Παλαιά και νέα δεξιά

Πριν από μερικές μέρες ιδρύθηκε ένα νέο πολιτικό κόμμα, το τρίτο που βλέπει το φως μετά τις εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου -είχαν προηγηθεί η Εθνική Ενότητα των Μπαλτάκου-Καρατζαφέρη και η Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου. Αυτή η πρόσκαιρη ισορροπία αριστεράς-δεξιάς στις μετεκλογικές ιδρύσεις δεν υπάρχει πια και η πλάστιγγα έγειρε αποφασιστικά προς τα δεξιά, αφού το νεοπαγές κόμμα όχι μόνο είναι δεξιό αλλά και φαίνεται: ο τίτλος του είναι Νέα Δεξιά, ιδρυτής του δε ο Φαήλος Κρανιδιώτης, παλιό εξέχον στέλεχος του ακροδεξιού-εθνικιστικού Δικτύου 21 και πρώην πρωτοπαλίκαρο του Αντώνη Σαμαρά.

Είναι και φαίνεται δεξιό το νέο κόμμα, και το φωνάζει. Σε κείμενο που δημοσίευσε στο Φέισμπουκ ο Φ. Κρανιδιώτης έγραψε, ανάμεσα σε άλλα, ότι «Η Δεξιά δεν μπορεί να είναι μόνο κατ’ όνομα ή με συνθετικά που την ακυρώνουν», εννοώντας μάλλον τον όρο «κεντροδεξιά».

Αν δεν με απατά η μνήμη μου, με εξαίρεση την Πατριωτική Δεξιά του καταδικασμένου για εκβιασμούς εκδότη Γρηγόρη Μιχαλόπουλου, που πήρε μέρος στις εκλογές του 1985 και απέσπασε μόλις 177 ψήφους, ποτέ ως τώρα δεν είχαμε στη χώρα μας κόμμα που να περιέχει τη λέξη «Δεξιά» στον τίτλο του, ενώ πάρα πολλά ήταν τα κόμματα που ο τίτλος τους είχε τη λέξη «Αριστερά» ή «Κέντρο» ή κάποιο παράγωγο. Βέβαια, η επιλογή του τίτλου δεν αποσκοπεί μόνο στο να διατρανώσει χωρίς αναστολές την ιδεολογική τοποθέτηση του νέου κόμματος, αλλά επίσης (ίσως και περισσότερο) στο να έχει το ίδιο ακρώνυμο (Ν.Δ.) με τη Νέα Δημοκρατία, από την οποία διαγράφτηκε πρόσφατα για ακραίες τοποθετήσεις ο ιδρυτής της Νέας Δεξιάς.

(Για να κάνω μια παρένθεση: αναρωτιέμαι αν υπάρχει κοπιράιτ στα ακρώνυμα, κι αν θα γίνει δεκτός ο τίτλος του νέου κόμματος. Η αλήθεια είναι πως αν κάποιος επιχειρούσε να ιδρύσει ένα ΚΚΕ (Κοινωνιστικό Κίνημα Ελλήνων) ή ένα ΠΑΣΟΚ (Προοδευτικό Αγωνιστικό Σοσιαλιστικό Οικολογικό Κόμμα), η ονομασία μάλλον δεν θα γινόταν δεκτή, αλλά στην προκειμένη περίπτωση των Ν.Δ. η προσπάθεια απομίμησης δεν είναι τόσο σαφής, ιδίως αν το νέο κόμμα δεν εμφανίσει ακρώνυμο).

Όπως και το κόμμα των Μπαλτάκου-Καρατζαφέρη, έτσι και το κόμμα του Φαήλου αποβλέπει στον χώρο μεταξύ Νέας Δημοκρατίας και Χρυσής Αυγής, ελπίζοντας σε εκείνο το κομμάτι των ψηφοφόρων που δεν αισθάνεται άνετα με την υποτιθέμενη κεντρώα στροφή του Κούλη Μητσοτάκη (μαύρη στροφή, δηλαδή, με τον Άδωνη Γεωργιάδη αντιπρόεδρο) και που ντρέπεται να ταυτιστεί με τους εγκληματίες της ναζιστικής συμμορίας, η οποία μάλιστα δεν αποκλείεται να έχει και δικαστικά ντράβαλα. Μάλιστα, για ένα διάστημα είχε αναφερθεί ότι ο Φαήλος θα συμμετείχε στην Εθνική Ενότητα, αλλά τελικά αποφάσισε να ακολουθήσει σόλο καριέρα.

Σε αυτό βρίσκω ότι υπάρχει μια ομοιότητα ανάμεσα στη Νέα Δεξιά και στην Πλεύση Ελευθερίας. Και τα δυο είναι προσωποπαγή εγχειρήματα, με βασικό όπλο την αναγνωρισιμότητα του επικεφαλής τους. Κι αν η Ζωή Κωνσταντοπούλου έχει πολλούς φανατικούς φίλους, δεν ξέρω αν ισχύει το ίδιο για τον πρώην αστέρα του Δικτύου 21. Τον Μάιο του 2012, ας πούμε, απέτυχε να εκλεγεί βουλευτής στη Β’ Πειραιώς με τη Νέα Δημοκρατία, αφού ήρθε τρίτος σε σταυρούς. Τον Ιανουάριο του 2015 πάλι ήταν τρίτος, και μάλιστα η απόστασή του από τους δύο πρώτους ήταν αυξημένη (και τις δυο φορές η ΝΔ έβγαλε έναν βουλευτή στην περιφέρεια). Φάνηκε δηλαδή πως ο αυτοδιαφημιστικός θόρυβος και η υπερδραστηριότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φέρνει πολλά λάικ αλλά λίγες ψήφους. (Κάτι παρόμοιο έπαθαν και οι φίλοι της ΛΑΕ, οι οποίοι βασισμένοι στην αποδοχή που είχαν στο Φέισμπουκ ήλπιζαν ακόμα και διψήφιο ποσοστό και τελικά έμειναν εκτός Βουλής).

Οπότε, δεν θα στοιχημάτιζα υπέρ της ευδοκίμησης του νέου κόμματος. Μια όμως και ιδρύθηκε, λέω να αξιοποιήσω την ευκαιρία για να πω μερικά λεξιλογικά για τη Δεξιά, μια και έχουμε ήδη αναφερθεί στην Αριστερά σε παλιότερο άρθρο μας.

Η λέξη «δεξιός» είναι αρχαία, μάλιστα ήδη μυκηναϊκή. Πιθανώς να έχει απώτερη ετυμολογική σχέση με το «δέχομαι». Από πολύ νωρίς πήρε μια σειρά θετικές σημασίες, που οφείλονται στο ότι, για τους περισσότερους από εμάς, το δεξί χέρι είναι το πιο ικανό. Έτσι, ήδη από την αρχαιότητα, δεξιός σήμαινε και «επιδέξιος» ή «σωστός» ή «καλοφτιαγμένος» (π.χ. «Ευριπίδου δράμα δεξιώτατον»), ενώ επίσης πήρε τη σημασία «ευνοϊκός» στην οιωνοσκοπία -ενώ, όπως ξέρουμε, η αριστερή πλευρά θεωρήθηκε δυσοίωνη και γι’ αυτό για να ονοματιστεί χρησιμοποιήθηκαν ευφημισμοί, όπως «ευώνυμος» -αλλά και το «αριστερός» το ίδιο, παράγωγο του «άριστος».

Την ίδια προτίμηση την βλεπουμε και σε πολλές άλλες γλώσσες, όπου η λέξη για τη δεξιά πλευρά έχει επίσης σημασίες σχετικές με τη δικαιοσύνη, την καταλληλότητα ή την ευθύτητα. Για παράδειγμα στα αγγλικά right είναι ο δεξιός αλλά και ο σωστός, ο κατάλληλος, ο ευθύς, το δικαίωμα· στα γαλλικά droit, εκτός από τη δεξιά πλευρά, είναι το δίκαιο και ο ευθύς, και παρόμοιες συμπτώσεις σημασιών έχουμε και στις άλλες ρωμανικές και γερμανογενείς γλώσσες, αλλά και στις σλαβικές.

Κι επειδή όταν χαιρετάμε κάποιον τού δίνουμε το δεξι μας χέρι, το ρήμα δεξιούμαι πήρε τη σημασία «καλωσορίζω κάποιον» (δίνοντάς του το δεξί χέρι) -από εκεί και η δεξίωση. Επίσης, ευχόμαστε «να έρθουν όλα δεξιά» (δηλαδή ευνοϊκά), ενώ για να παινέψουμε έναν συνεργάτη μας για την ικανότητα και την προσφορά του λέμε ότι «είναι το δεξί μας χέρι». Όταν μπαίνουμε στο καινούργιο μας σπίτι ή μαγαζί μπαίνουμε με το δεξί πόδι, για να φέρει γούρι, ενώ όταν κάποιο εγχείρημα ξεκινήσει καλά λέμε ότι «ξεκινήσαμε με το δεξί».

Στην πολιτική, η Δεξιά, όπως και η Αριστερά, γεννήθηκαν με τη Γαλλική επανάσταση. Στις Γενικές Τάξεις, οι πιο ριζοσπαστικοί βουλευτές, εκείνοι που τάσσονταν υπέρ της κατάργησης της βασιλείας κάθονταν στα αριστερά έδρανα (όπως κοιτάζει ο πρόεδρος της συνέλευσης), ενώ οι πιο συντηρητικοί στα δεξιά. Αυτός ο διαχωρισμός σιγά-σιγά αποκρυσταλλώθηκε και παγιώθηκε στις επόμενες γαλλικές εθνοσυνελεύσεις, ιδίως μετά το 1815.

Πάντως, και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι σπάνια τα κόμματα που έχουν τη λέξη «Δεξιά» στον τίτλο τους. Προπολεμικά, το «Κόμμα της Δεξιάς» ήταν το κυβερνητικό κόμμα του Λουξεμβούργου, αλλά σε μεγαλύτερη χώρα θυμάμαι μόνο το νεοφασιστικό κόμμα του Φίνι (πριν ξεπλυθεί), που για ένα διάστημα ονομαζόταν Movimento Soziale Italiano – Destra Nazionale (Εθνική Δεξιά).

Και σε ατομικό επίπεδο, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, ο δεξιός πολιτικός σπάνια θα πει ότι είναι δεξιός -θα πει φιλελεύθερος, παλιότερα θα έλεγε εθνικόφρονας, συχνά θα πει «κεντροδεξιός» -η προσθήκη του πρώτου συνθετικού κεντρο-, τόσο στα δεξιά όσο και στα αριστερά λειτουργεί όπως το γάλα στον καφέ ή τα παγάκια στο ουίσκι: σπάει την αψάδα, διευκολύνει την κατάποση. Μόνο ακραίοι όπως ο Άδωνης επαίρονται ότι είναι δεξιοί -και δεν είναι τυχαίο πως ο Άδωνης επίσης μιλούσε για ‘δεξιά χωρίς κόμπλεξ’ και εξέφρασε λύπη (αν και όχι διαφωνία) για τη διαγραφή του Φαήλου από τον Κούλη Μητσοτάκη. Για να το πω αλλιώς, αν κάποιος πει ότι είναι δεξιός, είναι ακροδεξιός’ ο δεξιός λέει πως είναι κεντροδεξιός.

Οι αριστεροί αντίθετα διατρανώνουν την αριστεροσύνη τους -μερικοί μάλιστα κραδαίνουν και αριστερόμετρα για να μετράνε και την αριστεροσύνη των άλλων. Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, τόσο εδώ όσο και σε άλλες χώρες, κάμποσα κόμματα εμφανίζονται που έχουν τη λέξη «Αριστερά» τον τίτλο τους.

Και εδώ είναι το παράδοξο. Ενώ υπάρχουν χιλιόχρονες προκαταλήψεις υπέρ του όρου δεξιά, ενώ ο όρος «αριστερά» συνδέεται με τόσα αρνητικά και ο όρος «δεξιά» με τόσα θετικά, σχεδόν μόνο οι τρελαμένοι ακροδεξιοί λένε με παρρησία πως είναι δεξιοί -οι άλλοι το μασκαρεύουν. Φαίνεται πως άρκεσαν δυο αιώνες κοινωνικών και πολιτικών αγώνων για να φτάσει να θεωρείται κακόσημη η λέξη «δεξιά»!