Ένα βιβλίο για δώρο

Τις γιορτές κάνουμε δώρα. Το ιστολόγιο αρέσκεται να δίνει (και να δέχεται) βιβλία για δώρα. Όπως είχα πει από την προηγούμενη εβδομάδα, αποφάσισα φέτος  να δημοσιεύσω ένα άρθρο με προτάσεις για βιβλία-δώρα. Όχι τόσο δικές μου προτάσεις, αν και θα κάνω κι εγώ, αλλά κυρίως δικές σας. Αλλά θα βάλω έναν περιορισμό, και θα τον εξηγήσω.

Θα προτείνω λοιπόν βιβλία για να κάνετε δώρα στις γιορτές και θα σας καλέσω να κάνετε κι εσείς τις προτάσεις σας, αλλά όχι οποιαδήποτε βιβλία. Στο άρθρο αυτό, θα ήθελα να περιοριστούμε σε καινούργια βιβλία, βιβλία δηλαδή που κυκλοφόρησαν στην ελληνική γλώσσα στους τελευταίους 12 μήνες -το λέω έτσι για να πιάσουμε και την παραγωγή των περσινών γιορτών, αν και δεν θα ζητήσω πιστοποιητικό από τη Βιβλιονέτ για να δεχτώ μια πρόταση βιβλίου! Περιλαμβάνονται και επανεκδόσεις βιβλίων που ήταν εξαντλημένα (κάνω και μια πρόταση από την κατηγορία αυτή).

Γιατί μόνο καινούργια βιβλία; Επειδή, και το έχω ξαναγράψει, στις πολύ ιδιόμορφες συνθήκες κρίσης που περνάμε σήμερα το μεγάλο πρόβλημα το αντιμετωπίζουν οι νέες εκδόσεις. Παρόλο που τα βιβλία που εκδοθηκαν φέτος είχαν χαμηλότερες τιμές από τα αντίστοιχα περσινά ή προπέρσινα, ο ανταγωνισμός που αντιμετωπίζουν από παλιότερες, καλές και πάμφθηνες εκδόσεις είναι οξύτατος και αναμένεται να ενταθεί ακόμα περισσότερο μέσα στις γιορτές. Βλέπετε, εξαιτίας της κρίσης των εφημερίδων, οι περισσότερες κυριακάτικες εφημερίδες προσφέρουν από ένα βιβλίο (και όχι μόνο) μαζί με κάθε φύλλο τους. Έπειτα, πολλοί εκδοτικοί οίκοι, και μάλιστα από τους κορυφαίους, διαθέτουν το παλιό τους στοκ σε εξευτελιστικές τιμές, με εκπτώσεις που φτάνουν το 80%. Τρίτον, έχουν πληθύνει πολύ τα βιβλιοπωλεία που διαθέτουν μεταχειρισμένα και πάμφθηνα βιβλία, ενώ τώρα τελευταία βλέπω και περίπτερα του κέντρου να βγάζουν πάγκους με παλιά, καλά βιβλία. Και, τέταρτον, μέσα στις γιορτές πολλοί εκδοτικοί οίκοι και άλλοι φορείς κάνουν και έκτακτα μπαζάρ, όπου πάλι διαθέτουν βιβλία κοψοχρονιάς.

Για τον βιβλιόφιλο η κατάσταση αυτή είναι από ευνοϊκή έως παραδεισένια: ακόμα κι όταν το εισόδημά του έχει περικοπεί εξαιτίας της μνημονιακής λαίλαπας, οι εκπτώσεις στα βιβλία είναι ακόμα μεγαλύτερες, οπότε η βιβλιαγοραστική του δύναμη συχνά όχι απλώς δεν έχει μειωθεί, αλλά ίσως και να έχει αυξηθεί, υπό τον όρο ότι αγοράζει μόνο προσφορές και μεταχειρισμένα. Όμως για τον εκδότη, που βγάζει νέα βιβλία, η ίδια κατάσταση είναι ασφυκτική αφού τα καινούργια βιβλία, όσο και να ρίξουν τις τιμές τους, πάντα θα είναι ακριβότερα από τις προσφορές ή από τα μεταχειρισμένα.

Γι’ αυτό θα σας προτείνω, και θα ζητήσω να προτείνετε, μόνο καινούργια βιβλία.

Θα μπορούσε βέβαια να πει κανείς ότι το κάνω για να ευλογήσω τα γένια μου, διότι φέτος έβγαλα κι εγώ βιβλία, και μάλιστα τέσσερα. Δύο εντελώς δικά μου, πιο πρόσφατα τα Λόγια του αέρα, ένα τερπνό και ενδιαφέρον, ελπίζω, φρασεολογικό λεξικό με 1001 παγιωμένες (ή ιδιωματικές) εκφράσεις της ελληνικής γλώσσας, και λίγο παλιότερα τις Οπωροφόρες λέξεις, μια χυμώδη ιστορία των καρπών και των ονομάτων τους. Και άλλα δύο που ήταν επιμέλειες, πρώτα τη συλλογή διηγημάτων Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες του Ν. Λαπαθιώτη και πρόσφατα τα Γράμματα από το Παρίσι του Κώστα Βάρναλη. (Δυο άλλα βιβλία μου, που ήταν εξαντλημένα, επανεκδόθηκαν, η Γλώσσα μετ’ εμποδίων και οι Λέξεις που χάνονται).

Όμως πολλά είπα για τον εαυτό μου, προχωράω σε μερικές προτάσεις μου, βιβλία φετινά που σας προτείνω να χαρίσετε για δώρο στις γιορτές. Όπως θα δείτε, οι προτάσεις μου χωλαίνουν σε ένα καίριο σημείο: δεν έχουν σχεδόν καθόλου λογοτεχνικά βιβλία. Εδώ θα πρέπει να συμπληρώσετε εσείς το κενό. Γράφω μερικά λόγια για κάθε βιβλίο που προτείνω, αλλά στις δικές σας προτάσεις αυτό δεν είναι υποχρεωτικό, απλώς καλοδεχούμενο.

Το πρώτο βιβλίο που θα προτείνω αφορά ένα θέμα που έγινε φέτος επίκαιρο από πολλές απόψεις, τον ναζισμό και τις καταβολές του. Πρόκειται για το δοκίμιο του ιταλού Έντσο Τραβέρσο Οι ρίζες της ναζιστικής βίας, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδοσεις του Εικοστού Πρώτου σε μετάφραση του Ν. Κούρκουλου. Δεν είμαι αμερόληπτος, ο εκδότης και ο μεταφραστής είναι καλοί φίλοι, αλλά το βιβλίο είναι πραγματικά πολύ ενδιαφέρον και δεν είναι και μεγάλο σε έκταση. Ο Τραβέρσο ανιχνεύει τις ρίζες του ναζισμού στον 19ο αιώνα, ιδίως στην κατάκτηση των αποικιών στην Αφρική. Αλλά βιολογικά κατώτερους δεν θεωρούσαν οι Ευρωπαίοι μόνο τους Αφρικανούς αλλά και τους προλετάριους της ίδιας τους της χώρας. Σε μια σύντομη αλλά πολύ ενδιαφέρουσα ενότητα, ο Τραβέρσο παραθέτει κείμενα γνωστών συγγραφέων (του Ζολά, ας πούμε, του Φεντό ή του Θεόφιλου Γκοτιέ) που στάζουν μίσος για τους κομμουνάρους, τους εξεγερμένους της Κομμούνας του Παρισιού. (Άρα οι δικοί μας συγγραφείς δεν είναι ούτε σε αυτό πρωτοπόροι).

Και το δεύτερο βιβλίο που θα προτείνω είναι πολιτικό ή τέλος πάντων όχι λογοτεχνικό, και το έχει γράψει κι αυτό φίλος. Μάλιστα, δεν πρόκειται για ένα βιβλίο, αλλά για σειρά τριών ή τεσσάρων μικρών τόμων, από τους οποίους προς το παρόν έχουν κυκλοφορήσει οι δύο. Πρόκειται για τα Στοιχήματα του Γιάννη Χάρη, από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη, που είναι δυο (μέχρι τώρα) κομψοί τόμοι με συγκεντρωμένες επιφυλλίδες του Χάρη. Ο πρώτος τόμος, Στοιχήματα Α’, έχει υπότιτλο Εθνικισμός-Ρατσισμός-Μετανάστευση, ενώ τα Στοιχήματα Β’ περιέχουν σημειώματα για γλωσσικά και μεταφραστικά θέματα, που κάποια από αυτά θα άξιζε να τα συζητήσουμε και εδώ (και επιφυλάσσομαι να τα παρουσιάσω). Σαν ορεκτικό, βάζω μερικούς τίτλους επιμέρους άρθρων: Σύγχρονοι μύθοι – αρχαίες απάτες. Οι κροκόδειλοι και οι μυγοχάφτες. Γλώσσα με πλαστικές επεμβάσεις. «Θρύλο, θεό μου, Ολυμπιακό μου!» Χλ χλ χλ το κύμα, και να ο μοχλός! Της Θεανούς; τότε και της Μαρίνης! Ευφυΐα και κουτοπονηριά των λέξεων. Ούτε του Κώστα Καβάφη ούτε του Μίνωος Βολανάκη. 

Για να μη λέτε ότι βάζω μόνο μη λογοτεχνικά, να θυμίσω ότι επανεκδόθηκαν πρόσφατα, ενώ ήταν επί δεκαετίες εξαντλημένα, τα τρίτομα Άπαντα του Γιώργου Κοτζιούλα από τις εκδόσεις Δίφρος. Αρχικά είχαν εκδοθεί μετά τον αδόκητο θάνατο του ποιητή το 1956, από επιτροπή φίλων του, στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Ο πρώτος τόμος περιέχει ποιήματα της περιόδου 1928-1942, ο δεύτερος πεζά και ο τρίτος ποιήματα της περιόδου 1943-1956. Η λέξη «Άπαντα», βέβαια, δεν ταιριάζει απόλυτα, αφού λείπει μεγάλο μέρος του έργου του Κοτζιούλα, και ποιήματα αλλά και πεζά. Φυσικά, για τον Κοτζιούλα έχω γράψει πάρα πολλές φορές στο ιστολόγιο, οπότε δεν θα πω περισσότερα, τον ξέρετε καλά.

Πριν από δυο μήνες περίπου κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη ο δεύτερος τόμος των κειμένων του Ν. Ζαχαριάδη, που τα συγκεντρώνει και τα επιμελείται ο φίλος Γιώργος Πετρόπουλος. Τον πρώτο τόμο (κείμενα της περιόδου 1940-45) τον είχα παρουσιάσει εδώ πριν από δυο χρόνια περίπου, ο δεύτερος τόμος έχει κείμενα της περιόδου 1946-47, με γενικό τίτλο «Υπέρ βωμών και εστιών«, και τώρα οι επιμελητές είναι δύο, ο Πετρόπουλος και ο Ν. Χατζηδημητράκος, άλλος δεινός ερευνητής και αρχειοδίφης. Οι επιμελητές προσθέτουν και αναλυτικό πολιτικό ημερολόγιο της περιόδου 1946-47, όπου βέβαια, για πολλούς, το σημαντικότερο γεγονός, που ίσως σημάδεψε τη μετέπειτα πορεία των πολιτικών πραγμάτων, ήταν η απόφαση του ΚΚΕ και γενικά του συνασπισμού κομμάτων του ΕΑΜ (αλλά και μικρότερων κεντρώων κομμάτων και πολιτευτών) για αποχή από τις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946. Είχα σκοπό να γράψω, με αφορμή το βιβλίο των Πετρόπουλου-Χατζηδημητράκου, για το θέμα αυτό, αλλά δεν τα κατάφερα ως τώρα, επιφυλάσσομαι. Πάντως, τα κείμενα του Ζαχαριάδη αφήνουν να φανεί μια εικόνα του Ζαχαριάδη που ίσως ξενίσει κάποιους -για παράδειγμα, όχι μόνο δεν απορρίπτει αλλά σχεδόν προτείνει την εκδίωξη της μουσουλμανικής μειονότητας από την Ελλάδα.

Πλησιάζω στο τέλος πλησιάζοντας προς τη λογοτεχνία. Το επόμενο βιβλίο που θα προτείνω δεν είναι ακριβώς λογοτεχνικό, αλλά αυτοβιογραφικό -και μάλιστα πρόκειται για αναμνήσεις μιας μεγάλης μορφής της λογοτεχνίας μας, της Άλκης Ζέη, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο με τίτλο «Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο«. Γεννημένη το 1925, η Άλκη Ζέη εκθέτει εδώ τις αναμνήσεις από την παιδική της ηλικία πρώτα στη Σάμο (που χρησίμεψαν και σαν υλικό για το αριστουργηματικό «Καπλάνι της βιτρίνας») και μετά, στην προεφηβεία και την εφηβεία, στην Αθήνα του Μεταξά και της Κατοχής, για να κλείσει με την πρώτη νιότη λίγο πριν και μετά τα Δεκεμβριανά. Από το βιβλίο παρελαύνουν μεγάλες μορφές της πνευματικής ζωής (Γκάτσος, Αξελός, Κουν, Ελύτης κτλ.) με τους οποίους έκανε παρέα η συγγραφέας ως έφηβη (ή ήταν συγγενείς της, όπως η θεία της, η Διδώ Σωτηρίου), ενώ σε σχόλια που γράφονται με άλλη γραμματοσειρά η συγγραφέας θυμάται μεταγενέστερα γεγονότα ή μας πληροφορεί τι απέγιναν οι φίλοι εκείνοι της νιότης της. Προσωπικά έχω αδυναμία στα αυτοβιογραφικά κείμενα, αλλά νομίζω ότι το βιβλίο της Ζέη είναι ενδιαφέρον και θα αρέσει σε πολλούς. Ο τίτλος είναι παρμένος από το μολύβι που χρησιμοποιούσε η δεκάχρονη Άλκη όταν πρωτοσκέφτηκε να γίνει συγγραφέας, τότε που «άρχισε γράφοντας γράμματα στις υπηρετριούλες της πολυκατοικίας της για τους αγαπημένους τους με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο, πάνω στο μαρμάρινο τραπέζι της κουζίνας».

Και φτάνοντας στο τέλος θα αναφέρω και ένα αμιγώς λογοτεχνικό βιβλίο, τη νουβέλα του Γιάννη Μακριδάκη Του Θεού το μάτι. Ο Μακριδάκης είναι συγγραφέας που τον παρακολουθώ, δηλαδή αγοράζω οτιδήποτε δικό του, μου αρέσει πολύ, μεταξύ άλλων για τη γλώσσα του, αλλά δεν θα πω πολλά επειδή το βιβλίο του το έχω ήδη παρουσιάσει στο ιστολόγιο -και σας παραπέμπω σε αυτή την παρουσίαση. Και κλείνοντας θα αναφέρω και μερικά άλλα βιβλία που παρουσίασα στη χρονιά που μας πέρασε και που πιστεύω πως αξίζουν:

«Είναι λάθος ή δεν είναι; Ιδού η απορία«, της Άννας Ιορδανίδου, καλό δώρο για επιμελητές βιβλίων και άλλους επαγγελματίες γραφιάδες.

«Αγαπητέ Στρατή Μυριβήλη» της Νίκης Λυκούργου, η αλληλογραφία του Μυριβήλη με τον Λαπαθιώτη, τον Κοτζιούλα και άλλους.

«Μίλα μου για γλώσσα«, του Φοίβου Παναγιωτίδη, απλά μαθήματα γλωσσολογίας για αμύητους που θέλουν να μυηθούν.

«Ρώμος Φιλύρας: Άπαντα τα ευρεθέντα«, η συγκεντρωτική δίτομη έκδοση των ποιημάτων του μεγάλου ποιητή, σε επιμέλεια Χ. Καράογλου-Αμαλίας Ξυνογαλά.

«Η γκαρσόν και ο δολοφόνος«, μια αληθινή ιστορία παρενδυσίας στο Παρίσι της τρελής δεκαετίας του 20, και τέλος:

«Ο βενετσιάνικος καθρέφτης«, τρεις νουβέλες από τον Εμφύλιο, του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, που βγάλαμε πέρσι τέτοιον καιρό για τον ένα χρόνο από τον θάνατό του.

Advertisement