Χρόνια πολλά στη Στέλλα και στον Στέλιο!

Χτες γιόρταζε η Κατερίνα, σήμερα γιορτάζει η Στέλλα και ο Στέλιος. Δεν ξέρω αν έχουμε πολλές τέτοιες συνεχόμενες γιορτές στο εορτολόγιό μας. Βέβαια, κάθε μέρα κάμποσοι άγιοι γιορτάζουν, αλλά εννοώ συνεχόμενες μέρες που να γιορτάζουν συχνά ονόματα. Πρόχειρα θυμάμαι τα Νικολοβάρβαρα (4-5-6 Δεκεμβρίου, αλλά ο Σάββας είναι σχετικά σπάνιο όνομα) και τον Αντώνη με τον Θανάση (17-18 Ιανουαρίου).

Για την Κατερίνα έχω γράψει ευχετήριο άρθρο πρόπερσι, που λεξιλογεί για τ’ όνομά της. Οπότε, μια καλή φίλη του ιστολογίου χτες μού θύμισε πως είχα υποσχεθεί άρθρο και για τη σημερινή γιορτή, του Στέλιου και της Στέλλας. Μην τάξεις σ’ άγιο κερί και σε παιδί κουλούρι, λέει η παροιμία -για άρθρα δεν λέει, και είναι πολλές οι τέτοιες υποσχέσεις που έχω δώσει, καθώς τις δίνω εύκολα, και που δεν έχω τηρήσει -ωστόσο τούτην εδώ λέω να την τηρήσω, χωρίς να αποτελεί αυτό προηγούμενο.

Όμως, ενώ χτες γιόρταζαν μόνο κυρίες, σήμερα έχουμε και κυρίους: γιορτάζει και η Στέλλα αλλά κι ο Στέλιος, οπότε μοιραία το σημερινό άρθρο θα είναι δίκορκο, άρα δεν θα πάει σε μεγάλο βάθος.

Από τον Στέλιο θα ξεκινήσω για λόγους τεχνικούς. Ο Στέλιος στο επίσημο είναι Στυλιανός, και ο άγιος Στυλιανός είναι που γιορτάζει σήμερα. Ο άγιος Στυλιανός έδρασε στην Παφλαγονία ενώ είχε εδραιωθεί η χριστιανική θρησκεία, τον 5ο αιώνα περίπου, δεν μαρτύρησε δηλαδή -αλλά άγιασε επειδή μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς και βοηθούσε γυναίκες να τεκνοποιήσουν (με μια θαυματουργή προσευχή, να εξηγούμαστε), κι έτσι θεωρήθηκε προστάτης των νηπίων.

Το όνομα Στυλιανός ετυμολογείται από τη λέξη «στύλος», και αναφέρεται στους στυλίτες μοναχούς, όμως στα νεότερα χρόνια ερμηνεύτηκε ότι βοηθάει το νεογέννητο «να στυλώσει» -κι έτσι, καθώς η παιδική θνησιμότητα έκανε θραύση, σε πολλά παιδιά έδιναν αυτό το όνομα για να στυλωθούν, να μεγαλώσουν γερά.

Πάντως, ο Στέλιος (Στυλιανός) δεν είναι από τα πολύ συχνά ονόματα -στην κατάταξη του Χάρη Φουνταλή βρίσκεται στην 24η θέση στα αντρικά ονόματα. Άλλες μορφές του ονόματος εκτός από το Στέλιος είναι τα προφανή Στελλάκης (το δεύτερο λάμδα δεν δικαιολογείται αλλά συνήθως μπαίνει για στολίδι) και Στελής, αλλά επίσης και το Τέλιος, που κυρίως σε επίθετα επιβιώνει. Ίσως και το Τσέλιος.  Αν έχετε στον τόπο σας άλλο υποκοριστικό ή παραλλαγή του Στέλιου, να μας την πείτε.

Κατά κάποιο τρόπο παράγωγο του Στέλιου είναι και το όνομα Στέργιος, που άλλωστε γιορτάζει κι αυτό σήμερα (δεν υπάρχει άγιος Στέργιος) και που κι αυτό παρετυμολογικά δίνεται για να στεριώσει το νεογέννητο. Ο Στέργιος έχει λαϊκές μορφές το Γούσιος και το Τέγος -που έχουν βεβαίως δώσει και επώνυμα.

Οι Εβραίοι της Αθήνας για να γλιτώσουν από τους ναζήδες, έπαιρναν χριστιανικά ονόματα, αλλά όχι κουτουρού, τα διάλεγαν έτσι που να ταιριάζουν με τα αληθινά τους. Έτσι, όσοι λέγονταν Σολομών διάλεξαν το Στυλιανός/Στέλιος. Ένας φίλος του πατέρα μου, κράτησε το Στέλιος και μετά, τουλάχιστον για τις επαφές του με τον πολύ κόσμο -εγώ πολλά χρόνια μετά έμαθα πως επισήμως ονομαζόταν Σολομών.

Από ξένες γλώσσες, ο Στυλιανός/Στέλιος έχει αντίστοιχα μόνο στους ορθόδοξους σλαβικούς λαούς, πχ. το βουλγάρικο Στιλιάν.

Ο δημοφιλέστερος Στέλιος, με διαφορά μερικά έτη φωτός από τον επόμενο, ήταν και είναι φυσικά ο μεγάλος τραγουδιστής Στέλιος Καζαντζίδης (1931-2001), ο και Στελάρας αποκαλούμενος. Στελλάκης ήταν ο Περπινιάδης. Σπάνιο ξεσπάνιο το όνομα, δυο τεράστιους τραγουδιστές τούς έβγαλε. Από τους ζωντανούς, με βάση τη «μέθοδο Γκουγκλ» διασημότεροι είναι ο Παρλιάρος, ο Ράμφος και ο Κούλογλου, ενώ ο διασημότερος Stelios είναι ασφαλώς ο ποδοσφαιριστής Στέλιος Γιαννακόπουλος, που αφού μας έκλεισε το σπίτι όσο έπαιζε στον Ολυμπιακό, πήγε στη συνέχεια και έκανε καλή καριέρα στην αγγλική Μπόλτον και βέβαια οι ντόπιοι που δεινοπαθούσαν με το επώνυμό του τον έλεγαν Stelios.

Από τους Στυλιανούς, έχουμε βέβαια τον ακόμα ζωντανό πρωτοδικτάτορα Στυλιανό Παττακό με το μυστρί. Προς τιμή του, τον πρώτο σκύλο που πήραμε στο σπίτι, περί το 1968, τον βγάλαμε Στέλιο -ίδια όπως οι χωριάτες έβγαζαν τα γουρούνια τους Μεταξά.

Περιέργως, ο Στέλιος δεν έχει καμιά εμφάνιση σε παροιμίες ή στερεότυπες φράσεις. Από τραγούδια, υπάρχει ένα του Καζαντζίδη, αλλά από τα τελευταία του, που λέγεται «Να μη με λένε Στέλιο«. Με την παραίνεση αυτή διαφωνεί ο τίτλος της ταινίας «Με λένε Στέλιο» (στα σουηδικά Jag heter Stelios), που είναι ντοκιμαντέρ βασισμένο στο μυθιστόρημα του Θόδωρου Καλλιφατίδη «Μετανάστες».

Και αφού είπαμε για τον Στέλιο, ας περάσουμε στη Στέλλα. Η Στέλλα είναι μεν το θηλυκό του Στέλιου, αλλά έχει παρετυμολογικά συνδεθεί και με το ξένο γυναικείο όνομα Stella, που ετυμολογείται από το λατινικό stella, το αστέρι δηλαδή. (Εδώ μπλέκεται και το Estelle, που μπορεί να είναι και παραλλαγή του Esther).

Στην κατάταξη του Χ. Φουνταλή, η Στυλιανή βρίσκεται στην 29η θέση των γυναικείων ονομάτων, κάτι που με παραξένεψε γιατί την περίμενα συχνότερη. Ωστόσο, ο πίνακας έχει σε χωριστή θέση το «Στέλλα», κι αν τα αθροίσουμε το όνομα ανεβαίνει στην 20ή θέση. Δεν νομίζω να υπάρχει Στέλλα που να μην είναι Στυλιανή, αλλά μπορεί να πέφτω έξω. Υπάρχει και η γραφή Στέλα, καθώς και διάφορα χαϊδευτικά όπως Λιάνα (που βέβαια είναι πολυσυλλεκτικό), Στελίνα, Τελίνα, Τέλια κτλ.

Εύηχο καθώς είναι το όνομα, η Στέλλα προσφέρεται για τίτλους έργων (κινηματογραφικών και λογοτεχνικών) ή τραγουδιών.

Και βέβαια ανάμεσα στους τίτλους ξεχωρίζει η Στέλλα του Μιχάλη Κακογιάννη, το κινηματογραφικό ντεμπούτο της Μελίνας Μερκούρη, μια κλασική ταινία που φέτος κλείνει εξήντα χρόνια. Στη φωτογραφία αριστερά, βλέπουμε αφίσα με τον γαλλικό τίτλο, όπου προστέθηκε το femme libre, μια γυναίκα ελεύθερη. Η ταινία έχει δώσει και το σλόγκαν «Στέλλα φύγε, κρατάω μαχαίρι», από τη σκηνή που βλέπουμε εδώ:

(είναι η τελευταία σκηνή του έργου, ενώ στη συνέχεια μπορείτε να δείτε ολόκληρη την ταινία στο επόμενο γιουτουμπάκι)

Από τίτλους βιβλίων ξεχωρίζει η Στέλλα Βιολάντη του Γρηγ. Ξενόπουλου, ενώ τραγούδια έχουμε πολλά. Γνωστότερα είναι η Στέλλα του Παπακωνσταντίνου

και, για τους παλιότερους, το Είναι νωρίς για δάκρυα Στέλλα, του Κριμιζάκη και της Σώτιας Τσώτου, που έφτιαξε την καριέρα του τραγουδιστή του, του Κώστα Βενετσάνου.

Είτε με αντιστροφή από το άζμα είτε με επιρροή από την ταινία του Κακογιάννη είτε με άλλο τρόπο το slang.gr καταγράφει έκφραση «Είναι αργά για δάκρυα Στέλλα» την οποία εγώ προσωπικά δεν έχω ακούσει, αλλά τους εμπιστεύομαι.

Περισσότερα δεν αναφέρω, θα συμπληρώσετε εσείς -χρόνια πολλά από μένα στον Στέλιο τον χαζομπαμπά, και τους Στέλιους και τις Στέλλες του ιστολογίου και της ζωής μας!

 

Advertisement