Πενήντα ελληνικές λέξεις αλβανικής προέλευσης

Το σημερινό είναι το τρίτο άρθρο του ιστολογίου που είναι αφιερωμένο σε ελληνικές λέξεις που είναι δάνειες από μια συγκεκριμένη άλλη γλώσσα. Η σειρά άνοιξε με ένα άρθρο στο οποίο απαριθμούνταν 220 ελληνικές λέξεις τουρκικής προέλευσης “που χρησιμοποιούμε καθημερινά”, όχι της δικής μου επιλογής. Πριν από σαράντα μέρες έβαλα το δεύτερο άρθρο, 100 ελληνικές λέξεις σλαβικής προέλευσης και σήμερα τριτώνει το καλό (ή το κακό) με πενήντα λέξεις αλβανικής προέλευσης. Ο αριθμός των λέξεων, όπως βλέπετε, όλο και μειώνεται και μάλιστα υποδιπλασιάζεται (περίπου) από άρθρο σε άρθρο, αλλά η σύγκριση είναι πλασματική, διότι οι 220 λέξεις τουρκικής προέλευσης ήταν, οι περισσότερες, καθημερινές, ενώ οι 100 σλαβικές περιλαμβάνουν πολλές άγνωστες. Το ίδιο ισχύει και με τις σημερινές λέξεις, οπότε μεταξύ τους η σύγκριση έχει βάση. Οι αλβανικής προέλευσης λέξης είναι λιγότερες, αλλά μην ξεχνάμε πως οι λέξεις σλαβικής προέλευσης περιλάμβαναν και λόγιο δανεισμό (λέξεις τύπου «νομενκλατούρα» κτλ.).

Τον κατάλογο τον ξεκίνησα με βάση τον σχετικό πίνακα του ετυμολογικού λεξικού Μπαμπινιώτη και με τις ετυμολογικές πληροφορίες του Λεξικού της Κοινής Νεοελληνικής, προσθέτοντας και μερικές ιδιωματικές λέξεις που είχα συμπεριλάβει στις (366 τον αριθμό) “Λέξεις που χάνονται”, το προπέρσινο βιβλίο μου. Στη συνέχεια, συμπλήρωσα τον πίνακα παίρνοντας λέξεις από σχετική εργασία του Δημ. Λιθοξόου.

Ο πίνακας του Λιθοξόου είναι ο πληρέστερος (έχει αποδελτιώσει τη βασική εργασία του Γουστάβου Μέγιερ) αλλά έχει μερικές σπανιότατες λέξεις, όπως και λέξεις που ο Μέγιερ τις θεωρεί αλβανικής προέλευσης αλλά που άλλες πηγές τις θεωρούν δάνεια από άλλη γλώσσα (π.χ. τον βάλτο, που τον είδαμε στα σλάβικα δάνεια). Περιλαμβάνει 89 λέξεις και μάλιστα δεν καταγράφει λέξεις διαλέκτων, όπως λέει.

Τέλος, πρόσθεσα και μία λέξη (ή μάλλον έκφραση) που καμιά πηγή δεν τη δίνει αλβανικής προέλευσης, αλλά με βάση δικές μας, ερασιτεχνικές αλλά πιστεύω πειστικές, έρευνες (που έχουν δημοσιευτεί σε παλιό άρθρο) αυτό θεωρείται πολύ πιθανό: πρόκειται για την έκφραση μάλε βράσε.

Και πάλι, καταγράφονται οι λέξεις που ήρθαν στα ελληνικά από τα αλβανικά, ανεξάρτητα αν η απώτερη προέλευσή τους είναι από άλλη γλώσσα (υπάρχουν καναδυό τέτοιες περιπτώσεις στον πίνακα).

Ιδού λοιπόν ο πίνακας με τις πενήντα ελληνικές λέξεις αλβανικής προέλευσης. Οι αμφισβητούμενες με ερωτηματικό (;)

1. αλητάμπουρας [μόνο το δεύτερο μισό, βέβαια]
2. αμπάριζα  [αυτό είναι είδος αντιδανείου, αφού η αμπάρα, ιταλικής αρχής, πέρασε από τα ελληνικά στα αλβανικά. Οι καταλήξεις σε -ιζα είναι ένδειξη αλβανικής προέλευσης, και στα τοπωνύμια]
3. βλάμης
4. γκιόνης
5. γούβα (;)
6. ζαμάρα [φλογέρα]
7. ζουλάπι (;)
8. καλαμπόκι
9. καλέσα [η ξανθιά προβατίνα]
10. καλικούτσα [από τις Λέξεις που χάνονται]
11. καρκαλέτσος
12. καρούτα [ξύλινη σκάφη, ποτίστρα· από τις Λέξεις που χάνονται. Σλαβική απώτερη προέλευση, αλλά εμείς την πήραμε από τα αλβανικά]
13. κόκα [κεφάλι, από τις Λέξεις που χάνονται]
14. κοκορέτσι
15. κοπέλα, κοπέλι (;)
16. κουλαντρίζω
17. λάγιος [για πρόβατα, σκούρο]
18. λάλα [η κάμπια]
19. λάπα [κοιλιά σφαγίου]
20. λιάρος [παρδαλός]
21. λούγκα [εξοίδημα αδένων]
22. λουλούδι
23. λούμπα
24. λούτσα
25. μάγκας (;)
26. μάλε βράσε
27. μαρκαλίζω (;)
28. μαρμάγκα
29. μπάκα
30. μπαμπέσης
31. μπέσα
32. μπομπότα
33. μπουλούκι [τουρκικής αρχής, αλλά κατά το ΛΚΝ το πήραμε μέσω αλβανικών]
34. μπουσουλάω
35. πίπιζα
36. πλιάκος [ο γέρος, ο παλιός -ηπειρώτικο, αλλά από εκεί δεν ετυμολογείται και η Πλάκα;]
37. πλιάτσικο
38. πρατσαλίζω [καψαλίζω, ίσως και τρίζω στη φωτιά, παρακαλούνται οι Ηπειρώτες να ξεδιαλύνουν]
39. σβέρκος
40. σιγκούνα
41. σιούτος [κατσίκι ή άλλο τέτοιο ζώο χωρίς κέρατα, από τις Λέξεις που χάνονται]
42. τάτσι μίτσι κότσι
43. τρίλιζα
44. τσίφτης
45. τσουνί (;)
46. τσούπρα
47. φάρα
48. φέρμελη
49. φλετουρώ [πεταρίζω, από τις Λέξεις που χάνονται]
50. φλογέρα

Αν έχω ξεχάσει κάποια σχετικά γνωστή λέξη αλβανικής (ή αρβανίτικης) προέλευσης, ευχαρίστως να την ακούσω, ενώ θα με ενδιέφερε να μου πείτε αν ξέρατε κάποια από τις σπανιότερες λέξεις.