Ο Όμηρος, τα μαθηματικά και η αγυρτεία, ξανά

Το σημερινό άρθρο αποτελεί συνέχεια ενός άρθρου που είχα δημοσιεύσει, σχεδόν με τον ίδιο τίτλο, πριν από οχτώ μήνες. Τότε, είχαν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και ιστοτόπους, άρθρα με τίτλους όπως «Με μαθηματικό κώδικα έγραψε ο Όμηρος τα έπη», που βασίζονταν σε μια ανακοίνωση που έκανε η φιλόλογος Αναστασία Τσώνη, δ.φ., στην 8η Μαθηματική Εβδομάδα που διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη από την Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία-Παράρτημα Κεντρικής Μακεδονίας από τις 30 Μαρτίου έως τις 3 Απριλίου.

Πηγή των άρθρων εκείνων ήταν μια συνομιλία της κ. Τσώνη σε συντάκτη του ΑΠΕ/ΜΠΕ. Είχα σφοδρές αντιρρήσεις για το περιεχόμενο των άρθρων και ιδίως για τις αναφορές στη θεωρία των λεξαρίθμων που κατά τη γνώμη μου είναι αγυρτεία που ασφαλώς δεν έχει θέση σε μια επιστημονική εκδήλωση όπως η Μαθηματική Εβδομάδα. Ωστόσο, διατηρούσα επιφυλάξεις διότι δεν είχα μπορέσει να βρω την ανακοίνωση της κυρίας Τσώνη, και είχα την ελπίδα ότι το  περιεχόμενο του άρθρου θα την αδικούσε.

Παρά τον αρχικό προγραμματισμό, τα Πρακτικά της εβδομάδας άργησαν να γίνουν διαθέσιμα. Είχα αγγαρέψει φίλο του ιστολογίου, εκπαιδευτικό, να τα αναζητάει σε τακτά διαστήματα -και τελικά πριν από λίγες μέρες ο φίλος μου προμηθεύτηκε το CD με τα πρακτικά κι έτσι μπόρεσα να διαβάσω το πλήρες κείμενο της ανακοίνωσης της κ. Τσώνη.

Δυστυχώς, η ανάγνωση της πλήρους ανακοίνωσης επιβεβαιώνει τους φόβους μου. Μπορεί η συντάκτρια της ανακοίνωσης να κρατάει κάποιες αποστάσεις από την αντιεπιστημονική και αναξιόπιστη θεωρία των λεξαρίθμων, αλλά την αναπτύσσει διά μακρών στο κείμενό της, ενώ ταυτόχρονα διατυπώνει εξίσου ανυπόστατες απόψεις σε θέματα ετυμολογίας. Θα επισημάνω στο σημερινό άρθρο μερικά από τα τρωτά της ανακοίνωσης.

Το πλήρες κείμενο της ανακοίνωσης είναι πολύ εκτενές και θα κατέστρεφε την ισορροπία του άρθρου αν το παρέθετα, οπότε το ανέβασα σε χωριστή σελίδα. Θα δημοσιεύσω εδώ την περίληψη της ανακοινωσης και κάποια αποσπάσματα.

Περίληψη

Ο Όμηρος χρησιμοποιεί στα έπη του συνειδητά τους αριθμούς από το 1-9 και τα πολλαπλάσιά τους. Π.χ. ο εννέα είναι ο αριθμός που περικλείει την έννοια της υψίστης τελειότητας. Ενώ ο αριθμός 7 είναι τόσο σημαντικός, που στην καθημερινότητα θεωρείται ως ο τυχερός αριθμός. Γράφει σε δακτυλικό εξάμετρο.

Ποιητική μαεστρία αναγνωρίζεται στην εσωτερική σύνταξη των Aπολόγων: τα επεισόδιά τους σχηματίζουν τριάδες. Σε κάθε στίχο υπάρχει με έντεχνο τρόπο μια μικρή παύση στην απαγγελία, έτσι ώστε να σχηματίζεται σταθερός πάντα μαθηματικός λόγος! Η τριαδικότητα των ποδιών αποτελεί αδιάψευστη μαρτυρία της εσκεμμένης διαιώνισης της τριαδικής υπόστασης! Μάλιστα γίνεται προσπάθεια να αποδοθούν μαθηματικές προεκτάσεις στους ομηρικούς στίχους με τη βοήθεια ≪λεξαρίθμων≫. Ο Όμηρος μας εκπλήσσει με τις εξειδικευμένες αναφορές του μέσα στα έπη του, καθώς κατονομάζει συστάδες αστέρων και αστερισμούς. Συνδέει το Έπος με τον ≪θησαυρό του Ατρέα≫. Αναφέρεται στην κατασκευή του σωστού αστρόπλοιου, ικανού να μας ταξιδέψει στον γαλαξία. Έτσι ο Όμηρος, ο Μέγιστος Ποιητής της Ελληνικής Αρχαιότητας, ο ≪Ποιητής των Ποιητών≫, μέσα από τα Έπη του -≪έργα ώριμης τελειότητας≫ τόσο για τη μορφή όσο και για το περιεχόμενό τους- αποδεικνύεται άριστος γνώστης των Μαθηματικών.

Όπως είχα γράψει και στο προηγούμενο άρθρο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αριθμητικοί συμβολισμοί υπάρχουν στα ομηρικά έπη, όπως άλλωστε υπάρχουν και στα παραμύθια, και στη Βίβλο και παντού. Η τριαδικότητα είναι πανταχού παρούσα, τριάδες υπάρχουν σε όλες τις θρησκείες, όχι μόνο στη χριστιανική. Μια εργασία που θα εστιαζόταν στο να αναδείξει τις τριάδες (ή τετράδες ή οτιδήποτε) στα ομηρικά έπη, χωρίς να βουλιάζει στον βάλτο των λεξαρίθμων, θα ήταν καλοδεχούμενη, αν και υποθέτω ότι τέτοια θέματα θα έχουν ήδη προ πολλού διερευνηθεί.

Ωστόσο, στην εργασία της η κυρία Τσώνη, ενώ στην αρχή φαίνεται να κρατάει κάποια απόσταση από τις λεξαριθμικές αγυρτείες (γράφει: Πολλές φορές γίνεται προσπάθεια να αποδοθούν μαθηματικές προεκτάσεις στους Ομηρικούς στίχους με τη βοήθεια «λεξαρίθμων». Θεωρούν μερικοί ότι σε κάθε γράμμα αντιστοιχεί μία αριθμητική τιμή και ότι κάθε στίχος αντιπροσωπεύεται από έναν αριθμό που προκύπτει, αν προστεθούν οι αριθμητικές τιμές όλων των γραμμάτων) στη συνέχεια τις αγκαλιάζει και τις ενστερνίζεται, ενώ προχωράει κι ένα βήμα παραπέρα, αφού φτάνει στο σημείο να υιοθετήσει τη μπαρούφα που κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο για το «κρυμμένο νόημα» του ελληνικού αλφαβήτου:

Ωστόσο αυτό που αποδεικνύεται πράγματι ασύλληπτο είναι το γεγονός ότι το Ελληνικό αλφάβητο κρύβει μια μυστική επίκληση! Εάν πάρουμε τα γράμματά του και τα θέσουμε στη σειρά, ως δια μαγείας εμφανίζεται μια αρχαία προσευχή που εξυμνεί το Φως και την Ψυχή! Έχουμε, λοιπόν: «Αλ φα, βη τα Γα Αμα δε Ελ, τα εψ ιλών. Στη ίγμα, (ίνα) ζη τα, η τα, θη τα Ιώτα κατά παλλάν Δα. (Ινα) μη νυξ η, ο μικρόν (εστί) πυρός δε ίγμα ταφή εψ ιλών, φυ (οι) Ψυχή, ο μέγα (εστί)!» Η μετάφραση είναι η εξής:

«Νοητέ ήλιε, εσύ που είσαι το φως, έλα στη Γη. Κι εσύ, ήλιε ορατέ, ρίξε τις ακτίνες σου στον πηλό που ψήνεται. Ας γίνει ένα καταστάλαγμα για να μπορέσουν τα Εγώ να ζήσουν, να υπάρξουν και να σταθούν πάνω στην παλλόμενη Γη. Ας μην επικρατήσει η νύχτα, που είναι το μικρόν, και κινδυνεύσει να χαθεί το καταστάλαγμα της φωτιάς μέσα στην αναβράζουσα λάσπη, κι ας αναπτυχθεί η Ψυχή, που είναι το μέγιστο, το σημαντικότερο όλων.»

Οι γλωσσικοί εθνικιστές-μπαρουφολόγοι, μη μπορώντας να ανεχτούν την, καθολικά αποδεκτή από τους επιστήμονες και πρόδηλη για όποιον έχει μάτια, προέλευση του ελληνικού αλφαβήτου από το φοινικικό, και βλέποντας ότι τα άλφα, βήτα, γάμμα κτλ. δεν έχουν κανένα νόημα στα ελληνικά ενώ τα άλεφ, μπετ, γκίμελ σημαίνουν, αντίστοιχα, βόδι, σπίτι, καμήλα, επιχείρησαν να κατασκευάσουν νόημα στο αλφάβητο, τραβώντας από τα μαλλιά τα σημερινά ονόματα των γραμμάτων.

Ξεχνάνε οι αγύρτες αυτοί ότι το ελληνικό αλφάβητο δεν είχε πάντοτε τη μορφή που έχει σήμερα, ότι οι αρχαίοι Αθηναίοι του χρυσού αιώνα, ας πούμε, δεν είχαν Ξ, Ψ και Ω, ενώ το Η το είχαν για δασεία (ΕΔΟΧΣΕΝ ΤΕΙ ΒΟΛΕΙ ΚΑΙ ΤΟΙ ΔΕΜΟΙ γράφαν) και ότι, ας πούμε, το ωμέγα είναι πολύ μεταγενέστερη ονομασία. Οπότε, η θεωρία για το κρυμμένο νόημα καταρρίπτεται.

Αλλά ας επιστρέψουμε στην εργασία της κ. Τσώνη, στην οποία καταλογίζουμε το βαρύτατο σφάλμα ότι αγκάλιασε τις μπαρούφες περί «μυστικής επίκλησης» ενώ ταυτόχρονα σκορπάει ανέμελα εθνικιστικές πομφόλυγες όπως:

Η Ελληνική γλώσσα είναι η τελειότερη που έχει δημιουργηθεί στα χρονικά της ανθρώπινης ιστορίας. Πρόκειται για μια γλώσσα που έχει κατασκευαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να έχει άμεση σχέση με… τη μαθηματική γλώσσα και να περικλείει μια «αφανή αρμονία.

Δεύτερο βαρύ σφάλμα της εργασίας είναι ότι υιοθετεί παρετυμολογίες που θα έκαναν τον Γκας Πορτοκάλο να πρασινίσει από τη ζήλια του. Θαυμάστε:

Τρεις. Από το ταράσσω, ταρα- >τρα- >τρε- (α>ε) >τρει- (ε>ει) >τρι-. Ο Ποσειδώνας με την τρίαινα δεν καμάκωνε κάτι, αλλά τάραζε την θάλασσα και προξενούσε σεισμούς. Είχε τρεις αιχμές γιατί ο αριθμός ήταν ιερός από τα αρχαιότατα χρόνια. Ενώ η κατάληξη –αινα (τρί-αινα) προέρχεται από το αινός = δεινός, φοβερός, τρομερός.

Ανοησίες. Το «τρεις» δεν προερχεται βέβαια από το ταράσσω, αλλά ανάγεται σε ινδοευρωπαϊκή ρίζα απ’ όπου και το λατινικό tres και όλα τα παρόμοια των άλλων ινδοευρ. γλωσσών. Όσο για την τρίαινα, η κατάληξη -αινα είναι παραγωγικό τέρμα της ελληνικής που συνήθως δηλώνει θηλυκό, π.χ. λέαινα, θεράπαινα (ή μήπως και εδώ έχουμε τη σημασία ‘δεινός’; )

Προχωράμε στις ατραπούς του πορτοκαλισμού:

Συνυπάρχει στα ομηρικά έπη και ο αριθμός 7 , που είναι πολύ συχνός και στη Μυθολογία . Προέρχεται ετυμολογικά από το σεπτός, το σ σε δασεία, ιερός αριθμός (έβ-δομος, εβ- >σεβ- > σέβας)

Και χωρίς να ανοίξει κανείς ετυμολογικό λεξικό, καταλαβαίνει ότι είναι απίθανο μια τόσο στοιχειώδης έννοια όπως ένας αριθμός να προέρχεται από μια σύνθετη έννοια όπως η λέξη ‘σεπτός’. Ανοίγοντας το λεξικό βλέπουμε ότι και το επτά ανάγεται σε ινδοευρ. ρίζα (πρβλ. λατ. septem) και δεν έχει σχέση με το σέβας και τον σεπτό.

Προχωράμε:

Ο εννέα π.χ., είναι ο αριθμός που περικλείει την έννοια της υψίστης τελειότητας. Το εννέα σχετίζεται, ως πολλαπλάσιο του τρία, με την τριαδικότητα του Θεού. Προέρχεται από το ρήμα αινέω, αινητός>είνατος (α>ε, η>α), ήταν ιερός αριθμός ως τριπλάσιος του τρία, όπως το επτά εκ του σεπτός. Το εννέα από τα εν + αινέω>εναινέω> εννέα, με αποβολή του αι.

Και πάλι, μια στοιχειώδης έννοια είναι απίθανο να προέρχεται από μια σύνθετη έννοια -και μάλιστα από μια σπάνια σύνθετη λέξη. Και πάλι το εννέα ανάγεται σε ινδοευρωπαϊκή ρίζα.

Για να προλάβω αντιρρήσεις, τη σύνδεση του «επτά» με το «σεπτός» την βρίσκουμε στην αρχαία και μεταγενέστερη γραμματεία, αλλά είναι γνωστό ότι όλες σχεδόν οι ετυμολογικές αναφορές των αρχαίων είναι εντελώς αστήρικτες και απορρίπτονται από τη νεότερη γλωσσολογία.

Θα μου πείτε: δεν έχει το δικαίωμα ένας επιστήμονας να διαφωνήσει με την κοινώς αποδεκτή άποψη; Φυσικά και το έχει, αλλιώς η επιστήμη δεν προοδεύει. Ωστόσο, στοιχειώδης επιστημονική εντιμότητα θα επέβαλλε να δηλώνονται ρητά οι περιπτώσεις όπου ο επιστήμονας υιοθετεί μιαν άποψη που έρχεται σε αντίθεση με την κοινώς αποδεκτή. Κι αν αυτό ισχύει γενικά, ακόμα περισσότερο αληθεύει σε περιπτώσεις όπου το κοινό δεν είναι ειδικό. Στην προκειμένη περίπτωση, η φιλόλογος κυρία Τσώνη απευθυνόταν σε κοινό κυρίως αποτελούμενο από μαθηματικούς, οπότε ήταν ανεπίτρεπτο το ότι απέκρυψε από τους ακροατές της ότι οι ετυμολογίες τις οποίες προτείνει απορρίπτονται από τους επιστήμονες του κλάδου της.

Προχωρώντας, θα αποδώσω σε αβλεψία την αναφορά ότι οι Πυθαγόρειοι ήταν προπάτορες του Ομήρου και θα προσπεράσω τις αναφορές σε αριθμούς για να φτάσω στην κατακλείδα, όπου νομίζω πως η σαχλαμάρα περνάει σε άλλο επίπεδο:

Επίσης, η σύνδεση του Έπους με τον «θησαυρό του Ατρέα» είναι απόλυτη στην κυριολεξία, καθώς η Οδύσσεια είναι γραμμένη πάνω σε πέτρα με αριθμούς και όχι μόνο. Το μνημείο παρέχει πληροφορίες για τον ορθό τρόπο που πρέπει να μετράμε τον χρόνο, πληροφορίες για το φαινόμενο της Μετάπτωσης των Ισημεριών, πληροφορίες για τον χρόνο που χτίσθηκε,[1080] ή [1240 π.χ.] που αποτελεί ταυτόχρονα και την ημερομηνία εμφάνισης των Δωριέων στα ιστορικά δρώμενα της εποχής και το σπουδαιότερο μας αποκαλύπτει τον χρόνο που μας δόθηκε για να επιτύχουμε τους στόχους μας [5400] χρόνια.

Γίνεται επίσης αναφορά στην κατασκευή του σωστού αστρόπλοιου, ικανού να μας ταξιδέψει στον γαλαξία, που είναι μεν αδύνατη από τους επιστήμονές μας αλλά φαίνεται πως η Αθηνά το γνωρίζει πολύ καλά, εφόσον μας δώρισε, σύμφωνα πάντα με τις περιγραφές της, ένα ιπτάμενο δίσκο. Το αστρόπλοιο δηλώνει πως είναι κρυμμένο μέσα στο έδαφος, κάτω από τον «θησαυρό του Ατρέα», περιμένοντας χιλιάδες χρόνια να το ανακαλύψουμε.

Όλα αυτά τοποθετούν τον «θησαυρό του Ατρέα» στην κορυφή των μνημείων του πλανήτη από κάθε άποψη ενδιαφέροντος.

Θα παρατηρήσατε ότι η συντάκτρια δεν τεκμηριώνει πουθενά την «απόλυτη» σύνδεση της Οδύσσειας με τον θησαυρό του Ατρέα (τον θολωτό τάφο στις Μυκήνες) -αλλά στη συνέχεια κυριολεκτικά απογειωνόμαστε, με τον ισχυρισμό για το κρυμμένο αστρόπλοιο που είναι ικανό να μας ταξιδέψει στον Γαλαξία και που οι επιστήμονές μας αδυνατούν να το κατασκευάσουν.

Νομίζω ότι αυτή και μόνο η αναφορά αρκούσε για να απορριφθεί μετά πολλών επαίνων η ανακοίνωση της κυρίας Τσώνη ως αντιεπιστημονική, που δεν έχει τη θέση της σε μια σοβαρή εκδήλωση όπως η Μαθηματική Εβδομάδα.

Αλλά δυστυχώς στην πατρίδα μας μπορεί κανείς να ξεστομίσει χωρίς συνέπειες οποιαδήποτε απιθανότητα, φτάνει μόνο να την ντύσει με υμνητικές αναφορές στο μεγαλείο των αρχαίων Ελλήνων…

Advertisement