Λιτότητα σημαίνει εξυγίανση

Στο σαββατιάτικο άρθρο είχα αναφερθεί επιτροχάδην στο θέμα, αλλά σκέφτηκα να αφιερώσω και το σημερινό σημείωμα, αφού δεν συμβαίνει πολύ συχνά ένα μεταφραστικό θέμα να πάρει δημοσιότητα και πολιτικές διαστάσεις. Εννοώ βέβαια τη «βελτίωση» της δήλωσης της Αγγ. Μέρκελ από τις υπηρεσίες του ΑΠΕ/ΜΠΕ, μια και τώρα έχουν γίνει γνωστές και άλλες πτυχές του θέματος.

Όπως καταγγέλλει η δημοσιογράφος Φαίη Καραβίτη, ανταποκρίτρια του ΑΠΕ/ΜΠΕ στο Βερολίνο, που είχε στείλει το αρχικό τηλεγράφημα για τη δήλωση της κ. Μέρκελ, δέχτηκε τηλεφώνημα από τον αρχισυντάκτη του πρακτορείου, ο οποίος της μετέφερε τη δυσαρέσκεια «κύκλων της κυβέρνησης» για τη διατύπωση του τηλεγραφήματός της. Όπως λέει η ίδια: «Κατά τους «κύκλους», ο όρος «Sparmaßnahmen», ο οποίος αναφερόταν στην ανακοίνωση, έπρεπε να αποδοθεί ως «μέτρα εξυγίανσης» και όχι «λιτότητας», όπως είχα γράψει εγώ».

Η δημοσιογράφος τεκμηρίωσε με πηγές (λεξικά κτλ.) την επιλογή της, χωρίς να πάρει απάντηση. Λίγο αργότερα, διαπίστωσε ότι εκδόθηκε νέο τηλεγράφημα από το πρακτορείο, στο οποίο η επίμαχη φράση («μέτρα λιτότητας») είχε… διορθωθεί σε «μέτρα εξυγείανσης» (έτσι, ανορθόγραφα!), πάντοτε με την υπογραφή της.

Καθώς το θέμα της «διόρθωσης» σχολιάστηκε αρκετά, το Πρακτορείο εξέδωσε ανακοίνωση, που αξίζει να την παραθέσω σχεδόν όλη:

Ορισμένα μέσα θέλησαν να εκμεταλλευτούν τη διόρθωση ενός τηλεγραφήματος που μεταδόθηκε από το ΑΠΕ- ΜΠΕ την Παρασκευή υπό τον τίτλο «Γερμανία: Μήνυμα στήριξης της Γερμανικής κυβέρνησης φέρνει στην Αθήνα η Αγ. Μέρκελ, αναφέρεται σε ανακοίνωση της Καγκελαρίας».

Στο πρώτο τηλεγράφημα αναφερόταν:«Μήνυμα ότι η γερμανική κυβέρνηση θα συνεχίσει να στηρίζει τα επιτυχή μέτρα λιτότητας της Ελλάδας μεταφέρει η καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ στην Αθήνα »

Στη διόρθωση το τηλεγράφημα είχε ως εξής: «Μήνυμα ότι η γερμανική κυβέρνηση θα συνεχίσει να στηρίζει την πορεία εξυγείανσης στην Ελλάδα μεταφέρει η καγκελάριος Αγγελα Μέρκελ στην Αθήνα…».Είναι εμφανές ότι τα «επιτυχή μέτρα λιτότητας» είχαν αντικατασταθεί από το «πορεία εξυγείανσης».Η επίμαχη λέξη είναι «sparkurs». Όπως μας διαβεβαίωσε πλειάδα μεταφραστών και γερμανομαθών, προέρχεται από το ρήμα sparen (αποταμιεύω, εξοικονομώ, φείδομαι) και το ουσιαστικό kurs (πορεία, ρότα, πρόγραμμα).Η αυστηρή του μετάφραση στα ελληνικά είναι «πορεία αποταμίευσης-εξοικονόμησης». Ελαστικά το μεταφράζει κανείς «πρόγραμμα- πορεία- οδικό χάρτη συνετής διαχείρισης, αποταμίευσης, εξυγίανσης, συνετό κουμάντο», αλλά πάντως, όχι «λιτότητα».

Είναι σαφές ότι επρόκειτο περί ενός λάθους στη μετάφραση που το ΑΠΕ- ΜΠΕ όφειλε να διορθώσει. Τα υπόλοιπα, ανήκουν στη σφαίρα της μυθοπλασίας.

Κατά πάσα πιθανότητα, αυτός που συνέταξε την απάντηση και προσπαθεί να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα δεν ξέρει γερμανικά, αλλιώς θα ήξερε ότι τα ουσιαστικά γράφονται με κεφαλαίο το αρχικό γράμμα (Sparkurs και Kurs, λοιπόν). Δεύτερον, δεν είναι μεταφραστής, διότι η επιχειρηματολογία του (περί αυστηρής και ελαστικής μετάφρασης) είναι κωμική. Τρίτον, κάνει λάθος: η επίμαχη λέξη δεν είναι Sparkurs. Αν ανατρέξουμε στην ανακοίνωση της Καγκελαρίας, θα δούμε ότι η λέξη Sparkurs εμφανίζεται σε άλλη φράση, στον πρόλογο της ανακοίνωσης (Bundeskanzlerin Angela Merkel ist nach Athen gereist, um die Regierung von Ministerpräsident Antonis Samaras in ihrem Sparkurs zu bestärken), ενώ η φράση την οποία αποδίδει το ελληνικό τηλεγράφημα βρίσκεται λίγο πιο κάτω: Ihr Besuch ist aber auch ein Signal, dass die Bundesregierung die erfolgreichen Sparmaßnahmen Griechenlands weiter unterstützen wird. Επί της ουσίας δεν αλλάζουν και πολλά, αλλά βέβαια το Sparkurs δίνει την ευκαιρία για μερικές δήθεν μεταφραστικές πιρουέτες, ενώ το Sparmaßnahme μόνο ως «μέτρα λιτότητας» μπορεί να αποδοθεί.

Για του λόγου το αληθές, η ΙΑΤΕ, η βάση δεδομένων 0ρολογίας των υπηρεσιών της ΕΕ, δίνει την εξής εικόνα (πήρα φωτογραφία της οθόνης, επειδή δεν μπορώ να δώσω το λινκ).

Όπως βλέπετε, Sparmassnahme στα γερμανικά, austerity measures στα αγγλικά, μέτρα λιτότητας στα ελληνικά.

Η δημοσιογράφος παρέθεσε και άλλες πηγές που δικαιώνουν τη μεταφραστική επιλογή της -μία από αυτές αρκεί: η ίδια η αγγλόφωνη υπηρεσία της Deutsche Welle στο δικό της ρεπορτάζ, χρησιμοποίησε τον προφανή όρο, austerity measures: German Chancellor Angela Merkel is visiting Greece, where she has praised the country for its austerity measures.

Το θέμα όμως είναι περισσότερο πολιτικό παρά μεταφραστικό. Εννοώ ότι σε αφηρημένο μεταφραστικό επίπεδο δεν χωράει αμφιβολία ότι το Sparmaßnahme πρέπει να αποδοθεί «μέτρα λιτότητας» και όχι «πορεία εξυγίανσης», κι ας λέει ό,τι θέλει η ανώνυμη «πλειάδα γερμανομαθών και μεταφραστών» τους οποίους επικαλείται η διεύθυνση του ΑΠΕ/ΜΠΕ. Σε πολιτικό επίπεδο, επειδή η λέξη «λιτότητα» είναι οδυνηρή, ένας πολιτικός μπορεί να διάλεγε να πει «μέτρα εξυγίανσης», αν και μάλλον θα έλεγε «τα επιτυχημένα μέτρα που πήραμε» χωρίς να τα προσδιορίζει περισσότερο, διότι όλοι τα έχουμε γευτεί στο πετσί μας όπως και να τα χαρακτηρίσει και τα ξέρουμε καλά. Έτσι, η ηγεσία του ΑΠΕ/ΜΠΕ αποφάσισε να ενεργήσει όχι σαν δημοσιογραφικό πρακτορείο αλλά σαν κυβερνητικός εκπρόσωπος, και να κουκουλώσει την αιχμηρή λέξη. Έτσι, πετυχαίνει κανείς με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: ο μεν Γερμανός που διαβάζει την ανακοίνωση της Καγκελαρίας βλέπει τον όρο Sparmaßnahme, μέτρα λιτότητας, και χαίρεται που η καγκελάριος τούς έχει βάλει τα δυο πόδια σ’ ένα παπούτσι, ο δε Έλληνας, που ακούει τη μετάφραση του ΑΠΕ/ΜΠΕ, παρηγοριέται σκεπτόμενος ότι με τον όρο «εξυγίανση» μπορεί να εννοείται η πάταξη της διαφθοράς ή της φοροδιαφυγής.

Κατά σύμπτωση, τρεις μόλις μέρες πριν από το περιστατικό της «διορθωμένης μετάφρασης», είχε δημοσιευτεί στον σατιρικό ιστότοπο «Το Κουλούρι» μια είδηση ότι τάχα η κυβέρνηση με επιτελείο γλωσσολόγων αναζητεί ηπιότερον όρο από το «δολοφόνησε» για τις περιπτώσεις όπου ο φονιάς είναι Έλληνας. Για άλλη μια φορά, η ζωή αντιγράφει τη φαντασία!

Ωστόσο, το ΑΠΕ/ΜΠΕ βρήκε τη δικαίωσή του. Όπως πανηγυρικά ανακοίνωσε χτες το απόγευμα: το ΑΠΕ-ΜΠΕ απευθύνθηκε στην πρεσβεία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην Αθήνα, για την ακριβή μετάφραση της επίμαχης παραγράφου που περιλαμβάνεται στη σχετική επίσημη ανακοίνωση της Καγκελαρίας.

Σύμφωνα με την απάντηση του Γραφείου Τύπου της πρεσβείας, η ακριβής μετάφραση έχει ως εξής:

«Επιπλέον, η επίσκεψή της αποτελεί μήνυμα ότι η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση θα συνεχίσει να υποστηρίζει τα επιτυχημένα μέτρα της Ελλάδας στον τομέα της δημοσιονομικής εξυγίανσης».

Ακολουθεί το κείμενο της απάντησης του γραφείου Τύπου της πρεσβείας της ΟΔ Γερμανίας στην Αθήνα:

«Thank you for contacting us on this matter. Herewith the Embassy would like to clarify the meaning of the text you asked us about:

«Moreover, her visit is a signal that the Federal Government will continue to support Greece’s successful measures in the field of fiscal consolidation.»»

Όπως βλέπετε, δεν έχουμε ανάγκη τα λεξικά, τις μεταφραστικές μνήμες και τα σώματα κειμένων, μόνο το Γραφείο τύπου της Πρεσβείας μπορεί να δώσει έγκυρη απάντηση. Σε πείσμα όχι μόνο της ΙΑΤΕ αλλά και της ίδιας της Deutsche Welle, η σωστή απόδοση του Sparmaßnahme είναι measures in the field of fiscal consolidation (είδατε οικονομία η γερμανική γλώσσα; λέει με μία λέξη τόσα νοήματα που οι άγγλοι χρειάζονται εφτά λέξεις για να τα πουν!).

Όπως άλλωστε έλεγε και ο Χάμπτι Ντάμπτι στην Αλίκη (μέσ’ από τον καθρέφτη), Όταν χρησιμοποιώ μια λέξη, έχει τη σημασία που εγώ θέλω να έχει!

“I don’t know what you mean by ‘glory,’ ” Alice said.
Humpty Dumpty smiled contemptuously. “Of course you don’t—till I tell you. I meant ‘there’s a nice knock-down argument for you!’ ”
“But ‘glory’ doesn’t mean ‘a nice knock-down argument’,” Alice objected.
“When I use a word,” Humpty Dumpty said, in rather a scornful tone, “it means just what I choose it to mean—neither more nor less.”

Επομένως, λιτότητα σημαίνει εξυγίανση.

ΥΓ Κι ένα υστερόγραφο, να μην ξεχνάμε και τις εμμονές μας. Σε πολλά σάιτ (παράδειγμα), το όνομα της δημοσιογράφου έμεινε άκλιτο στη γενική: της Φαίη Καραβίτη. Αν συνεχιστεί αυτή η φάμπρικα, σε λίγα χρόνια μόνο άμα σε λένε Αργυρού θα κλίνεται το όνομά σου.

ΥΓ2: Πιο αιχμηρή η ανακοίνωση του ΣΜΕΔ, του Συλλόγου Μεταφραστών, Επιμελητών και Διορθωτών.

 

 

Advertisement