Μηνολόγιον Οκτωβρίου και πάλι

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως είναι αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις. Να σημειωθεί ότι μερικές φορές η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα, όπως εδώ ο θάνατος του Καζαντζάκη (που συνέβη 26.10 αλλά τον τιμάμε στις 27).

Τρ 1	Πρώτη κυκλοφορία του «Κεφαλαίου» υπό Καρόλου Μαρξ
Τε 2	Θανή Αριστοτέλους του Σταγειρίτου και Μαχάτμα Γκάντη γενέσιον
Πε 3	Φραγκίσκου της Ασίζης γέννησις
Πα 4	Θάνατος Τζάνις Τζόπλιν και Γκλεν Γκουλντ
Σα 5	Εκτόξευσις του Σπούτνικ Ι, του πρώτου τεχνητού δορυφόρου της Γης
Κυ 6	Εφεύρεσις τηλεφωνίας υπό Αλεξάνδρου Γκράχαμ Μπελ και θάνατος του επανεφευρέτη της, Στιβ Τζομπς
Δε 7	Έδγαρδου Άλαν Πόε γενέσιον
Τρ 8	Πιττακού του Μυτιληναίου
Τε 9	†  Ερνέστου Τσε Γκεβάρα τελευτή (και Κορνηλίου του πολυτονιστού στιχοπλόκου γενέσιον)
Πε 10	Γενέσιον Ιωσήφ Βέρντι
Πα 11	Κάθοδος Εμπεδοκλέους του Ακραγαντίνου εις τον κρατήρα της Αίτνης
Σα 12	Ανακάλυψις της Αμερικής (αποφράς ημέρα)
Κυ 13	Πρώτη έκδοσις του «Καλού στρατιώτου Σβέικ» υπό Γιάροσλαβ Χάσεκ
Δε 14	† Λεονάρδου Μπερνστάιν
Τρ 15	† Ευγενίου Ο΄Νηλ
Τε 16	Γενέσιον Όσκαρ Ουάϊλντ
Πε 17	† Κοίμησις Φρειδερίκου Σοπέν
Πα 18	Επιμενίδου του Κρητός
Σα 19	Γενέσιον Αυγούστου Λυμιέρ
Κυ 20	Γενέσιον Αρθούρου Ρεμπώ
Δε 21	Νικολάου Εγγονοπούλου γενέσιον
Τρ 22	Ξενοφάνους του Κολοφωνίου
Τε 23	Γενέσιον  Εμμανουήλ Χατζηδάκη του μελωδού
Πε 24	† Ανδρέου Καρκαβίτσα
Πα 25	Γενέσιον Παύλου Πικάσσο
Σα 26	Δημητρίου του Μυροβλήτου, Πανός του μεγάλου.
Κυ 27	† Νικολάου Καζαντζάκη
Δε 28	Επέτειος του ΟΧΙ
Τρ 29	Αναχάρσιος του Σκύθου
Τε 30	Γενέσιον Θεοδώρου Δοστογέφσκι αλλά και Κωνσταντίνου Καρυωτάκη· θάνατος Αναστασίου Λειβαδίτη
Πε 31	† Φρειδερίκου Φελλίνι· και Ναπολέοντος Λαπαθιώτη γενέσιον

Ο Οκτώβριος ή Οκτώβρης ή Οχτώβρης είναι ο δέκατος μήνας του ημερολογίου μας, όσο κι αν ολοφάνερα το όνομά του παραπέμπει στον αριθμό “οχτώ”. Για την ανακολουθία φταίνε οι Ρωμαίοι -διότι τα ονόματα των μηνών, όλα, είναι δάνειο από τα λατινικά. Το παλιό ρωμαϊκό μηνολόγιο άρχιζε από τον Μάρτιο και ο October ήταν ο όγδοος μήνας. Όταν αργότερα μεταρρυθμίστηκε το ημερολόγιο και μπήκαν στις δυο πρώτες θέσεις ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, η αντιστοιχία χάλασε μια και ο Οκτώβριος είναι πια ο δέκατος μήνας.

Στον προφορικό λόγο, πολλοί, ίσως οι περισσότεροι, λένε “ΟκτώΜβριος”. Κάποιοι το γράφουν κιόλας. Αυτό θεωρείται από τους λαθοθήρες (αλλά και από πολλούς καλοπροαίρετους) έσχατο δείγμα αμορφωσιάς, ενώ δεν είναι παρά ένας λαϊκός τύπος, μειωμένου ίσως κύρους, πάντως με πολύ παλιά ιστορία στη γλώσσα μας -όπως είχα γράψει παλιά, οχτακόσια χρόνια λάθος το λέμε!

Εγώ πάντως δεν λέω Οκτώμβρης, προτιμώ να λέω Οχτώβρης ή Οκτώβριος, αλλά και, όταν μιλάω γρήγορα, Σεπτέβρης, Νοέβρης, Δεκέβρης, το βρίσκω πιο εύκολο -αυτό το μβρ δεν είναι ό,τι το πιο ευκολοπρόφερτο.

Ο Οκτώβρης στο λαϊκό μηνολόγιο λέγεται (; ) Αγιοδημητριάτης, από τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου στις 26 του μήνα. Δεν έχουν όλες οι ευρωπαϊκές γλώσσες και χώρες τα λατινικά ονόματα των μηνών. Έτσι, στα τσέχικα, όπου τα ονόματα προέρχονται από το παλιό σλάβικο μηνολόγιο, ο Οκτώβρης είναι Říjen ενώ στα αλβανικά Tetori. Ο Οκτώβρης έδωσε το όνομά του στην Οκτωβριανή επανάσταση, η οποία όπως ξέρετε έγινε στις 25 Οκτωβρίου 1917 με το Ιουλιανό (παλιό) ημερολόγιο που ίσχυε τότε στη Ρωσία, κι επειδή μια από τις πρώτες ενέργειες των μπολσεβίκων ήταν να αλλάξουν το ημερολόγιο υιοθετώντας το Γρηγοριανό, αμέσως η επέτειος μεταφέρθηκε στις  7 Νοεμβρίου, κι έτσι όλα τα χρόνια η Οκτωβριανή γιορταζόταν Νοέμβριο.

Τα δικά μας Οκτωβριανά είναι η εξέγερση στην Κύπρο τον Οκτώβρη του 1931 κατά των Άγγλων, αν όμως ανοίξετε το λεξικό Μπαμπινιώτη ή το ΛΚΝ θα δείτε ότι “Οκτωβριανά” λέγονται (δήθεν) οι συγκρούσεις που έγιναν μεταξύ Ελλήνων επιστράτων και Γάλλων στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 1916. Πρόκειται για λεξικογραφική γκάφα πρώτου μεγέθους, οι συγκρούσεις αυτές έγιναν Νοέμβριο και είναι τα Νοεμβριανά -για αυτή την απίστευτη τσαπατσουλιά δείτε εδώ αναλυτικότερα (πάντως στην τελευταία του έκδοση (2012) το Λεξικό Μπαμπινιώτη έχει διορθώσει τη γκάφα).

Ο Οχτώβρης είναι ο πρώτος πραγματικά φθινοπωρινός μήνας -την τελευταία Κυριακή αλλάζει και η ώρα, νυχτώνει απότομα νωρίτερα και επισημοποιείται έτσι ο επικείμενος ερχομός του χειμώνα. Επειδή όμως αλλάζει και η ώρα είναι ο μήνας του χρόνου με τη μεγαλύτερη διάρκεια, αφού διαρκεί 31 μέρες και μία ώρα. Έτσι κι αλλιώς, καλό μήνα!