Φράουλες με αίμα

Παραδέχομαι πως δεν επιδίωξα την πρωτοτυπία. Παρόμοιο τίτλο έχουν και πολλά άλλα άρθρα που γράφτηκαν για το επεισόδιο της Μανωλάδας, δηλαδή την επίθεση από επιστάτες που άνοιξαν πυρ πάνω σε συγκεντρωμένους μετανάστες εργάτες οι οποίοι απαιτούσαν τα δεδουλευμένα τους, με αποτέλεσμα να τραυματιστούν δεκάδες, μερικοί σοβαρά. Κοινή πηγή έμπνευσης, η κινηματογραφική ταινία «Φράουλες και αίμα«, αφιερωμένη στην εξέγερση των φοιτητών στο πανεπιστήμιο της Κολούμπια το μακρινό 1968.  Τότε, η αστυνομία είχε ανοίξει πυρ πάνω στους διαδηλωτές.  Βέβαια, στον πρωτότυπο τίτλο της ταινίας, που ήταν The Strawberry Statement, αίμα δεν υπάρχει. Ο ελληνικός τίτλος είναι μεταφορά του γαλλικού (Des fraises et du sang), αλλά ξαναλέω, η ταινία περιέγραφε μια φοιτητική εξέγερση, καμιά σχέση με μελαψούς εργάτες που δουλεύουν μέσα στην κάψα του θερμοκηπίου για 23 ευρώ μεροκάματο και κοιμούνται στοιβαγμένοι δέκα-δέκα σε παραπήγματα στα χωράφια.

Αν πιστέψουμε τους φραουλοπαραγωγούς, αυτό που έγινε προχτές ήταν ένα κατακριτέο αλλά μεμονωμένο περιστατικό. Οι ίδιοι διαμαρτύρονται πως άδικα συκοφαντείται από τα ΜΜΕ ένας ολόκληρος κλάδος, που αναπτύσσεται δυναμικά και που έχει εξαγωγικό προσανατολισμό, αφού η φράουλα Μανωλάδας κατά 90% εξάγεται -και μάλιστα, επειδή είναι προϊόν ποιοτικά ανώτερο, πιάνει τιμή καλύτερη από τις φράουλες των ανταγωνιστών, Ισπανών και Τούρκων.

Μεμονωμένο πάντως το περιστατικό δεν ήταν: η Μανωλάδα έχει έρθει στην επικαιρότητα αρκετές φορές για περιστατικά ταξικής-ρατσιστικής βίας με θύματα τους μετανάστες που δουλεύουν στις φράουλες (εδώ για ένα περσινό επεισόδιο), με σοβαρότερο ως τώρα τις επιθέσεις και τις βιαιοπραγίες κατά των μεταναστών όταν τόλμησαν να απεργήσουν το 2008 ζητώντας καλύτερα μεροκάματα.Δημοσιογράφοι που ερευνούν τις καταγγελίες έχουν δεχτεί επιθέσεις (π.χ. τραυματισμός φωτορεπόρτερ του Βήματος το 2011). Όμως θα ήταν άστοχο να θεωρήσουμε ότι οι Ηλείοι έχουν κάποια ειδικά χαρακτηριστικά που τους κάνουν κακά αφεντικά -περιστατικά ανάλογα με το προχτεσινό στη Μανωλάδα έχουν γίνει πάμπολλες φορές και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και του κόσμου, κάποιες φορές με πολλά θύματα.

Η παρακάτω περιγραφή, που την αντέγραψα από ένα σχόλιο του φίλου Σπειροειδή Αρχιτέκτονα σε άλλο ιστολόγιο, ταιριάζει απόλυτα σε όσα έγιναν προχτές στη Μανωλάδα:

“… Η καλλιέργεια κατάντησε βιομηχανία και οι κτηματίες ακολούθησαν το παράδειγμα της αρχαίας Ρώμης, μόλο που δεν την είχαν ακουστά. Έφεραν σκλάβους μόλο που δεν τους αποκαλούσαν σκλάβους: Κινέζους, Γιαπωνέζους, Μεξικανούς, Φιλιππινέζους. Αυτοί ζουν με ρύζι και φασόλια,έλεγαν οι επιχειρηματίες. Δεν έχουν ανάγκες …. Να κοίτα τους πώς ζουν. Κοίτα τί τρώνε. Κι αν τύχει και κάνουν το ζόρικο, πίσω στην πατρίδα τους …..Τους δουλοπάροικους που έφεραν από το εξωτερικό τους έδερναν, τους τρομοκρατούσαν, τους πέθαιναν της πείνας, τόσο, που άλλοι ξαναγύριζαν στον τόπο τους και άλλοι εξαγριώθηκαν απ΄την απόγνωση και ή τους σκότωσαν ή τους εξόρισαν. Και ολοένα τα κτήματα μεγάλωναν σε έκταση ….”

Επειδή λέει για Κινέζους και Μεξικάνους και όχι Μπαγκλαντέζους ή Ινδούς καταλαβαίνουμε ότι μιλάει για το άλλο ημισφαίριο, αλλά κατά τα άλλα θα έλεγε κανείς πως είναι γραμμένο για τα φραουλοχώραφα της Ηλείας. Ωστόσο, είναι ένα απόσπασμα από τα Σταφύλια της οργής, του Τζον Στάινμπεκ. Η δράση εκτυλίσσεται στην Καλιφόρνια την εποχή του κραχ του 1929. Κι εκεί φρούτα ήταν που έσταζαν αίμα, αλλά όχι φράουλες: σταφύλια, ροδάκινα, βερίκοκα.

Ακόμα περισσότερο αίμα έχει ποτίσει τις ρίζες ενός άλλου καρπού, της μπανάνας. Η Γιουνάιτεντ Φρουτ και οι άλλες αμερικανικές εταιρείες αγόραζαν σε εξευτελιστική τιμή τεράστιες εκτάσεις στην Κεντρική και στη Νότια Αμερική, έχοντας εξασφαλίσει πάμφθηνη εργατική δύναμη από τους αγρότες τους οποίους είχαν ξεριζώσει από τις εστίες τους. Φυσικά, για να γίνει αυτό χρειάζονταν τη συναίνεση των ντόπιων πολιτικών ελίτ, εννοείται με το αζημίωτο. Ο όρος «banana republic» επινοήθηκε από τον Αμερικανό συγγραφέα Ο. Χένρι, ο οποίος είχε ζήσει λίγα χρόνια στην Ονδούρα στις αρχές του 20ού αιώνα. Στα ελληνικά τον αποδίδουμε συνήθως ως μπανανία. Μπανανία είναι μια μικρή χώρα, που εξαρτάται από τη γεωργική της παραγωγή, συνήθως ενός μόνο προϊόντος, και που κυβερνιέται δικτατορικά ή κατ’ επίφαση δημοκρατικά από μια διεφθαρμένη πλουτοκρατία ευεπίφορη στις πιέσεις του ξένου παράγοντα. Αρχετυπικές μπανανίες ήταν η Ονδούρα και η Γουατεμάλα κι αυτό δεν είναι μόνο σχήμα λόγου: όταν το 1954 ο δημοφιλής πρόεδρος Άρμπενθ προχώρησε σε αγροτικές μεταρρυθμίσεις στη Γουατεμάλα που έθιγαν τα συμφέροντα της Γιουνάιτεντ Φρουτ, η CIA οργάνωσε πραξικόπημα που τον ανέτρεψε. Η ταινία του Γούντυ Άλλεν Μπανάνες (1971) βοήθησε τον όρο να εδραιωθεί. Αυτό δεν ήταν πάντως το πρώτο αίμα που χύθηκε για χάρη της Γιουνάιτεντ Φρουτ. Όταν τον Δεκέμβριο του 1928 οι εργάτες στις μπανανοφυτείες της Κολομβίας κατέβηκαν σε απεργία ζητώντας να δουλεύουν οκτώ ώρες την ημέρα και έξι μέρες την εβδομάδα, η Γιουνάιτεντ Φρουτ και η κυβέρνηση των ΗΠΑ απείλησαν με εισβολή των πεζοναυτών. Τελικά ο κολομβιανός στρατός χτύπησε τους απεργούς, Η σφαγή της μπανάνας, όπως την ονόμασαν, είχε δεκάδες ή εκατοντάδες νεκρούς (ίσως πολύ περισσότερους από τους 47 επίσημα αναγνωρισμένους) και απαθανατίστηκε μυθιστορηματικά από τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες στα Εκατό χρόνια μοναξιάς. Ο Πάμπλο Νερούδα τιτλοφόρησε «Γιουνάιτεντ Φρουτ» μια ενότητα του Κάντο Χενεράλ. Το 1975, όταν αποκαλύφθηκε ότι η εταιρεία είχε δωροδοκήσει τον πρόεδρο της Ονδούρας για να μειώσει τους φόρους στην μπανανοκαλλιέργεια, ο τότε πρόεδρός της, Έλι Μπλακ, αυτοκτόνησε πέφτοντας από το παράθυρο του γραφείου του, στον 44ο όροφο, κρατώντας μάλιστα τον χαρτοφύλακά του. Σήμερα η Γιουνάιτεντ Φρουτ έχει μετονομαστεί σε Τσικίτα.

Αλλά και για τις ντομάτες, κάτι ανάλογο γίνεται. Σε μια μικρή περιοχή της Ανδαλουσίας, την Αλμερία, που συνδυάζει μεγάλη ηλιοφάνεια και χαμηλά μεροκάματα, δουλεύουν πάνω από 100.000 εργάτες γης, οι περισσότεροι Αφρικανοί και χωρίς χαρτιά: παράγουν κηπευτικά, κυρίως ντομάτες, για τις μεγάλες βρετανικές και γαλλικές αλυσίδες σουπερμάρκετ, σε συνθήκες που λίγο απέχουν από τη σκλαβιά.  Επομένως, δεν φταίει ο τόπος (Καλιφόρνια ή Μανωλάδα, Αλμερία ή Κολομβία), ούτε το προϊόν (μπανάνες ή φράουλες ή κηπευτικά ή ροδάκινα) -αυτά αλλάζουν, αλλά η εκμετάλλευση παραμένει.

Στην επιστολή τους, που ανέφερα πιο πάνω, οι φραουλοπαραγωγοί της Μανωλάδας παινεύουν δεόντως την ποιότητα του προϊόντος τους αλλά περιέργως αποσιωπούν τους επαίνους που είχαν δεχτεί πριν από δύο μόλις χρόνια από τον τότε πρωθυπουργό της χώρας: Επίσης, οι φράουλες στην Ηλεία, ο «κόκκινος χρυσός» της Μανωλάδας και της Βάρδας, κρύβει ανθρώπους πρωτοπόρους και αναπτύχθηκε εκτατικά. Υπήρξαν ειδικές καλλιεργητικές πρακτικές, αλλά οργανώθηκαν συλλογικά και οι παραγωγοί. Επενδύθηκαν μεν χρήματα, αλλά οργανώθηκαν και οι παραγωγοί σε ομάδα.

Θα μου πείτε, ζούσε σε άλλον πλανήτη. Αλλά εγώ πιστεύω, ή μάλλον είμαι βέβαιος, ότι ακόμα και ο Γιώργος Παπανδρέου ήξερε ότι ο κόκκινος χρυσός της Μανωλάδας δεν κρύβει μόνο «ανθρώπους πρωτοπόρους» αλλά και εργάτες ανασφάλιστους, χωρίς χαρτιά και χωρίς δικαιώματα, στοιβαγμένους σε τρώγλες, με μεροκάματο κατώτερο από το βασικό και με τον βούρδουλα του επιστάτη αν δυσανασχετήσουν. Τα ήξερε αυτά ο ΓΑΠ το 2011, γιατί είχαν προηγηθεί τα μεγάλα επεισόδια του 2008, και τα μικρότερα των επόμενων ετών και οι εφημερίδες τα είχαν γράψει με ονόματα και διευθύνσεις. Τα ήξερε, κι όμως θεώρησε αξιέπαινα τα επιτεύγματα των φραουλοπαραγωγών -διότι, δεν φαντάζομαι να θεωρεί «ειδική καλλιεργητική πρακτική» την ανασφάλιστη εργασία.

Αν όμως είναι να πετύχουμε την πολυπόθητη ανταγωνιστικότητα, κομμάτια να γίνει -ας μετατραπεί λοιπόν όλη η Ελλάδα σε μιαν απέραντη Μανωλάδα, όπου όλοι θα δουλεύουν ήλιο με ήλιο για ένα πιάτο φαΐ, χωρίς ασφάλιση, χωρίς δικαιώματα, και με την καραμπίνα του επιστάτη έτοιμη να αναλάβει δράση!

Advertisement