιάσκα, τη μαγκούρα και το κοφίνι κι αποφάσισε να μην τη χάσει από τα μάτια του. Ο κύριος Θεόδωρος, που επί αρκετή ώρα ερέμβαζε, αντελήφθη τελικώς τη ματιά του μυστικού και αποφάσισε να το γλεντήσει το πράγμα.

Ξεκίνησε κατηφορίζοντας προς την Ομόνοια, με το χαφιέ ξοπίσω του. Από την Ομόνοια πήρε την Πειραιώς με αργό βήμα φροντίζοντας να μην τον χάνει από τα μάτια του ο μυστικός. Είχε πια σκοτεινιάσει όταν έφτασε στο Γκάζι, όπου άφησε την Πειραιώς και μπήκε στα αραιοκατοικημένα τότε Κάτω Πετράλωνα. Το ενδιαφέρον του χαφιέ είχε εξαφθεί στο έπακρον. Ο Θεόδωρος έφτασε στη ρεματιά, που χώριζε τα Πετράλωνα από τα Νέα Σφαγεία, τη σημερινή οδό Χαμοστέρνας, πέρασε κάτω από τις γραμμές του Ηλεκτρικού και τράβηξε για τα Παλαιά Σφαγεία. Είχαν περάσει οι δώδεκα όταν διέσχισε τη Συγγρού και μπήκε στο Δουργούτι, με το χαφιέ πάντοτε καταπόδι του.

Δύο το πρωί ανηφόριζε από το Κατσιπόδι προς το εργοστάσιο του Μαλτσινιώτη και στις τέσσερις βρισκόταν στα προσφυγικά της Καισαριανής. Ο χαφιές μόλις που μπορούσε να πάρει τα πόδια του κι ο Θεόδωρος βράδυνε το βήμα του για να τον διευκολύνει. Ήταν πια ζήτημα φιλότιμου και για τους δύο να συνεχίσουν. Στις έξι και μισή είχε περάσει τον Ιλισσό στα Παραπήγματα [πίσω από το Χίλτον] και βάδιζε στην Κηφισίας [Σήμερα Βασ. Σοφίας] μπροστά στη Ριζάρειο, με το χαφιέ να σέρνεται ξωπίσω του. Εφτά και τέταρτο, στην πλατεία Συντάγματος, στράφηκε προς τον δυστυχή μυστικό και του ’πε:

«Σε χέζω και σένα κι αυτόν που σ’ έβαλε να με παρακολουθείς!» και μπήκε στου Ζαχαράτου, που άνοιγε αυτή την ώρα, για να πιει καφέ, ενώ ο ημιθανής χαφιές σύρθηκε στην κοντινότερη στάση του τραμ για να πάει σπίτι του.

Advertisement