Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης: Έρωτας στη Μυτιλήνη

Εδώ και λίγο καιρό έχω αρχίσει να δημοσιεύω, κάθε δεύτερη Τρίτη, αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, “Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης” (εκδ. Ερατώ, 1995, εξαντλημένο), που είναι μια βιογραφία του παππού μου, του Νίκου Σαραντάκου (1903-1977), ο οποίος είχε το ψευδώνυμο Άχθος Αρούρης (που είναι ομηρική έκφραση και σημαίνει ‘βάρος της γης’). Η σημερινή είναι η όγδοη συνέχεια. Ωστόσο, επειδή μεσολάβησαν οι γιορτές, η δημοσίευση της 31ης Δεκεμβρίου δεν έγινε κι έτσι έχουμε τέσσερις εβδομάδες από την προηγούμενη συνέχεια, την έβδομη κατά σειρά, που βρίσκεται εδώ.  Θυμίζω λοιπόν ότι βρισκόμαστε στα 1924 και ο παππούς μου, υπάλληλος της Εμπορικής Τράπεζας στη Θεσσαλονίκη, παίρνει μετάθεση για τη Μυτιλήνη.

Έφτασε στη Μυτιλήνη ένα λαμπρό σεπτεμβριανό πρωινό προκατειλημένος εναντίον της, άγνωστο γιατί. Ισως γιατί του άρεσαν οι μεγάλες πόλεις και μισούσε την επαρχιώτικη μιζέρια. Η θέα όμως που αντίκρισε από το κατάστρωμα του πλοίου καθώς περίμενε τη βάρκα που θα τον έβγαζε στην προκυμαία, τον κατάκτησε με την πρώτη. Ηταν μια από τις ομορφότερες πόλεις που έβλεπε.

Βολεύτηκε σ’ ένα ξενοδοχείο και παρουσιάστηκε στην Τράπεζα που βρισκόταν στον πρώτον όροφο ενός κτιρίου στην Αγορά, κι έπιασε αμέσως δουλειά. Το απομεσήμερο βγήκε βόλτα να δει από κοντά την πόλη.  Έκανε το γύρο του λιμανιού και ανηφόρισε ένα φαρδύ δρόμο που πήγαινε προς το μεσαιωνικό κάστρο. Πέρασε μπροστά από κάποια μεγάλα κτίρια και κατηφορίζοντας ξαναβρέθηκε απροσδόκητα στο λιμάνι. Πέρασε κάμποση ώρα για να καταλάβει πως ήταν άλλο λιμάνι. Η πόλη λοιπόν είχε δυο λιμάνια. Εδώ όπως φάνηκε από τα τζαμιά και τα σεράγια ήταν η περιοχή όπου πριν λίγα χρόνια κατοικούσαν οι Τούρκοι. Τώρα μένανε οι πρόσφυγες. Τούκανε εντύπωση η ζωντάνια, το κέφι αλλά  και ο ανατολίτικος τρόπος ζωής των νέων κατοίκων, που φαινόταν ολοκάθαρα.

Την πρώτη Κυριακή πήγε στο πρακτορείο εφημερίδων που έφερνε Αθηναϊκές εφημερίδες και ζήτησε φωναχτά το «Ριζοσπάστη». Του δώσαν μία, τεσσάρων ημερών παλιά που την είχε ήδη διαβάσει στην Αθήνα. Οταν διαμαρτυρήθηκε ο πράκτορας του εξήγησε πως οι αθηναϊκές εφημερίδες φτάνουν καθυστερημένα στο νησί. Ενας αδύνατος νεαρός με τραγιάσκα, στην ηλικία του ή λίγο πιο μικρός, που παρακολούθησε τη συζήτηση, τον κοίταξε με προσοχή κι όταν βγήκε από το πρακτορείο κρατώντας την εφημερίδα τον παρακολούθησε. Κρατούσε κι αυτός το «Ριζοσπάστη» στα χέρια του. Ο Νικος προς στιγμήν φοβήθηκε πως είχε να κάνει με χαφιέ, αλλά η φάτσα του αγνώστου δεν έδειχνε κάτι τέτοιο. Εμπιστεύτηκε στο ένστικτό του κι όταν ο τύπος τον ρώτησε:

— Είστε καινούριος στην πόλη μας κύριε;
τούπιασε κουβέντα. Ετσι έκανε την πρώτη του γνωριμία στην πόλη. Ο Κλεάνθης ο Χουτζαίος, γιος του παλιού και καλλιτέχνη φωτογράφου Σίμου Χουτζαίου, ήταν κι αυτός φωτογράφος αλλά και διανοούμενος. Ευαίσθητος και πολύ διαβασμένος, ήταν παθιασμένος με το Βάρναλη. Mόλο που σα χαρακτήρας ήταν άνθρωπος κλειστός και μονόχνωτος, που δεν έκανε εύκολα παρέα με ξένους, η ανοιχτή καρδιά του Νίκου αλλά και η κοινή τους ιδεολογία κέρδισαν. Ταίριασαν πολύ και σύντομα η γνωριμία τους εξελίχθηκε σε φιλία. Ολη η οικογένεια Χουτζαίου, πατέρας, μάνα, γιος και κόρη, ήταν κομμουνιστές. Ο Κλεάνθης ήταν κανονικό μέλος του κόμματος και πολύ ενημερωμένος στα εσωκομματικά. Από τους ηγέτες του κόμματος θαύμαζε τον Παντελή τον Πουλιόπουλο.

Οι γονείς Χουτζαίοι, σ’αντίθεση με το γιο τους, ήταν άνθρωποι ανοιχτόκαρδοι και τους άρεσαν οι βεγγέρες και τα γλέντια. Σε μια τέτοια βεγγέρα κάλεσαν και τον Νικο. Δίστασε στην αρχή να πάει. Συνήθως σε τέτοιες συγκεντρώσεις έπληττε, από τις ανούσιες και τυπικές συζητήσεις που κατά κανόνα ήταν σκέτο κουτσομπολιό. Βάλε τώρα που θα μιλούσαν για πρόσωπα και πράγματά τελείως άγνωστα. Ηταν όμως μονάχος σε μια ξένη πόλη κι η προοπτική μιας ακόμα νύχτας που θα την περνούσε διαβάζοντας, νίκησε τις επιφυλάξεις του. Αυτή όμως η βεγγέρα άλλαξε κυριολεκτικά την πορεία της ζωής του.

Ο ποιητής τη βραδιά εκείνη γνωρίστηκε με μερικούς νεαρούς εκπρόσωπους της πνευματικής Μυτιλήνης. Ευχάριστη έκπληξη ήταν η υψηλή στάθμη της κουβέντας και η στροφή της στη λογοτεχνία και ιδιαίτερα στην ποίηση. Οπως ήταν επόμενο πήρε ενεργό μέρος απαγγέλοντας από στήθους κομμάτια από το καινούριο βιβλίο του Βάρναλη, «Το φως που καίει», που είχε αγοράσει πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη. Το βιβλίο αυτό είχε εκδοθεί στην Αλεξάνδρεια με το ψευδώνυμο Δήμος Τανάλιας, γιατί ο Βάρναλης ήταν ακόμα καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση. Τα ποιήματα που απάγγειλε προκάλεσαν ενθουσιασμό. Τον διαδέχτηκαν στην απαγγελία κι άλλοι και στο τέλος η ομήγυρη στράφηκε σε μια νόστιμη κοπέλα που καθόταν απέναντι του και που τα μεγάλα καστανά μάτια της είχαν τραβήξει την προσοχή του από την πρώτη στιγμή που την είδε.

— Σειρά της ποιήτριάς μας. Ελένη πες μας κάτι δικό σου.

Η κοπέλα σηκώθηκε και απάγγειλε ένα ποίημα που του άρεσε πολύ, τόσο για την άρτια τεχνική του όσο και για το νόημά του. Σηκώθηκε και της έδωσε συγχαρητήρια σφίγγοντας το χέρι. Στη συνέχεια της βραδιάς έκατσε δίπλα της και πιάσανε κουβέντα.

— Είστε φίλος του Κλεάνθη;
τον ρώτησε και συμπλήρωσε, χαμογελώντας με νόημα:
— Από τα ποιήματα που απαγγείλατε κατάλαβα πως έχετε τις ίδιες πεποιθήσεις μ’ αυτόν,
και βλέποντας τον να διστάζει, πρόσθεσε:
— Ξέρετε κι εμένα μ’αρέσει ο κομμουνισμός.

Η κουβέντα τους συνεχίστηκε για πολλήν ώρα και επεκτάθηκε στα προσωπικά τους θέματα. Ολοι οι άλλοι παρευρισκόμενοι ήταν σα να μην υπήρχαν. Μιλούσαν οι δυο τους σα να βρίσκονταν απομονωμένοι σε κάποιο δάσος ή σε μιαν ακρογιαλιά. Εμαθε πως ήταν γειτόνισσα των Χουτζαίων με τους οποίους διατηρούσαν οικογενειακές σχέσεις. Τη συζήτησή τους κάποτε διέκοψε μια άλλη κοπέλα λίγο μεγαλύτερη από τη νέα του γνωριμία.

— Ελένη, είναι αργά, πρέπει να πάμε σπίτι.

— Να σας συστήσω την αδελφή μου τη Μελπομένη,
του είπε εκείνη και συμπλήρωσε:
— Είστε και συνάδελφοι, η Μένη δουλεύει στην Εθνική Τράπεζα.

Οι δυο αδελφές φύγανε αφήνοντάς τον γοητευμένο.

Την άλλη μέρα ο Κλεάνθης τούδωσε πολλές πληροφορίες για τη νέα του γνωριμία. Ηταν η δεύτερη από τις τρεις κόρες ενός γείτονά τους, που είχε εμπορικό σε κάποιο χωριό κοντά στην πόλη. Είχε σπουδάσει στο Αρσάκειο και δούλευε δασκάλα στο δεύτερο δημοτικό σχολείο. Η μεγαλύτερη αδελφή ήταν τραπεζικός και η μικρότερη σπούδαζε κι αυτή στο Διδασκαλείο της Μυτιλήνης.

Τις μέρες που ακολούθησαν ο Νικος σκεφτόταν συνεχώς την καστανομάτα κοπέλα που έγραφε ωραία ποιήματα. Αρχισε να διερωτάται μήπως ήταν ερωτευμένος. Τελικά παρακάλεσε τον Κλεάνθη να τον βοηθήσει να γνωριστεί στενότερα μαζί της. Δεν ήταν δύσκολο γιατί οι Χουτζαίοι ήταν γείτονες και φίλοι με την οικογένεια του κυρ Γιώργη του Μυρογιάννη και τα κορίτσια μπαινόβγαιναν στο σπίτι τους, παρά την κακή φήμη που είχαν σαν κομμουνιστές και το φρικτότερο σαν άθεοι. Η μάνα των κοριτσιών, η κυρία Ευθυμία ήταν γυναίκα παλαιών αρχών κι είχε ήδη «τάξει» να δώσει τα δυο μεγαλύτερα κορίτσια της στους γιους των δυο καλύτερων φιλενάδων της. Λογάριαζε φυσικά χωρίς τον ξενοδόχο.

Πάντως ο Νικος τα κατάφερε και την τρίτη βδομάδα από τη γνωριμία τους βγήκε κατά μόνας βόλτα με την Ελένη στα Τσαμάκια. Όχι ακριβώς κατά μόνας γιατί σε απόσταση ασφαλείας πήγαιναν ο Κλεάνθης με την αδελφή του τη Σταυρούλα και η Μελπομένη, η μεγαλύτερη αδελφή της Ελένης που είχε μπεί κι αυτή στο κόλπο. Για την πρώτη αυτή βόλτα ο ποιητής έγραψε λίγο αργότερα το παρακάτω ποίημα:¶

Στα Τσαμάκια

Κι ήτανε βράδι, που θαρρείς πως τόχε η φύση δανειστεί
από μιας χώρας ιλαρών παραμυθιών το Μάη,
παραφροσύνη από χαρά μέσα μας είχε θρονιαστεί
ως περπατούσαμε σιγά στον άμμο πλάι πλάι.

Μιας δυνατής συγκίνησης τα ρίγη κρύβαμε κι οι δυο
δισταχτικά, γι ασήμαντα μιλώντας γεγονότα
κι ήταν οι λέξεις έκφραση κάποιων ολόθερμων χαδιών
τα λόγια παίρναν τα κοινά, τ’άσκοπα, φόρμα τραγουδιών
που τις καρδιές μας μαγευεν η μυστική τους νότα.

Κι όταν εσίμωσε η στιγμή καθείς να φύγει χωριστά
και τ’ όνειρό μας σαν αφρός στην αμμουδιά να σβήσει,
σταθήκαμε για μια στιγμή ο ένας στον άλλονε μπροστά
κι από τα λόγια πούρχονταν στα χείλη μας σπαρταριστά
μια καληνύχτα πρόφτασε καθείς να ψιθυρίσει.

Την άλλη βδομάδα ο Νικος χάρισε στην Ελένη το «Φως που Καίει» του Δήμου Τανάλια, δηλαδή του Κώστα Βάρναλη. Στην αφιέρωση είχε γράψει: «Στη δεσποινίδα σ. Ελένη Μυρογιάννη, με άπειρη εκτίμηση» (το σ. φυσικά ήταν υπόμνηση της κοινής τους ιδεολογίας).

Ολόκληρο το Νοέμβρη και το Δεκέμβρη η φιλία τους εξελίχτηκε σε σφοδρόν έρωτα και ο ποιητής άρχισε να σκέφτεται σοβαρά το ενδεχόμενο του γάμου, όταν στα μέσα Δεκεμβρίου πήρε από το σπίτι ένα γράμμα με μια πρόσκληση να παρουσιαστεί στη μονάδα του στο πεδινό πυροβολικό στη Θεσσαλονίκη. Η αναστολή στράτευσης είχε ανακληθεί. Του φάνηκε περίεργο αλλά η προοπτική να φύγει τον λύπησε πολύ. Όχι γιατί θα ξαναφορούσε το χακί, όσο γιατί θα χωριζόταν από τα όμορφα καστανά μάτια.

Επί του λεξιλογικού, «Τσαμάκια» ονομάζεται και σήμερα η πλαζ της Μυτιλήνης. Τσάμι είναι το πεύκο (από το τουρκικό cam).

Advertisement