Κωστής Παλαμάς ακατάλληλος δι’ ανηλίκους

Το σημερινό άρθρο έπρεπε να δημοσιευτεί χτες, που ήταν Τσικνοπέμπτη, μέρα που αφηνόμαστε στις κάθε λογής καταχρήσεις, τις γαστριμαργικές και τις άλλες. Χτες όμως είχαμε τα όγδοα γενέθλια του ιστολογίου, και με παιδιά οχτώ χρονών δεν παίζεις -απαιτούν να σβήσουν κεράκια, δεν παίρνουν από λόγια. Οπότε το άρθρο που ήτανε για χτες, δημοσιεύεται σήμερα Τσικνοπαρασκευή, κι ας κινδυνεύει να βρεθεί εκτός κλίματος, καθότι πέρασε πια η βραδιά της κραιπάλης, και ίσως σήμερα η τσίκνα να μας ενοχλεί.

Οπότε, προειδοποιώ πως το σημερινό άρθρο είναι ακατάλληλο δι’ ανηλίκους -το έβαλα και στον τίτλο για να μην έχουμε παρεξηγήσεις.

Θα μου πείτε, γιατί αποκαλώ ακατάλληλο δι’ ανηλίκους τον Παλαμά, τον μεγάλο ποιητή μας, που βέβαια, είναι η αλήθεια, στις μέρες μας διαβάζεται αρκετά λιγότερο. Ο χαρακτηρισμός δεν έχει να κάνει με τον ίδιο τον ποιητή ή με το έργο του, αλλά παραπέμπει σε ένα εφηβικό ευφυολόγημα, που συνηθίζαμε να λέμε τον καιρό που πήγαινα στο Γυμνάσιο, στη δεκαετία του 1970, και που νομίζω πως λέγεται και σήμερα -αν και αυτό θα μου το επιβεβαιώσετε εσείς.

Πρόκειται βέβαια για την ατάκα: Στ’ αρχίδια μας κι εμάς, Κωστής Παλαμάς.

Όπως λέει και το slang.gr, που φυσικά καταχωρεί την έκφραση, πρόκειται για Χαζή έκφραση που δηλώνει απόλυτη αδιαφορία, με υπογραφή. Ήταν πολύ της μόδας κατά την δεκαετία του ’80. Το «Στ’ αρχίδια μας κι εμάς» παρουσιάζεται εδώ σαν να ήταν στίχος με την υπογραφή του ποιητή Κωστή Παλαμά. Παρόλο που δείχνει να κάνει συμπτωματικά ομοιοκαταληξία το όνομά του, μάλλον δεν είναι απολύτως τυχαία η επιλογή «εθνικού» ποιητή για τον… εθνικό αυτόν στίχο.

Συμφωνώ σε γενικές γραμμές, αν και επιμένω ότι η έκφραση ήταν της μόδας και παλιότερα.

Τέτοιες εκφράσεις τα κανονικά λεξικά δεν τις έχουν, οπότε δεν έκανα καν τον κόπο να τις αναζητήσω. Ωστόσο, το Λεξικό της Λαϊκής και Περιθωριακής Γλώσσας του Γιώργου Κάτου, που μόλις πρόσφατα ηλεκυκλοφόρησε και που το συζητήσαμε και προχτές, στο λήμμα «αρχίδι» παρατηρεί:

– στ’ αρχίδια μας και μας, Κωστής Παλαμάς! ειρωνική ή επιθετική απάντηση σε κάποιον που απαντά σε αυτά που του λέμε με το στ’ αρχίδια μας! Το όνομα του ποιητή, μόνο και μόνο για να κάνει ρίμα με το και μας. Ο πλ. και όταν το άτομο μιλάει μόνο για τον εαυτό του·    

Κι ενώ ο Κάτος εύστοχα παρατηρεί ότι ο πληθυντικός χρησιμοποιείται ακόμα και όταν κάποιος μιλάει μόνο για τον εαυτό του, νομίζω πως σφάλλει όταν λέει ότι η ατάκα είναι «απάντηση σε κάποιον που απαντά σε αυτά που του λέμε με το στ’ αρχίδια μας! » Λέει δηλαδή ο Κάτος, αν κατάλαβα καλά, ότι λέμε σε κάποιον κάτι, εκείνος μας απαντάει «Στ’ αρχίδια μου» κι εμείς του ανταπαντάμε «Στ’ αρχίδια μας κι εμάς, Κωστής Παλαμάς».

Με όλον τον σεβασμό, διαφωνώ. Νομίζω ότι πρόκειται για έκφραση απόλυτης αδιαφορίας, π.χ. όταν κάποιος μας απειλεί ή μας λέει κάτι θεωρώντας πως θα μας εντυπωσιάσει:

– Μαλάκες, τα Χριστούγεννα θα πάω Βιέννη
– Στ’ αρχίδια μας κι εμάς, Κωστής Παλαμάς.

Πολλές φορές μάλιστα, λέμε και μόνο το «Κωστής Παλαμάς» -τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται.

– Θα το πω στον πατέρα σου ότι σε είδα να καπνίζεις
– Κωστής Παλαμάς.

Η λύση αυτή έχει και το πλεονέκτημα ότι μεταφέρει το μήνυμα αποφεύγοντας κακές λέξεις -οπως κάποιοι είχαν εφεύρει το ρέμπους *χ/μου ή και *χ/μ αντί «στ’ αρχίδια μου» (το * να διαβαστεί star).

Περιέργως, η έκφραση απουσιάζει από δυο συγγράμματα αναφοράς για την ελληνική αθυροστομία -εννοώ το πρόσφατο «Πιπέρι στο στόμα«, και το παλιότερο «Νεοελληνική αθυροστομία» της Μαίρης Κουκουλέ (τον πρώτο τόμο δηλαδή).

Δεν ξέρω πόσο λέγεται σήμερα η έκφραση από τους νέους, πάντως εικάζω πως είναι πολύ οικεία στους κάπως λιγότερο νέους, της γενιάς μου ας πούμε ή εκεί κοντά. Όταν το 2013 είχαν κυκλοφορήσει τα τρόλεϊ με στίχους του Καβάφη και είχε γίνει η σχετική φασαρία (τη μέρα κείνη το ιστολόγιο έκανε ρεκόρ επισκέψεων που κρατάει μέχρι σήμερα), κυκλοφόρησε και σε φωτοσοπιά η ατάκα που μας απασχολεί, τάχα σαν στίχος του Παλαμά.

Γιατί ο Παλαμάς; Επειδή είναι εθνικός ποιητής κι επειδή ταιριάζει στο μέτρο και στη ρίμα.

Αλλά βέβαια, επόμενο ήταν να εμφανιστούν και παραλλαγές, όπου άλλες αισχρολογίες φιγουράρουν σαν στίχοι άλλων ποιητών -το slang.gr έχει καμιά πενηνταριά, αλλά δεν τα βρίσκω όλα του γούστου μου. Μερικά πάντως τα λέγαμε κι εμείς:

Στ’ αρχίδια μου κι εμένα
Μαρία Μανταλένα (αν και δεν είναι ποιήτρια)

Σε γαμώ και μένεις έγκυος
Αριστομένης Προβελέγγιος

Σε γαμώ και απορείς
Γεώργιος Σουρής

Σε γαμώ και υποφέρεις
Γιώργος Σεφέρης

Μας τα πιάνεις μας τα ξύνεις
Γεώργιος Δροσίνης

Ο πούτσος μου επέρχεται σαν μετεωρίτης
Αριστοτέλης Βαλαωρίτης

Θυμάμαι μια νύχτα σε μια παραλία, αφού είχαμε τραγουδήσει ώρες, είχαμε αρχίσει τις σάχλες -και φτάσαμε και στα… παλαμικά. Είπαμε όσα ξέραμε, βγάλαμε και καινούργια, που ευτυχώς τα έχω ξεχάσει, εκτός από ένα, που το σκάρωσε ένας φίλος που τον έχω χάσει (πού’σαι ρε Αλεξόπουλε;) που τότε διάβαζε σουρεαλιστές:

Σας γαμεί το πρώτο μήκος
Ανδρέας Εμπειρίκος

Στα σχόλια συμπληρώνετε, αν θέλετε, είτε «παλαμικά» που έχετε ακούσει να λένε, είτε άλλα που θα σκαρώσετε -δεκτά και μη αθυρόστομα 🙂 ενώ μπορείτε να βάλετε υπογραφές όχι μόνο από ποιητές-συγγραφείς αλλά και γενικότερα ανθρώπους της τέχνης.

Να κλείσουμε με Παλαμά, ο οποίος απ’ όσο ξέρω δεν είχε ροπή προς τα αθυρόστομα όπως ο Σεφέρης (είδαμε την παρωδία του Ερωτόκριτου τις προάλλες) ή ο Σουρής (που έγραφε βέβαια στιχάκια με αισχρολογίες αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο πως είναι δικά του όλα τα κοπρολαλικά που του αποδίδονται).

Στα νιάτα του όμως ο Παλαμάς έγραφε και ευτράπελα ποιήματα, που τα δημοσίευε στην «πολιτικοσατιρική» εφημερίδα «Μη χάνεσαι» με το ψευδώνυμο Κωchτής (για να δείξει το παχύ σ), όπως το παρακάτω, που δημοσιεύτηκε στο φ. 7 (30.1.1880):

Πώς μιλούνε οι άγγελοι

Ήταν μικρή, με μάγουλα αχνισμένα
Με μάτια ολόμαυρα, ζωή γεμάτα.
Χαμογελούσε μόνο πικραμένα,
Κι εσώπαινε: Αγγέλου, είπα, νειάτα!

Κι επρόσμενα ν΄ανοίξει ο άγγελος μου
Το μοσχοβόλο στόμα αρμονικά
Να φανερώσει του άλλου κόσμου
Του παραδείσου του τα μυστικά.

Και άνοιξες, ω άγγελε, το στόμα…
Με χτύπους καρτερούσα τι θα ειπείς.
Αχ! Τα λογάκια σου θυμούμ’ ακόμα:
«Θέλετε καπινό; Με αγαπείς;»

 

 

 

Advertisement