Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης: Ο θαρραλέος κύριος Χριστόδουλος

Δημοσιεύω και σήμερα, όπως και κάθε δεύτερη Τρίτη, αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, “Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης” (εκδ. Ερατώ, 1995, εξαντλημένο), που είναι μια βιογραφία του παππού μου, του Νίκου Σαραντάκου (1903-1977), ο οποίος είχε το ψευδώνυμο Άχθος Αρούρης (που είναι ομηρική έκφραση και σημαίνει ‘βάρος της γης’). Η σημερινή συνέχεια είναι η πέμπτη. Βρισκόμαστε γύρω στα 1920-21, και ο παππούς μου δουλεύει σε τράπεζα ενώ παράλληλα φοιτά στο πανεπιστήμιο και μένει στο Παγκράτι μαζί με δυο από τ’ αδέλφιατου. Η προηγούμενη τέταρτη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Είχαμε σταματήσει σ’ ένα σημείο όπου είχε γίνει ένας γερός καβγάς ανάμεσα στα τρία αδέρφια, με αποτέλεσμα τα όσα θα διαβάσετε πιο κάτω.

Πριν προχωρήσουμε, να πω ότι ένα κομμάτι του κειμένου, που είναι με πλάγια γράμματα, είναι παρμένο από ένα ημιτελές αυτοβιογραφικό κείμενο του παππού μου, ενώ το κείμενο με όρθια γράμματα είναι η αφήγηση του πατέρα μου, που βέβαια βασίζεται σε όσα άκουσε από τον παππού μου. Επίσης, το «Παλαιόσπιτον Καράκα» στο οποίο γίνεται αναφορά στην αφήγηση, είναι παρμένο από την περίφημη μετάφραση των Αθλίων από τον Ισιδωρίδη Σκυλίτση, που την έχουμε ακόμα στην οικογένεια. Ο Σκυλίτσης είναι που καθιέρωσε τις αποδόσεις Γιάννης Αγιάννης, Γαβριάς, Τιτίκα κτλ. που τις τηρούν οι περισσότερες νεότερες μεταφράσεις, αλλά νομίζω ότι οι νεότεροι δεν ακολουθούν τον Σκυλίτση στην υπόλοιπη ονοματολογία -ας πούμε, το «παλαιόσπιτον Καράκα», που είναι το masure Gorbeau στα γαλλικά, ο Κοτζιούλας το αποδίδει «το σαράβαλο του Κόρκα». Και οι δυο μεταφραστές την ίδια σκέψη κάνουν, το Gorbeau είναι παράφραση του corbeau (κόρακας).

Επίσης, προσωπικά δυσκολεύομαι πάρα πολύ να πιστέψω ότι ο κ. Χριστόδουλος και ο προϊστάμενός του είχαν το θάρρος να μιλήσουν έτσι στον βουλευτή, αλλά το επεισόδιο αυτό το έχω ακούσει κι εγώ με τ’ αυτιά μου από τον παππού μου. Αλλά πολλά είπα, δίνω τον λόγο στον πατέρα μου και στον παππού μου.

Αυτή τη φορά ο καβγάς ήταν πολύ σοβαρότερος και τα δυο αδέλ­φια έφυγαν για κανένα μήνα από το Παγκράτι και πήγαν να μείνουν στο «Παλαιόσπιτον Καράκα», όπου έμενε ήδη ένας στενός τους φίλος, ο Χριστόδουλος ο Μακρής. Για το νέο του ενδιαίτημα που πήρε το όνομα του από το ομώνυμο σπίτι όπου έμεναν ο Μάριος και ο Θεναρδιέρος, στους Αθλίους του Ουγκώ, ο Νίκος γράφει στο αυτοβιο­γραφικό του κείμενο, που μνημονεύω πιο πάνω:

O Χριστόδουλος καθότανε στην οδό Κωλέττη, σ’ ένα διώροφο ερεί­πιο, που εμείς το ’χαμε βγάλει «το Παλαιόσπιτον Καράκα». Ιδιοκτή­τριά του ήταν μια κυρα-Κατίνα, που αν τη χαρακτήριζες μέγαιρα θα την κολάκευες. Ήταν κεκαρμένη εν χρω, δεν ξέρω γιατί, κι είχε φωνή μεθύσου. Χρησιμοποιούσε μια πολύ βαριά μάγκικη διάλεκτο κι αν δεν την έβλεπες όταν μιλούσε αλλά μόνο την άκουγες, θα ορκιζόσου­να πως μιλάει κάποιος χασίκλας της Τρούμπας. Έτσι γίνονται καμιά φορά οι ψευδορκίες.

            Το προς ανατολάς τμήμα του Παλαιόσπιτου, περιλαμβάνον ημιυπόγειον και α’ όροφον, εκ δυόμισι περίπου δωματίων, το είχε ενοι­κιάσει σε μια άλλη κυρα-Κατίνα, λαδικό ξεγυρισμένο, που το υπε­νοικίαζε σε τρεις-τέσσερις εργένηδες – ανά δύο σε κάθε δωμάτιο, ενώ αυτή έμενε στο ημιυπόγειο.

            Από το υπόλοιπο σπίτι το τμήμα αυτό ήταν χωρισμένο με τον απλούστερο τρόπο: Είχανε καρφωθεί οι πόρτες που τα ένωναν κά­ποτε.

            Ένα φεγγάρι είχαμε μείνει εκεί, εγώ κι ο Μιχάλης μαζί με τον Χριστόδουλο και τον Βασίλη, που ήτανε μόνιμοι κάτοικοι. Ο λόγος: βαριόμασταν να πηγαίνουμε στο Παγκράτι. Είχαμε τσακωθεί και με τον Κώστα. Εξ άλλου το νοίκι ήταν φτηνό. Δεν καταφέραμε όμως να μείνουμε πάνω από ένα μήνα γιατί μπροστά στη δεσποτεία του ζεύγους των κυρα-Κατινών, ήτανε προτιμότερο να πηγαίνουμε όχι στο Παγκράτι αλλά και στα Σούρμενα ακόμα.

            Ο Χριστόδουλος κατάφερνε να ανθίσταται στη συνδυασμένη γρίνια του Κατινικού ζεύγους με ολύμπια αταραξία και γι’ αυτόν το λόγο απολάμβανε και κάποιου ανεξήγητου σεβασμού.

            Να πούμε μια μέρα η κυρα-Κατίνα η Β’ (η δική μας) του ‘πε:

            «Τις καρέκλες θαν τις πάρω, γιατί πατάτε απάνω τους για να φορέσετε τα παπούτσια σας, σα δένετε τα κορδόνια, και χαλάτε την ψάθα. Θα σας φέρω έναν πάγκο».

            «Τις καρέκλες πάρτες, αλλά πάγκο να μη φέρεις».

            «Θα φέρω. Έχω ένα στενόμακρο, που θα μπει όμορφα ανάμεσα στα δυο κρεβάτια».

            «Σου είπα να μη φέρεις πάγκο».

            «Θα φέρω».

            «Αν φέρεις, εγώ θα τον πετάξω από το παράθυρο!»

            Και πάει ο Χριστόδουλος το βράδυ, δηλαδή όχι και τόσο βράδυ, μάλλον μεσάνυχτα θα ήτανε και βρίσκει τον πάγκο της κυρα-Κατίνας στο δωμάτιο του. Ανοίγει αμέσως το παράθυρο και πετάει τον πάγκο στο λιθόστρωτο της αυλής.

            Ο σαματάς που έκανε ο πάγκος ξύπνησε την κυρα-Κατίνα Β’, που άρχισε το τροπάριο. Με τη σειρά της ξύπνησε την κυρα-Κατίνα Α’ (αθέατη πίσω από τις καρφωμένες μεσόπορτες) κι άρχισε κι αυτή το βραχνό χείμαρρο των ύβρεων. Εν συνεχεία ξύπνησε κι ο κυρ-Σω­τήρης ο επιλεγόμενος κουραδόμαγκας, μόνιμος ένοικος της κυρα-Κατίνας Α’ και μπήκε κι αυτός στη συναυλία, που βάσταξε σχεδόν μέχρι λύχνων σβέσιν. Είναι ζήτημα αν κοιμήθηκε κανείς εκείνη τη νυχτιά από τους πολυάριθμους νοικάρηδες του Παλαιόσπιτου, πλην εννοείται του Χριστόδουλου, που τελείως ατάραχος κοιμήθηκε «ως ακρογωνιαίος λίθος».

Ο Χριστόδουλος ήταν όντως ιδιόρρυθμος τύπος, γεμάτος παραξενιές και μονομανίες, που τελικά κατέληξε ύστερα από αρκετά χρόνια να πεθάνει στο Δρομοκαΐτειο. Μολονότι εξαιρετικά μορφωμένος και διαβασμένος, ήταν εντούτοις αφάνταστα προληπτικός. Αν για παρά­δειγμα τύχαινε και πηγαίνοντας στο Υπουργείο το πρωί συναντούσε παπά, γύριζε αμέσως πίσω, γδυνόταν, φορούσε τις πιτζάμες του, ξά­πλωνε για πέντε λεπτά στο κρεβάτι, (κάνοντας έτσι πέρα τη γρουσου­ζιά) και κατόπιν ξαναντυνόταν και πήγαινε στο γραφείο του. Αν όμως, πράγμα φυσικά σπάνιο, απανταινόταν ξανά με παπά, τότε γυρ­νούσε και κλεινόταν οριστικά στο σπίτι του ως την άλλη μέρα.

Μικροβιόφοβος ως εκεί που δεν παίρνει, κουβαλούσε μαζί του πάντα ένα μπουκαλάκι με οινόπνευμα και λίγο μπαμπάκι με τα οποία απολύμαινε τα πιάτα και τα μαχαιροπίρουνα στο μαγέρικο του Χαράλαμπου, που ξέροντας την πετριά του δεν τον παρεξηγούσε. Κάποτε επείσθη από τους φίλους να επισκεφτούν ένα μπορντέ­λο, από τα αφθονούντα τότε στα Εξάρχεια. Πήγε όντως και κάθισε άκρη άκρη σε μια καρέκλα, χωρίς ν’ αγγίξει τίποτα. Κάποια κοπέλα όμως τον χάιδεψε στην πλάτη και στο σβέρκο. Ο Χριστόδουλος ετράπη εις φυγήν και πηγαίνοντας σπίτι πλύθηκε με οινόπνευμα από την κορφή ως τα νύχια.

Παρά το γεγονός ότι ήταν μικρόσωμος και καχεκτικός, ήταν πολύ θαρραλέος, με απροσδόκητες μάλιστα εκδηλώσεις αποκοτιάς, σε βαθμό που είχε αποσπάσει το σεβασμό ακόμα και του κυρ Σωτήρη του κουραδόμαγκα, αναγνωρισμένου νταή στο Παλαιόσπιτον. Αλλά και στην υπηρεσία του ήταν το ίδιο ατρόμητος. Μια φορά μπήκε φουριόζος στο γραφείο του, στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, ένας βουλευτής της συμπολίτευσης

«Σε παρακαλώ, παιδί μου, κοίταξε να προχωρήσεις αυτή την υπόθεση», του λέει και πάει να του δώσει ένα σημείωμα.

Ο Χριστόδουλος, χωρίς να σηκωθεί, σταμάτησε το γράψιμο και είπε στον επισκέπτη του ηρεμότατα:

«Πρώτον, δεν είμαι παιδί σας. Δεύτερον, θα βγείτε αμέσως έξω. Θα χτυπήσετε την πόρτα. Όταν θ’ ακούσετε ‘εμπρός’, θα μπείτε μέσα και θα μου εκθέσετε το αίτημά σας. Τρίτον, εφ’ όσον είναι νόμιμον και όταν θα έρθει η σειρά του, θα το εξετάσω και θα σας απαντήσω το ταχύτερον δυνατόν».

«Τ’ είν’ αυτά που λες! Ξέρεις ποιος είμαι εγώ; Είμαι βουλευτής!» έβαλε τις φωνές ο άλλος.

«Λυπούμαι που είστε μέλος του νομοθετικού σώματος και αγνοείτε τους νόμους», του απάντησε ευγενέστατος αλλά απτόητος ο Χριστόδουλος και ξανάρχισε τη δουλειά του.

Ο βουλευτής πήγε έξαλλος στον άμεσο προϊστάμενό του, τον Αντώνη Ριμένα, αληθινό ευπατρίδη από τη Λευκάδα, και έκανε τα παράπονά του, ζητώντας την τιμωρία του αυθάδους εισηγητού.

Ο Ριμένας τον άκουσε προσεκτικά και κατόπιν του εξήγησε ήρε­μα ότι ο υπάλληλος έκανε απλώς το καθήκον του και αντί τιμωρίας τού έπρεπε έπαινος. Ο βουλευτής έφυγε έξω φρενών και ζήτησε δικαίωση από τον τμηματάρχη Γεώργιο Καββαθά, αλλά εκεί βρήκε τον μπελά του.

«Και έρχεσαι σε μένα, γάιδαρε, να μου ζητήσεις την τιμωρία δυο ευσυνείδητων κρατικών λειτουργών;» τον αποπήρε ο πανίσχυρος και ικανότατος προϊστάμενος, που τον έτρεμαν κυριολεκτικά οι εκάστο­τε υπουργοί.

Ένα άλλο δείγμα θάρρους και αποκοτιάς του Χριστόδουλου είναι και το ακόλουθο. Κάποτε ταξιδεύοντας με πλοίο για την Κέρκυ­ρα, άκουσε στο κατάστρωμα δυο συνεπιβάτες που συζητούσαν για τους Κερκυραίους και τον έναν τους να λέει:

«Εξάλλου φίλε μου είναι γνωστόν ότι οι Κερκυραίοι είναι δειλοί».

Ο Χριστόδουλος αμέσως σηκώνεται, πλησιάζει τους άγνωστους σ’ αυτόν συζητητές, υποκλίνεται με ευγένεια, τους βγάζει το καπέλο και λέει στον υβριστή των συμπατριωτών του:

«Σας άκουσα, κύριε, να αποκαλείτε τους Κερκυραίους δειλούς. Συμβαίνει να είμαι Κερκυραίος και θέλω να σας αποδείξω πως σφάλλετε». Και πριν ο άλλος προφτάσει να αντιδράσει, του άστραψε δυο ηχηρότατα χαστούκια και κατόπιν ηρεμότατος πήγε κι έκατσε στη θέση του.          Κανείς δεν τόλμησε να τον πειράξει.

Στο Πανεπιστήμιο ο Νίκος, σ’ αντίθεση με τον Μιχάλη, δεν τα πήγε καλά. Η Νομική δεν του έλεγε τίποτα και σιγά σιγά άρχισε να μην παρακολουθεί τα μαθήματα. Στην τράπεζα όμως ήταν πολύ καλός. Ήταν πολύ προσεχτικός, μπορούσε να συντάσσει εύκολα και με σαφή και στρωτή γλώσσα τα διάφορα έγγραφα και ήταν πολύ ταχύς και αλάνθαστος στις αριθμητικές πράξεις.

Το 1920 ο Μιχάλης πήγε στρατιώτης και στάλθηκε στη Μικρασία, όπου σε λίγο πήγε κι ο Κώστας. Ο Νίκος έμεινε μόνος του στο Πα­γκράτι, ως τον Οκτώβριο του ’22 όταν ήρθε η σειρά του να στρατευ­θεί. Εκείνη την εποχή άρχισε, επηρεασμένος από τον Παπαρρηγόπουλο, τον Βασιλειάδη και τον Τανταλίδη, να γράφει τα πρώτα του ποιήματα στην καθαρεύουσα, ποιήματα «τα οποία ο χρόνος εν τη μεγαλοψυχία του εξηφάνισε» όπως έλεγε ο ίδιος αργότερα.