Οία ηώ και άλλες φράσεις χωρίς σύμφωνα

Ένα σύντομο για σήμερα, και μάλλον ευτράπελο.

Ένας φίλος στο Φέισμπουκ με παρακάλεσε να σχολιάσω ένα άρθρο που κυκλοφορεί με διάφορες παραλλαγές στο Διαδίκτυο (ας πούμε εδώ, ή εδώ), στο οποίο παρατίθεται η φράση:

οία ηώ ω υιέ αεί ει

που έχει μόνο φωνήεντα. Η φράση υποτίθεται ότι σημαίνει «Όπως η αυγή, γιε μου να είσαι πάντα» και το γεγονός ότι μπορεί να γραφτεί φράση έξι λέξεων μόνο με φωνήεντα υποτίθεται ότι αποδεικνύει την ανωτερότητα της ελληνικής γλώσσας. Όπως γράφει κάποιος χαρούμενος σε μια αναδημοσίευση της φράσης:

Ούτε ένα σύμφωνο, σε μια πλήρη φράση! Σε ποια άλλη γλώσσα θα μπορούσε να συμβεί αυτό; Κατηγορηματικά, σε καμιά!

Έχει βέβαια κάποιο γούστο να κατασκευάζεις φράσεις μόνο με φωνήεντα ή με άλλους περιορισμούς -το ίδιο γούστο που έχει το να λύνεις σταυρόλεξα. Κατά τα άλλα όμως, δεν καταλαβαίνω γιατί είναι ενδεικτικό της ομορφιάς ή της αξίας της γλώσσας αυτό το πανδαιμόνιο χασμωδίας, το ίου-ίου που ακούγεται σαν να κλαίνε τον διάολο τα παιδιά του.

Αλλά περί ορέξεως, ουδείς λόγος. Το κακό ομως είναι ότι οι δυο ισχυρισμοί που διατυπώνονται πιο πάνω (τα ελληνικά μπορούν να φτιάξουν φράση χωρίς σύμφωνα· και, μόνο στα ελληνικά μπορεί να γίνει αυτό) παρά την κατηγορηματική διαβεβαίωση που δίνεται, είναι, και οι δυο, ανακριβείς.

Ας αρχίσουμε από τον πρώτο. Μας λένε ότι είναι πλήρης φράση, αλλά στην πραγματικότητα είναι πειραγμένη για να μην έχει σύμφωνα.

Το «ηώ» είναι αιτιατική, ενώ κανονικά εδώ χρειάζεται ονομαστική: όπως η αυγή. Αρα, Οία ηώς είναι το σωστό. Ή, μάλλον χρειάζεται και άρθρο: Οία η ηώς, ω υιέ αεί ει. Το οποίο, δεν σημαίνει, όπως νομίζει αυτός που σκάρωσε τη φράση, «να είσαι πάντα», αλλά «είσαι πάντα» -η προστακτική θα ήταν «ίσθι», που έχει κι αυτή σύμφωνα.

[Στο δικό μου το αισθητήριο, και η φράση «οία η ηώς, ω υιέ» μου φαίνεται να κουτσαίνει. Αφού το υποκείμενο της σύγκρισης είναι αρσενικό, δεν θα έπρεπε να είναι «οίος η ηώς ω υιέ»; Το έδειξα όμως σε μια φίλη φιλόλογο που δεν συμφώνησε μαζί μου, και θεώρησε σωστό το «οία η ηώς ω υιέ». Αν έχετε άποψη, σχολιάστε]

Πάντως, είτε έτσι είτε αλλιώς καταρρίπτεται ο ισχυρισμός ότι αυτή η φράση έχει μόνο φωνήεντα.

Πάμε τώρα στο δεύτερο σκέλος, ότι τάχα «μόνο στα ελληνικά» μπορείς να κατασκευάσεις μια «πλήρη φράση» μόνο με φωνήεντα.

Πριν προχωρήσουμε, έχουμε ένα θέμα ορολογίας. Τι θα πει «φωνήεν»; Διότι βέβαια, η λέξη ΕΥΑ μπορεί να φτιάχνεται μόνο από γράμματα που συνήθως αναπαριστούν φωνήεντα, αλλά περιέχει σύμφωνο αφού προφέρεται [eva]. Το ίδιο και αγγλικές λέξεις όπως you ή ewe. Από την άλλη, γαλλικές λέξεις όπως aux, eaux, haut προφέρονται ολες «ο» (εντάξει, μακρό) παρόλο που όταν γράφονται περιέχουν και γράμματα που αναπαριστούν σύμφωνα.

Αλλά, έτσι για ευκολία, ας πούμε ότι αναζητούμε προτάσεις που να απαρτίζονται από τα εξής γράμματα του λατινικού αλφαβήτου: a, e, i, o, u, y (μαζί με τα τυχόν διακριτικά σημεία) και αντίστοιχα του ελληνικού αλφαβήτου Α, Ε, Η, Ι, Ο, Υ, Ω

Λοιπόν, με βάση τους περιορισμούς που θέσαμε, σε γλωσσικά φόρουμ του Διαδικτύου βρήκα σε διάφορες γλώσσες προτάσεις μόνο με φωνήεντα, ιδίως σε γλώσσες όπως τα φιλανδικά ή τα εσθονικά που έχουν μεγάλη αναλογία φωνηέντων.

Ένα γνωστό παράδειγμα που το ήξερα από τότε που μάθαινα (ανεπιτυχώς) Σουηδικά (όλοι έχουμε τα ένοχα μυστικά μας) είναι η φράση ενός ποιητή, του Gustaf Fröding:

Å i åa ä e ö

που μεταφράζεται «Mέσα στο ρυάκι υπάρχει ένα νησί». Ωστόσο, πρόκειται για διάλεκτο, όχι για στάνταρ Σουηδικά. Στα καθαυτό σουηδικά η φράση έχει σύμφωνα:

I ån finns det en ö

Κάτι παρόμοιο βρίσκουμε σε μια δανέζικη διάλεκτο:

A æ u å æ ø i æ å, æ i å u å æ ø i æ å?

Όλες οι λέξεις όχι απλώς μονοσύλλαβες αλλά μονογράμματες. Αυτό υποτίθεται ότι σημαίνει: «Είμαι στο νησί μέσα στο ποτάμι, είσαι κι εσύ στο νησί μέσα στο ποτάμι;» (Με τέτοιους περιορισμούς μην περιμένετε διαλόγους άξιους για Νόμπελ).

Και από τα φιλανδικά είδα παρόμοιες φράσεις, ωστόσο επειδή καμιά απ’ αυτές τις γλώσσες δεν ξέρω έκανα το τεστ του Γκουγκλ: έβαζα στο google translate τις… ασύμφωνες φράσεις κι αν δεν τις μετέφραζε τις απέρριπτα.

Οπότε, με βάση αυτό το τεστ, η μεγαλύτερη φράση χωρίς σύμφωνα που βρήκα, που να βγάζει και (κάποιο) νόημα, δεν είναι από βορειοευρωπαϊκή γλώσσα αλλά (έκπληξη) ρουμάνικη:

Oaia aia e a ei, eu i-o iau

το οποίο μεθερμηνευόμενο σημαίνει: «Αυτό το πρόβατο είναι δικό της, της το παίρνω»

Αν βρείτε κι άλλες, ευχαρίστως να τις δούμε στα σχόλια.

Αλλά αφού είδαμε φράση μόνο με φωνήεντα, να δούμε και μια που να έχει μόνο σύμφωνα -και, φυσικά, είναι τσέχικη:

Vlk zmrzl, zhltl hrst zrn

που σημαίνει: ο λύκος πάγωσε, κατάπιε μια χούφτα σπόρια (εύλογο ακούγεται). Βέβαια, στα τσέχικα το l και το r παίζουν ρόλο ημιφώνου, αλλά και πάλι… Αυτό το Vlk είναι ο λύκος -προτιμάμε το βολκ το ρώσικο ή το βουκ το σέρβικο.

Γεννιέται όμως το ερώτημα, για ποιο λόγο να καυχιούνται οι ελληνοκεντριστές μας για το ίου-ίου που είδαμε παραπάνω. Ασφαλώς δεν το κάνουν επειδή τους αρέσουν οι σπαζοκεφαλιές. Όχι, υπάρχει μια βαθύτερη αιτία. Σύμφωνα με μια θεωρία, εμείς οι Έλληνες είμαστε (διαχρονικώς) τόσο έξυπνοι, επειδή η γλώσσα μας έχει πολλά φωνήεντα: προφέροντας τα φωνήεντα, ανοίγουμε το στόμα κι έτσι ο εγκέφαλος οξυγονώνεται περισσότερο -ενώ οι κουτόφραγκοι, λέει η θεωρία, δεν έχουν πολλά φωνήεντα, δεν ανοίγουν το στόμα τους συχνά κι έτσι είναι στόκοι -όπερ έδει δείξαι.

Θα θυμάστε βέβαια και τον κύριο Μάρκου, που πίστευε ότι ο εγκέφαλος οξυγονώνεται όταν προφέρουμε το ΝΝΝΝ. Μανία με την οξυγόνωση έχουν οι ελλαδοκεντρικοί μας. Τη θεωρία για τα φωνήεντα που σε αναγκάζουν να ανοίγεις το στόμα και να οξυγονώνεσαι την είχα ακούσει, αν δεν με γελάει η μνήμη μου, από την κυρία Τζιροπούλου, αλλά γκουγκλίζοντας το μόνο που βρήκα είναι μια αναφορά του Θ. Βέμπου (στο τέλος της σελίδας).

Όμως, κι έτσι να το πάμε, οι εσθονοφιλανδοί έχουν πιο πολλά φωνήεντα, άρα δεν είμαστε πρώτοι στην εξυπνάδα -κι ούτε έχει βρεθεί καμιά γνήσια αμιγώς ασύμφωνη φράση, αφού το «οία ηώ» το βγάλαμε οφσάιντ.

Γενικότερα, βέβαια, μπορούμε να σκεφτούμε φράσεις με μεγάλη αναλογία φωνηέντων προς σύμφωνα. Όσο για τα περισσότερα συνεχόμενα φωνήεντα (πάντα με την σημασία των γραμμάτων) μπορούμε να βρούμε λέξεις με πέντε συνεχόμενα φωνήεντα, π.χ. ΒΟΡΕΙΟΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ, αλλά δεν είναι ανάγκη να πάμε μακριά αφού με μία λέξη έχουμε το ΒΟΕΙΟΥ (κρέατος).

Αν πάλι ενώσετε ένα πρώτο συνθετικό οπως παλαιο- ή βορειο- με μια λέξη που να αρχίζει από ευε- ή κάτι ανάλογο έχετε έξι φωνήεντα συνεχόμενα, αλλά έτσι πρόχειρα που έψαξα δεν βρήκα κάποια πειστική λέξη

Οπότε, περιμένω συμμετοχές, είτε σε λέξεις με πολλά συνεχόμενα φωνήεντα, είτε σε λέξεις με μεγάλη αναλογία φωνηέντων προς σύμφωνα ή, ακόμα, αν καταφέρετε και φτιάξετε άλλη ελληνική φράση χωρίς καθόλου σύμφωνα. Γιά να δούμε, θα το ξεπεράσετε το ρουμάνικο πρόβατο;