Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης: Στο στρατό
Posted by sarant στο 3 Δεκεμβρίου, 2013
Δημοσιεύω και σήμερα, όπως και κάθε δεύτερη Τρίτη, αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, “Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης” (εκδ. Ερατώ, 1995, εξαντλημένο), που είναι μια βιογραφία του παππού μου, του Νίκου Σαραντάκου (1903-1977), ο οποίος είχε το ψευδώνυμο Άχθος Αρούρης (που είναι ομηρική έκφραση και σημαίνει ‘βάρος της γης’). Η σημερινή συνέχεια είναι η έκτη και είναι η πρώτη της ενότητας του βιβλίου που επιγράφεται «Η άνδρωση». 1922, ο παππούς μου πάει φαντάρος. Η προηγούμενη πέμπτη συνέχεια βρίσκεται εδώ.
Την 1η Οκτωβρίου παρουσιάστηκε στο έμπεδο Ναυπλίου για κατάταξη. Το ελληνικό κράτος προσπαθούσε να ανασυγκροτήσει το στρατό του μετά την καταστροφή της Μικρασίας. Από τα αδέλφια του, στη Μικρασία πήγαν οι δυο μεγαλύτεροι και βγήκαν από την εκστρατεία σώοι. Ο Μιχάλης που ήταν πολυβολητής στο 9ο Σύνταγμα Καλαμών, πήρε μέρος σ’ όλες τις μάχες και τώρα βρισκόταν στη Χίο, όπου είχε καταλήξει η μονάδα του, υποχωρώντας συνεχώς, αλλά συντεταγμένη και πειθαρχημένη, από το Αφιόν Καραχισάρ ως τον Τσεσμέ. Ο Κώστας, που υπηρετούσε ως αξιωματικός χαρτογράφος στη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, είχε γυρίσει στην Αθήνα.
Η εκπαίδευση στο Έμπεδο κράτησε δυο μήνες. Κατόπιν οι νεοσύλλεκτοι με τρένο μεταφέρθηκαν στον Πειραιά και από κει φορτώθηκαν σε πλοίο για τη Θεσσαλονίκη. Φτάσανε στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας ένα κατάψυχρο πρωινό, αρχές Δεκεμβρίου. Εγκαταστάθηκαν σε κάτι αποθήκες που ο Στρατός τις είχε επιτάξει και μετατρέψει σε στρατώνες, κάτω από άθλιες συνθήκες. Δεν υπήρχε θέρμανση και το χειρότερο λείπανε τζάμια από τα περισσότερα παράθυρα. Σε κάθε στρατιώτη δόθηκε μονάχα μια κουβέρτα. Το Κράτος κι ο Στρατός είχαν μαύρα οικονομικά χάλια. Το μεγαλύτερο μέρος του υλικού είχε χαθεί στη Μικρασία.
Ο Στρατός ήταν κουρασμένος και η πειθαρχία του κλονισμένη. Οι περισσότεροι αξιωματικοί πολεμούσαν συνεχώς από το 1912 κι η επιστράτευση κρατούσε στο χακί στρατιώτες που είχαν σε μήνες «πιάσει τα χαρτιά της τράπουλας», υπηρετούσαν δηλαδή πενήντα δύο μήνες, σχεδόν τεσσεράμισι χρόνια. Παρ’ όλα αυτά γινόταν σοβαρή ανασυγκρότηση. Δημιουργήθηκε εσπευσμένα ο στρατός του Έβρου, που κράτησε τους Τούρκους μακριά από τη Δυτική Θράκη. Ο Νίκος τοποθετήθηκε στο Πεδινό Πυροβολικό του Γ’ Σώματος Στρατού, στους Καπουτζήδες (ο σημερινός δήμος Πυλαίας), έξω από τη Θεσσαλονίκη.
Καθώς ήταν εγγράμματος και καλλιγράφος, αποσπάστηκε ως γραφέας στη Διοίκηση της Πυροβολαρχίας και αυτό τον απήλλαξε κάπως από τη βαριά υπηρεσία του πεδινού πυροβολικού, (περιποίηση των αλόγων, καθάρισμα των κανονιών, των κιλλιβάντων και των βλητοφόρων και ένα σωρό άλλα). Όταν άρχισε να κυκλοφορεί έξω από το Στρατόπεδο, εξερεύνηοε συστηματικά την πόλη, που του άρεσε πολύ. Σε σύγκριση με την Αθήνα, η Θεσσαλονίκη είχε έναν κοσμοπολίτικο και κάπως ευρωπαϊκό χαρακτήρα. Οι δρόμοι της όλοι στρωμένοι με παβέδες, ήταν ευθύγραμμοι και πλατιοί. Τα τραμ της πιο άνετα από τα αθηναϊκά, η κίνηση στον σιδηροδρομικό σταθμό πιο μεγάλη. Το κέντρο της πόλης, που είχε καταστραφεί από μια μεγάλη πυρκαϊά έξι χρόνια πριν, ξαναχτιζόταν σιγά σιγά. Εκείνο όμως που έκανε τη Θεσσαλονίκη ξεχωριστή ήταν το εβραϊκό στοιχείο που κυριαρχούσε στην πόλη.
Από την αρχή είδε τους Εβραίους με συμπάθεια. Ήταν εκπληκτικά δραστήριοι και σχεδόν ανυπόφορα πολυλογάδες. Μόνο που δε μιλούσαν μεταξύ τους ελληνικά αλλά ισπανοεβραίικα, με χαρακτηριστική, τραγουδιστή προφορά. Μέσα στα δέκα χρόνια της ελληνικής κυριαρχίας οι περισσότεροι έμαθαν, με την έμφυτη στη ράτσα τους ευκολία, τα ελληνικά, που τα χρησιμοποιούσαν στις συναλλαγές με τους έλληνες συμπολίτες τους, αλλά καταλάβαινες με την πρώτη από την προφορά την εθνικότητα τους. Ιδιαίτερο γούστο έκανε με τους μικροπωλητές που από το πρωί ως το βράδυ γυρνούσαν τις γειτονιές πουλώντας τα πιο ετερόκλητα εμπορεύματα. Κατά κανόνα διαλαλούσαν την πραμάτεια τους τραγουδιστά και έμμετρα:
Τα τρία δύο φράγκα τα τρία δύο φράγκα
Σήμερα έχει – αύριο δεν έχει
Πάρε ένα τουζίνα βάλτο στο κουζίνα.
Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης είχαν ισχυρή κοινοτική συγκρότηση και διάθεταν δική τους εθελοντική πυροσβεστική δύναμη, με χειροκίνητες αντλίες, που κατά τη λειτουργία τους οι χειριστές τους τρομπάρανε τραγουδώντας με ρυθμό κάποιο άσμα, στα ισπανοεβραίικα αυτό.
Μέσα στο 1923 άρχισε η ανταλλαγή των πληθυσμών. Οι Τούρκοι της Θεσσαλονίκης και της Δυτικής Μακεδονίας φορτώθηκαν σε τρένα και φύγαν κατά την Ανατολή, ενώ με πλοία και τρένα φτάσανε Μικρασιάτες, Θρακιώτες και Πόντιοι. Το ελληνικό στοιχείο κυριάρχησε στην περιοχή.
Μια μέρα, ο Νίκος έμαθε πως ο αδελφός του ο Μιχάλης έφτασε στη Θεσσαλονίκη. Είχε να τον δεί πάνω από δύο χρόνια και γιόρτασαν τη συνάντησή τους με κρασοκατάνυξη. Ο Μιχάλης είχε προαχθεί σε δεκανέα κι ο Νίκος έγραψε ένα θεατρικό σκετς με το θέμα αυτό, όπου ο αντιμιλιταριστής και δημοκρατικότατος Μιχάλης εμφανιζόταν περίπου σαν πρώσος μόνιμος υπαξιωματικός. Γέλασαν πολύ διαβάζοντας το. Λίγους μήνες αργότερα ο Μιχάλης απολύθηκε, γιατί με την υπογραφή της Ανακωχής άρχισε η αποστράτευση. Το Κράτος δεν άντεχε να κρατά τόσο στρατό στα όπλα. Απροσδόκητα, τον Σεπτέμβρη του 1923 του δώσαν κι εκείνου την προσωρινή απαλλαγή. Έτσι ύστερα από έντεκα μήνες στρατιωτικής ζωής ξαναβρέθηκε πολίτης.
Γύρισε στην Αθήνα και έπιασε πάλι δουλειά στην Τράπεζα. Ταυτόχρονα γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου, εγκαταλείποντας τη Νομική που τον απογοήτευσε. Δεν αισθάνθηκε ποτέ καμιά κλίση στη νομική επιστήμη. Στην πραγματικότητα, η αληθινή του κλίση ήταν η Χημεία, που η σπουδή της παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του ανεκπλήρωτο όνειρο. Δεν ήταν όμως εύκολο να σπουδάσει χημικός και να δουλεύει ταυτόχρονα. Η παρακολούθηση των παραδόσεων μπορεί να μην ήταν υποχρεωτική, των εργαστηρίων όμως ήταν. Στη φιλοσοφική σχολή ήταν υποχρεωμένος μόνο να μετέχει στις εξετάσεις.
Εκείνη την εποχή οργανώθηκε ο πρώτος σύλλογος των υπαλλήλων της Εμπορικής Τράπεζας, με πολλούς δισταγμούς και δυσκολίες καθώς ο συνδικαλισμός των τραπεζικών, των δημοσίων υπαλλήλων και άλλων τέτοιων κατηγοριών εργαζομένων ήταν τότε ημιπαράνομος. Ο Νίκος μολονότι δεν είχε ξεκάθαρες πολιτικές απόψεις, παλαιότερα μάλιστα, ως γνήσιος Μανιάτης, ήταν βασιλόφρων, έγινε από τους πρώτους μέλος του Συλλόγου και όταν λίγους μήνες μετά οργανώθηκε η πρώτη απεργία, πρωτοστάτησε σ’ αυτήν. Η απεργία απέτυχε και η διοίκηση της Τράπεζας κάλεσε τους απεργούς σε απολογία. Εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι απολογίες άρχιζαν με τη φράση:
«Παρασυρθείς και εγώ….»
Η απολογία του Νίκου άρχιζε ως εξής:
«Αποτυχούσης δυστυχώς της δικαίας ημών απεργίας…»
Ο διοικητής της Εμπορικής, ο εξυπνότατος και δραστηριότατος Γρηγόρης Εμπεδοκλής, όταν τη διάβασε τον κάλεσε να παρουσιαστεί μπροστά του.
«Νεαρέ, ανεξαρτήτως των άλλων πρέπει να σου πω πως είσαι λεβέντης. Κανονικά πρέπει να απολυθείς, είδα όμως τα φύλλα ποιότητός σου, που είναι άριστα και γι’ αυτό θα σε μεταθέσω στο υποκατάστημά μας στη Θεσσαλονίκη. Εκεί δεν υπάρχει σύλλογος…»
«Τουλάχιστον για την ώρα», συμπλήρωσε.
Έτσι ο ποιητής, για μεγάλη του χαρά, μετατέθηκε στην ήδη γνώριμή του πρωτεύουσα της Μακεδονίας.
Αρετή Μάχη ΚΠ said
Κρατάει γενιές το χημικο-μικρόβιο… 🙂
spiral architect said
Καλημέρα. 🙂
[…]Την 1η Οκτωβρίου παρουσιάστηκε στο έμπεδο Ναυπλίου […]
έμπεδος -η -ο [émbeδos] Ε5 :ως χαρακτηρισμός στρατιωτικού τμήματος που, ακόμα και σε περίοδο εκστρατείας, παραμένει στην έδρα του, για να αναλάβει την εκπαίδευση των νεοσυλλέκτων και άλλες υπηρεσίες των μετόπισθεν: Έμπεδο τάγμα. ~ λόχος. || (ως ουσ.) το έμπεδο, το στρατιωτικό τμήμα και ο χώρος όπου είναι εγκατεστημένο: Περίμεναν πότε θα φύγουν από τα έμπεδα και θα πάνε στο μέτωπο.
[λόγ. < αρχ. ἔμπεδος `στο έδαφος, σταθερός΄ & σημδ. αγγλ.(;) base regiment]
nirevess said
Ωραίοι οι παβέδες!
sarant said
Kαλημέρα, ευχαριστώ πολύ για τα πρώτα σχόλια!
1: Ναι, αν μετρήσουμε από τον παππού μου ως την κόρη μου έχουμε τέσσερις ως τώρα γενιές 🙂
3: Δεν έβαλα εξήγηση, βλέπω όμως ότι γκουγκλίζεται.
Νέο Kid Στο Block said
Tελικά η κλίση (ή ίσως «κλήση» Berufung που λένε και οι εγγράμματοι χοιροβοσκοί..) των Σαραντακαίων είναι η Χημική Φιλολογία και Αναλυτική Χημογλωσσολογία (Aναλύσεις ετύμων στα εξ ων συνετέθησαν, οξειδοαναγωγές υπολειμμάτων Λερναίας Ύδρας, επιστημονική Αλχημεία γενικώς) 😆
Νέο Kid Στο Block said
Πάντως, ο παππούς τέλειωσε και στρατιωτικό, και σκάκι ακόμα δεν έχει η ιστορία… Μα πότε το κόλλησε το μικρόβιο; Όσο πιο μεγάλος την πάθει πάντως κανείς, τόσο χειρότερο σαράκι είναι! Xειρότερο και από τον μανιώδη τζόγο και το κρασί. Και εξόχως αντιπαιδαγωγικό. Προσοχή στα παιδιά σας! Kαλύτερα στη Σικελική μαφία,παρά στη Σικελική άμυνα!
ΕΦΗ ΕΦΗ said
Αυτή την καίρια περίοδο με τις πυκνές χωροεθνικές αλλαγές να την έχεις ιστορημένη από πρώτο, οικογενειακό, χέρι, πραγματικά σπουδαίο Νικοκύρη.
Οι παβέδες! Δεν είχα ιδέα ότι λεγόταν ελληνιστί,από τότε ακόμη.
Το έμπεδο Ναυπλίου, μούχει κάψει την καρδιά μου. Εκεί κι ο γιος μου, εκεί κι ο μπαμπάς του 🙂
sarant said
6: Τώρα που το λες, αν θυμάμαι καλά το μικρόβιο του σκακιού το κόλλησε στη Μυτιλήνη, μετά τα 25.
spiral architect said
@4α: … με έναν αποστάτη! 😀
gpointofview said
Αυτό το Σύνταγμα Καλαμών εκτός από τις ελιές μου θύνισε και την εποχή που διάβαζα την Εστία για τα μαργαριτάρια της. Ενα από αυτά ήταν η επικεφαλίδα στα αθλητικά :
Ο Ολυμπιακός ενίκησε τας Καλάμας 2-1
XHMIKOΣ said
Kαλημέρα. Περιμένω να δω αν και η δική μου κόρη κολλήσει το μικρόβιο
sarant said
9: Είσαι κακός!
11: Καλημέρα 🙂
ΛΑΜΠΡΟΣ said
Άμα σε θέλει η τύχη όμως, άλλοι υπηρέτησαν μια τράπουλα μήνες, και ο κυρ Νίκος, μια μοιρασιά μπιρίμπας.
6 – Δεν έχεις άδικο, έχω ενα φίλο τον Θανάση, που πριν 4 χρόνια (39 χρονών τότε) τον έπεισα να κόψει το κάπνισμα, και όταν μου είπε οτι πρέπει να κάνει κάτι για να μη το σκέφτεται, του είπα για πλάκα να παίζει σκάκι, για να συγκεντρώνει εκεί την σκέψη του. Απο τότε έχει φάει μεγάλο κόλλημα, μέχρι σε σύλλογο γράφτηκε, και πλέον με κερδίζει σχετικά άνετα (δεν είμαι βέβαια και πολύ καλός παίχτης, άσε που έχω πολλά χρόνια να ασχοληθώ, μια και δεν είχα σοβαρό αντίπαλο τα τελευταία 25 χρόνια) και όλο λέει οτι ήταν σωτήρια η προτροπή μου για σκάκι, κι ας ήταν για πλάκα.
ΕΦΗ ΕΦΗ said
20άρης ο παπούς Νίκος σ΄ένα εντεκάμηνο:
‘εμπεδο-Καπουτζήδες-Εμπεδοκλής 🙂
Ωραίος στη φωτό με το οργανάκι.
Προσγολίτης said
>Δεν υπήρχε θέρμανση και το χειρότερο λείπανε τζάμια από τα περισσότερα παράθυρα.
Και δώσ’ του να βάζω εφημερίδες κατάσαρκα και πάλι την πούντα δεν την απέφυγα.
[Καβάλα. Όμορφη πόλη, άσχημες μέρες (οι νύχτες να δειςι…)].
Καλό σας ξημέρωμα!
alexisphoto said
καλησπέρα,
τι είναι τα βλητοφόρα?
πρώτη φορά τα ακούω!
από (πρόχειρο) ψάξιμο δεν έβγαλα άκρη.
Μάλλον έχει σχέση με βλήματα.
Αλλά γιατί όχι βληματοφόρα?
Ευχαριστώ
sarant said
16: Πώς, γκουγκλίζεται μια χαρά το «βλητοφόρο» και αυτό που βλέπεις στον πίνακα:
http://paletaart.wordpress.com/2012/10/15/%CF%80%CF%81%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CF%80%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CE%B3%CE%B5%CF%8E%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82-giorgios-prokopiou-1876-1940/%CF%80%CF%81%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CF%80%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CE%B3%CE%B5%CF%8E%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%B2%CE%BB%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF-1921/
Πρέπει να είναι απλολογία από το βληματοφόρο -αλλά έχει περάσει στην επίσημη γλώσσα.
alexisphoto said
Ευχαριστώ
Άρτεμη said
Καλημέρα
ομολογώ πως με τη λέξη «βλητοφόρα» φαντάστηκα κάρα φορτωμενα βλήτα 🙂
sarant said
19: Καλημέρα. Λες γι’ αυτό να υιοθετήθηκε η ορθογραφία «βλίτο», για να μη μπερδεύονται; 🙂
(Από την αρχαιότητα, παίζουν και οι δυο γραφές)
Άρτεμη said
20 Δέν πάω στοίχημα, αλλά μπορεί 🙂