Το 20% του ουρανού

Σήμερα είναι 8 Μαρτίου, η παγκόσμια μέρα της γυναίκας και μια γρήγορη ματιά στα περιεχόμενα του ιστολογίου μού δείχνει ότι είναι η πέμπτη 8η Μαρτίου από τότε που άρχισε να εκπέμπει το ιστολόγιο (στις 16.2.2009) και δεν έχω ποτέ ανεβάσει κάτι σχετικό με τη σημερινή μέρα -οπότε επανορθώνω σήμερα με ένα πολύ σύντομο θέμα, στο οποίο θα ζητήσω κυρίως τη γνώμη σας.

Σύμφωνα με το γνωστό ρητό, «Οι γυναίκες είναι το μισό του ουρανού». Εδώ θα ταίριαζε το χαριτολόγημα που λέγαμε στα φοιτητικά μου χρόνια («το άλλο μισό στην Κίνα βρίσκεται»), και θα ταίριαζε επειδή το ρητό έχει κινέζικη προέλευση, αφού αν δεν κάνω λάθος το είπε ο Πρόεδρος Μάο. Μάλιστα, η αρχική μορφή είναι: «Οι γυναίκες κρατάνε το μισό του ουρανού». Είτε έτσι είτε αλλιώς, η φράση «μισό του ουρανού» έχει καθιερωθεί διεθνώς, μάλιστα μια διεθνής ΜΚΟ που προωθεί την ισότητα των φύλων λέγεται Half the sky movement. Το μισό του ουρανού στη θεωρία, στην πράξη αρκετά λιγότερο, καθώς σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου οι γυναίκες έχουν λειψή εκπροσώπηση στα κέντρα λήψης αποφάσεων και στους κρατικούς θεσμούς, ιδίως στα υψηλά κλιμάκια. Οπότε, δεν μπορούμε να μιλάμε για το μισό του ουρανού -ένα 20% μπορεί να είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα.

Στη χώρα μας, η υποεκπροσώπηση των γυναικών είναι σοβαρή. Στη Βουλή υπάρχουν μόνο 63 γυναίκες επί 300 βουλευτών (ποσοστό 21%) -αλλά και πάλι καλά να λέμε, διότι τέτοιοι αριθμοί είναι πρωτοφανείς για τα ελληνικά πράγματα και οφείλονται στην εκλογική εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ, που εξέλεξε 26 γυναίκες (σε σύνολο 71 εδρών, 36,6%). Στη Βουλή του 2009 είχαμε 52 μόνο γυναίκες, και στα παλιότερα χρόνια ακόμα λιγότερες. Στην τωρινή βουλή, τα μικρότερα κόμματα, με εξαίρεση το ΠΑΣΟΚ (3 στις 28) και φυσικά τη ναζιστική συμμορία (μόνο η σύζυγος του διοικητή), έχουν πολύ καλά ποσοστά εκπροσώπησης των γυναικών, αλλά την πλάστιγγα τη γέρνει η Νέα Δημοκρατία, που έχει ένα ισχνό 15% (18 γυναίκες σε 125 βουλευτές, 14,4% για την ακρίβεια.

Παρ’ όλ’ αυτά, το ποσοστό μας στη Βουλή, το σημερινό, το 21%, δεν μας ντροπιάζει στην παγκόσμια κατάταξη, αφού μπορεί να βρισκόμαστε στην 2oή θέση από τις 27 χώρες της ΕΕ αλλά δεν απέχουμε πολύ από αρκετές άλλες χώρες όπου το ποσοστό των γυναικών στη βουλή βρίσκεται κάτω από το 30% (από τις σκανδιναβικές χώρες απέχουμε έτη φωτός). Από την άλλη, αν η Ελλάδα υστερεί σε ευρωπαϊκή κλίμακα, βρίσκεται ακριβώς στον παγκόσμιο μέσο όρο και αφήνει πίσω της πολλές συντηρητικές χώρες, όπως τις ισλαμικές ή τις ΗΠΑ, όπου το ποσοστό γυναικών στη Βουλή είναι ακόμα χαμηλότερο.

Αυτό που μας ντροπιάζει πραγματικά είναι το ποσοστό γυναικών στην κυβέρνηση. Λένε πολλοί ότι η σημερινή τρικομματική συγκυβέρνηση είναι η χειρότερη των τελευταίων δεκαετιών. Σε άλλους τομείς δεν ξέρω αν ισχύει αυτό, οπωσδήποτε όμως αληθεύει όσον αφορά το ποσοστό των γυναικών, αφού μία μόνο γυναίκα αξιώθηκε να αναλάβει υπουργείο και μάλιστα όχι από τα πρωτοκλασάτα (συνολικά υπάρχουν 17 υπουργεία, ποσοστό λοιπόν 5,9%). Αυτό το αίσχος κανονικά θα έπρεπε να απαγορεύεται από το σύνταγμα.

Επιπλέον, η Ελλάδα είναι μία από τις σχετικά λίγες χώρες του κόσμου που δεν είχε ποτέ γυναίκα σε ανώτατο αξίωμα (πρωθυπουργό, πρόεδρο δημοκρατίας, μονάρχη -ούτε καν αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης). Βέβαια, η ανάρρηση γυναίκας στο ανώτατο αξίωμα δεν σημαίνει αυτόματα ότι η θέση της γυναίκας στην εν λόγω χώρα είναι αξιοζήλευτη. Πολλές μουσουλμανικές χώρες, όπου η θέση των απλών γυναικών είναι δεινή, έχουν αναδείξει πρωθυπουργούς ή προέδρους γυναίκες από ισχυρές οικογένειες της ελίτ (Πακιστάν, Ινδονησία, Μπαγκλαντές, ίσως και άλλες). Ή, η παντοδυναμία της Ίντιρα Γκάντι στην Ινδία δεν άλλαξε την κακή θέση των γυναικών στην τεράστια χώρα, όπως δείχνουν τα συνεχή ειδεχθή εγκλήματα που γίνονται με θύματα γυναίκες. Ωστόσο, και ο συμβολισμός έχει την αξία του και προς το παρόν η Ελλάδα έχει αυτό το στίγμα (που, όπως δείχνουν τα πράγματα, θα αργήσει να φύγει).

Θα πει κανείς ότι οι γυναίκες δεν εφαρμόζουν κάποια διαφορετική πολιτική από τους άντρες -όπως περίτρανα έδειξε, ας πούμε, η πρωθυπουργία της Μάργκαρετ Θάτσερ στη Βρετανία ή τώρα της Αγκέλας Μέρκελ στη Γερμανία. Θα συμφωνήσω διαφωνώντας. Όταν η γυναίκα είναι σαν τη μύγα μες στο γάλα, μία στους 17, αισθάνεται ότι για να ανταποκριθεί στο αξίωμά της πρέπει να απαρνηθεί το φύλο της. Αν όμως οι γυναίκες ήταν περισσότερες, ας πούμε οι μισές ή σχεδόν, τότε θα λειτουργούσαν φυσιολογικά. Για το λόγο αυτό δεν βρίσκω άστοχη την πρόταση που εφαρμόζεται σε άλλες χώρες, να επιβάλλεται ποσόστωση, έτσι ώστε υποχρεωτικά ο αριθμός των γυναικών στα ψηφοδέλτια να είναι τουλάχιστον το 40% -ή, για να το διατυπώσουμε πιο ουδέτερα, έτσι που κανένα από τα δύο φύλα να μην έχει εκπροσώπηση κάτω από 40%. Αν μάλιστα εφαρμοστεί ξανά το σύστημα της λίστας για την ανάδειξη βουλευτών, θα μπορούσε να επιβληθεί ποσόστωση και στις εκλόγιμες θέσεις ή, ακόμα καλύτερα, εναλλαγή των υποψηφίων (ένας άντρας, μία γυναίκα, ένας άντρας, μία γυναίκα) όπως είναι το γαλλικό σύστημα στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές. Κάποιου είδους ποσόστωση ήδη εφαρμόζεται στις εσωκομματικές εκλογές πολλών κομμάτων -τις προάλλες στον ΣΥΡΙΖΑ, πρόσφατα στο ΠΑΣΟΚ.

Κάποιοι θεωρούν αντιδημοκρατικές και νόθευση της δημοκρατίας τις ποσοστώσεις, όμως πολύ χειρότερη νόθευση είναι κατά τη γνώμη μου η σημερινή υποεκπροσώπηση των γυναικών. Η πείρα έχει δείξει ότι οι θετικές διακρίσεις είναι απαραίτητες για να αντισταθμιστούν μακροχρόνιες αντίρροπες διακρίσεις. Φυσικά, διακρίσεις κατά των γυναικών δεν υπάρχουν μόνο στη δημόσια σφαίρα αλλά και στον ιδιωτικό τομέα. Στις μεγάλες επιχειρήσεις είναι πολύ μικρός ο αριθμός των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια (γύρω στο 15% σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις που διάβασα). Πρόπερσι, η Γαλλία ψήφισε νόμο με βάση τον οποίο, από το 2017, το ποσοστό των γυναικών στα ΔΣ των επιχειρήσεων που είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο πρέπει να είναι τουλάχιστον 40%. Καθώς η προθεσμία πλησιάζει, το ποσοστό των γυναικών ήδη αυξήθηκε από 16% σε 25%. Παρόμοια πρόταση, πάλι για ποσοστό 40%, παρουσιάστηκε και σε επίπεδο ΕΕ αλλά σκόνταψε στις αντιρρήσεις πολλών κρατών μελών και πλέον δεν είναι υποχρέωση αλλά ευχή ενόψει του 2020.

Εσείς αλήθεια τι γνώμη έχετε; Πιστεύετε ότι θα ήταν θετική η καθιέρωση ποσοστώσεων για τη γυναικεία εκπροσώπηση στη Βουλή; Θα φτάσουμε ποτέ στο 50% του ουρανού;