Μούρμανσκ, Ιούνιος του 94 (αφήγημα του Dryhammer)

Με πολλή χαρά δημοσιεύω σήμερα τις αναμνήσεις του καινούργιου φίλου μας, του Dryhammer, από το ταξίδι του στο μακρινό και παγωμένο Μούρμανσκ τον Ιούνιο του 1994. Σε πρόσφατη συζήτηση, με αφορμή τις λευκές νύχτες που γνωρίζουν αυτή την εποχή τα βόρεια μέρη, ο φίλος μας είχε αναφέρει δυο-τρία πράγματα από τις εμπειρίες του, που προκάλεσαν αρκετό ενδιαφέρον και, κουβέντα στην κουβέντα, τον βάλαμε στα αίματα να καταγράψει τις αναμνήσεις του.

Πολύ καλογραμμένο κείμενο, με εύστοχες παρατηρήσεις, καταφέρνει θαρρώ να μεταφέρει την αίσθηση του τόπου και της εποχής. Με αστερίσκο σημειώνονται κάποια λεξιλογικά, που εξηγούνται στο τέλος.

Мурманск Ιούνιος του 94

Στο βαπόρι ανέβηκα ξημερώματα (15 ή 16 του Μάη του ’94). Είχε φουντάρει έξω από τον Αγ. Νικόλα στην Κρήτη για να κάνει στόρια^(*)  και να αλλάξει  πλήρωμα . Δεν θυμάμαι με τίποτα, σε τι σκάφος ανέβηκα για να μας πάει στο NIKOLAS. Το μόνο που θυμάμαι, με λεπτομέρεια ντοκιμαντέρ, είναι τη σκοτεινή φιγούρα του πλοίου κόντρα στο λυκαυγές, να πλησιάζει και να μεγαλώνει, μέχρι που ήρθαμε δίπλα του και μου φάνηκε θεόρατο. Μετά έμαθα ότι ήτανε κάπου 195 μέτρα μήκος και γύρω στα 12 μέτρα πάνω από το νερό μέχρι το κατάστρωμα, βαμμένο μαύρο, όπως σχεδόν όλα τα φορτηγά. Το Σεπτέμβρη θα έκλεινα τα 30. Πρωτόμπαρκος.

Το NIKOLAS (με κάπα) ήταν ένα φορτηγό 45άρι^(*) με 5 αμπάρια και 4 γκρένια^(*). Ερχόταν από Ανατολική Ασία μέσω Σουέζ  για να ξεφορτώσει μεταλλεύματα  σε Αμβέρσα, Αμβούργο και Μάλμοε και μετά βλέπουμε. Την 1^η Ιουνίου θα σήκωνε Ελληνική  σημαία, από Παναμά που είχε, και από την Κρήτη και μέχρι και το Μάλμοε θα άλλαζε όλο σχεδόν το ελληνικό πλήρωμα.

Στο Αμβούργο άλλαξε σημαία και έγινε ΝΙΚΟΛΑΣ και στο δρόμο για το Μάλμοε βγήκε και το ναύλο. Θα φορτώναμε σίδερα από το Μούρμανσκ για την Κίνα. Μια αλυσίδα συμπτώσεων και συγκυριών (άμα θέ η πουτάνα να στα φέρει…) με έφερε να περνώ περισσότερο χρόνο στη γέφυρα απ’ όσο αν ήμουν κανονικό τζόβενο κι έτσι μόνο όταν έτρωγα ή κοιμόμουν δεν έβλεπα το ταξίδι, που το γούσταρα αφάνταστα. Μπήκα στο βαπόρι για δουλειά, αλλά στην πραγματικότητα ταξίδευα. Συνεχώς.

Ήδη, από την Αμβέρσα, είχε αρχίσει να γίνεται αισθητό το μεγάλωμα της μέρας. Από το Μάλμοε κι ύστερα, που περιπλέαμε την Σκανδιναβική χερσόνησο με βορεινή πορεία μέχρι το Νόρντ Καπ, στο 71 μισό πλάτος, η μέρα μεγάλωνε, κάθε μέρα, αρκετά περισσότερο, μέχρι που πια δε νύχτωνε καθόλου.

Ένα από κείνα τα ηλιόλουστα βράδια στη γέφυρα, ήτανε και αρχές Ιούνη, καλή ώρα, είχε τη βάρδια 8-12 ο καπτα-Γιάννης  από την Κεφαλονιά, με ναύτη  έναν Ινδονησιάνο με το παρατσούκλι  «Αστραπή», για τη βραδύτητα των κινήσεών του. Ήταν πιο θρήσκος από τους άλλους κι όταν μπαίνοντας στο Αμβούργο έφυγε από την πρύμη, ενώ ετοιμαζόμασταν να δέσουμε, για να πάει να προσευχηθεί, γιατί ήταν η ώρα, ο καπτα-Γιάννης  του τη φύλαγε.

“Why, kapita-Yianis, its 10 o’ clock and still day?”
“It’s out of Allah’s territory”.

Η Αστραπή έκανε πάνω από μήνα να του μιλήσει…

Περάσαμε το Βόρειο Ακρωτήριο κι αρχίσαμε να παίρνουμε τον κατήφορο^(*) για να πάμε στο Μούρμανσκ.

Η πόλη είναι χτισμένη βαθειά μέσα σ ένα φυσικό κανάλι, απόληξη ποταμού, 25 -26 μίλια από την έξοδό του στη θάλασσα του Μπάρεντς . Τα πρώτα 9 μίλια καθώς μπαίνεις, είναι ακριβώς στην κατεύθυνση Βορρά-Νότου, όπου στο Βορρά υπάρχει ο πόλος. Τα ρεύματα, η ροή του ποταμού, η μεγάλη μαρέα^(*),  συντελούν ώστε το χειμώνα να μην παγώνει και να είναι πάντα ανοιχτό παρά το μεγάλο γεωγραφικό πλάτος . Είναι το πιο μεγάλο λιμάνι πάνω από τον Αρκτικό κύκλο. Ένας Φιλιππινέζος που είχε ξανάρθει αλλά το χειμώνα, μου ‘λεγε πως το λιμάνι δεν παγώνει, αλλά στοιβάζει χιόνι στην κουβέρτα κι έπρεπε να είναι με τα φτυάρια να κρατάνε διαδρόμους ανοιχτούς για να κινούνται  οι εργάτες.

Πριν ακόμα μπεις στο κανάλι φαίνονται οι όχθες  που είναι βραχώδεις και  σχετικά ψηλές . Ο αέρας είναι διαυγής και η ορατότητα πολύ καλή. Μπαίνοντας πια και σε όλη τη διαδρομή μέχρι μέσα, βλέπεις  καθαρά τι υπάρχει και από τις δυό πλευρές. Το κανάλι πού λέμε, δεν είναι σαν ποτάμι ή σαν αυλάκι ποτίσματος, είναι μάλλον ένα ίσιο βαθύ φιόρδ με πιο χαμηλά τα τοιχώματα, αλλά με πολλές διακλαδώσεις που σχηματίζουν μικρούς και μεγάλους  κόλπους-καβάτζες  κι από τις δυο μεριές ιδίως κοντά στην  έξοδο. Κι αυτοί είναι γεμάτοι. Αλλού ξεχώριζαν πολλά και διάφορα σύγχρονα (για τότε) πολεμικά πλοία. Κάποιος άλλος φιλοξενούσε παλιά πολεμικά και παροπλισμένα υποβρύχια που αργοσάπιζαν.  Παρακάτω σύγχρονα πυρηνοκίνητα υποβρύχια. Ξεχώριζαν και κάποιες εγκαταστάσεις στη στεριά. Κι ανάμεσα στους κόλπους, στα πιο ίσια κομμάτια της όχθης, σφηνωμένα στα βράχια κουφάρια από εμπορικά πλοία που ο καιρός και κυρίως οι Γερμανοί  στο Β’ Π.Π. δεν τα άφησαν να φτάσουν μέχρι το λιμάνι  και εξώκειλαν ή ξεβράστηκαν εκεί. Το κανάλι, μέχρι τα όρια σχεδόν της πόλης, είναι ένας τεράστιος ναύσταθμος. Είναι η βάση για τον πρώην Σοβιετικό και νύν Ρώσικο στόλο που καλύπτει τον Βόρειο Ωκεανό αλλά  καί τον Ατλαντικό. Είδα αεροπλανοφόρα,  πυρηνικά παγοθραυστικά, που ξεχώριζαν στο σουλούπι γιατί ήτανε πολύ φαρδιά, με μια πολυκατοικία στη μέση του πλοίου και ζωγραφισμένο το άτομο του Ηλίου στο πλάι δια το ατομικόν της υποθέσεως, παλιότερα αλλά και νέα. Και όχι ένα από το καθένα.

Πλησιάζοντας πια στο λιμάνι  βλέπεις στα αριστερά τις πρώτες ενδείξεις της πόλης. Στην πρώτη κορφή ένα μεγάλο άγαλμα στρατιώτη με στολή του Β’ Π.Π. και χλαίνη, που φαινόταν από παντού.  Στα ψηλότερα σημεία  της πόλης, ακολουθώντας την κορυφογραμμή, μια ατέλειωτη σειρά από πολυκατοικίες ίδιες, ψηλές, μεγάλες κι  άχαρες με 10-12 ορόφους, αραδιασμένες η μια κολλητά δίπλα στην  άλλη ώσπου φτάνει το μάτι (ή όπου τελειώνει το ύψωμα). Δεν είχα ξαναδεί εργατικές κατοικίες ανατολικού τύπου. Το μεγαλύτερο συγκρότημα που είχα δει ως τότε, ήταν αυτές στου Χαριλάου στη Θεσσαλονίκη, την δεκαετία του ’80 όταν ήμουν φοιτητής, που τις θεωρούσα  ήδη άσκημες, οπότε εκείνες του Μούρμανσκ μου φαίνονταν χάλια. Την ίδια εντύπωση έχω και για τις πιο σύγχρονες στη Σμύρνη αλλά anyway.

Στο κανάλι και στα 25 μίλια μέχρι το λιμάνι μπήκαμε με συννεφιά. Όχι μαυρίλα, αλλά το γκρίζο του ουρανού με το γκρίζο των βράχων, το σκούρο της θάλασσας , το σταχτί των πολεμικών, η σκουριά στα παλιά και στα ναυάγια, οι τερατώδικες μουντές πολυκατοικίες, τα βαπόρια βαμμένα στο πλάι  μαύρα, μ’ έκαναν να τα βλέπω όλα ασπρόμαυρα σαν προπολεμικά επίκαιρα, και να θέλω να σαπουνίσω το σκοινί. Τα κτίρια του λιμανιού και οι ντόκοι, μαυρισμένα  από τα φορτία,  και στους ντόκους βουνά σιδηρομετάλλευμα και σίδερα οικοδομικά σε ράβδους, ράγες, κουλούρες , φύλλα τυλιγμένα σε ρολά, όλα καφεδόμαυρα. Τα άλλα χρώματα,  όπου υπήρχαν, χάνονταν. Τα μόνα που ξεχώριζαν, ήταν τα κομοδέσια^(*) των παγοθραυστικών, οι πολυκατοικίες στη μέση των πλοίων που λέγαμε, τεράστιες, κίτρινες και  πορτοκαλιές,  για να φαίνονται στην ομίχλη. Σαν τον Μίκι Ρουρκ  στον «Αταίριαστο» που τά ‘βλεπε όλα ασπρόμαυρα,  εκτός από τα ψάρια στη γυάλα. Πρώτη εντύπωση αλγεινή.

Κάποτε δέσαμε σ’ ένα ντόκο με σίδερα οικοδομών σε 12μετρες  βέργες, δεμένες σε μάτσα και στοιβαγμένες σε μεγάλες  κόλουρες πυραμίδες,  με χώρο για δυό φορτηγά να περνάνε ανάμεσα. Τα αμπάρια άνοιξαν, ήρθαν οι αρχές, ο ατζέντης,  ο εκπρόσωπος των ναυλωτών με το βοηθό του. Οι ναυλωτές είχαν έδρα Λονδίνο, κι είχαν στο Μούρμανσκ έναν Εγγλέζο, κοκκινοτρίχη, κοκκινομούστακο, κοντοκουρεμένο, σαν ταγματάρχη των Ινδιών,  με βοηθό ένα ψηλό,  λεπτό, καστανό Ρώσο με ευγενικά χαρακτηριστικά και δίπλωμα ανθυποπλοίαρχου,  ντόπιο, για την γλώσσα και την εξοικείωση, για να του κάνει τα κονέ και το διερμηνέα.   Οι ναυλωτές αγόραζαν σίδερα από τη Ρωσία 400 δολάρια τον τόνο και τον πουλούσαν 800 στους Κινέζους που έχτιζαν ακατάπαυστα. Για τη μεταφορά ναύλωναν ένα πλοίο που θα μπορούσε να φορτώνει και να ξεφορτώνει με δικά του μέσα (γκρένια, γερανογέφυρες),  γιατί τα τότε λιμάνια εκφόρτωσης  στην Κίνα δεν είχαν. Καμιά φορά δεν είχε καν λιμάνι και ξεφόρτωναν όλο ή μέρος του φορτίου στη ράδα σε μαούνες, που πλεύριζαν εκατέρωθεν.  Η ναύλωση ξεκινούσε από τη στιγμή που ανέβαινε πιλότος για  να βάλει το βαπόρι μέσα στο λιμάνι που θα φόρτωνε και διαρκούσε μέχρι να κατεβεί ο πιλότος που το έβγαζε έξω από το λιμάνι που ξεφόρτωσε. Χρόνος για το συγκεκριμένο ναύλο περίπου 70 μέρες. Το βαπόρι θα φόρτωνε 42.000 τόνους με 400 δολάρια διαφορά στον τόνο, μείον ο ναύλος και τα καύσιμα, οι  μισθοί του Εγγλέζου και του Ρώσου, τα καναλιάτικα στο Σουέζ και  τίποτα κερατιάτικα γύρω γύρω,  έβαζαν στην από μέσα 14 -15 εκατομμύρια δολάρια από ένα φορτίο μόνο. Το βαπόρι έκανε τότε καινούργιο να το χτίσεις 7-8.

Λίγο μετά το δέσιμο, κι ενώ οι γκρενιέρηδες είχαν ήδη ανέβει κι άρχιζαν να φορτώνουν, έπιασε ένα κρύο ψιλόβροχο, σαν το δικό μας χιονόνερο. Εμείς περιφερόμαστε στην κουβέρτα για διάφορες δουλειές και μαζέματα χωρίς να ενοχλούμαστε ιδιαίτερα, ενώ οι εργάτες μέσα στο αμπάρι κοίταζαν να καβατζωθούν στα σκεπά. Το βρίσκαμε λίγο παράξενο, μα τόση προφύλαξη πια από το νερό της βροχής, κι όταν κάποιος πήγε να χρησιμοποιήσει μια στάλα νερό που μαζεύτηκε στη κουπαστή, για να υγράνει τ’ ακροδάχτυλά του που η σιδερόσκονη του τα ξέρανε, βλέπομε ν΄ ανοίγει το πορτάκι στο χειριστήριο του γκρενιού κι ο γκρενιέρης να φωνάζει και να γνέφει να μην το κάνουμε και να φύγουμε. Όσοι είμαστε κοιταχτήκαμε με απορία κι ο γραμματικός το σημείωσε στο κεφάλι του να ρωτήσει το Ρώσο, το βοηθό του Εγγλέζου,  που ερχόταν δυο τρεις φορές τη μέρα στο βαπόρι για  να δουν μαζί τα της φόρτωσης, τι τρέχει και από τι να φοβόμαστε. Εμείς το προσπεράσαμε γιατί το ρολόι έλεγε πως πλησίαζε η ώρα να σχολάσουμε και να βγούμε στο λιμάνι. Έτσι κι αλλιώς μέρα ήτανε. Και μόνο μέρα.

Μπάνιο, φαΐ (το βραδινό στις 5 δεν το συμπάθησα ποτέ μου, αλλά το ‘τρωγα για στύλωμα, για οικονομία, γιατί δεν ήξερα ούτε τι ούτε  πού θα βρω να φάω έξω), ντύσιμο με ρούχα εξόδου, κι ένα -κυριολεκτικά-  τσούρμο να τραβάει για την πύλη του λιμανιού κι από κει για εξερεύνηση της πόλης. Λέω εξερεύνηση επειδή υπήρχαν σημαντικές διαφορές από τα άλλα λιμάνια (που πιάσαμε αργότερα). ‘Όλοι οι Έλληνες στο βαπόρι είχαμε από 5 ως 20 μέρες (οι παλιοί σαν κι εμένα που το πήραμε από Κρήτη) μπαρκαρισμένοι. Άρα αδούλευτοι, άρα άφραγκοι. Ο καπετάνιος μας έδωσε κατιτίς σαν προκαταβολή, γιατί ούτε το βαπόρι είχε λεφτά, είχαν έρθει κάποια λίγα στην Αμβέρσα, ίσα για κάνα καφέ και τίποτα ψιλοψώνια. Οπότε, αγγελούδια εξ ανάγκης.

Η βροχή είχα σταματήσει. Η πύλη ήταν… σαν πύλη. Ένα τσιμεντένιο Π, με ένα καμαράκι-γραφείο-φυλάκιο δίπλα στο ένα ποδάρι του, άδειο. Από πάνω μια ταμπέλα με φωτάκια λεντ, σαν αυτές των φαρμακείων τώρα αλλά μεγάλη, όπου εναλλάσσονταν τρία νούμερα. Ημερομηνία-ώρα, θερμοκρασία (αυτά τα κατάλαβα), κι ένα άλλο που δεν ήξερα τι μετράει. Τώρα, για πού πάμε; Πάμε προς το κέντρο να βρούμε κάνα  κάμπιο ν΄ αλλάξουμε λεφτά^(*) και να πάρουμε τηλέφωνο^(*). Στην έξω μεριά της πύλης δυο πέτρινες(;) άσπρες αρκούδες σε καλωσόριζαν. Λίγο μετά έμαθα ότι παντού θα έβλεπες άσπρες αρκούδες. Στο πάρκο, στις πλατείες, έξω από το μεγάλο ξενοδοχείο το «Άρκτικ», σαν αυτοκόλλητο σε βανάκια και στέσιον η πολική αρκούδα κυριαρχούσε μαζί με την επιγραφή «πόλαρ» -κάτι. Ζωντανές δεν είχε.

Η πόλη, από τα πρώτα βήματα, είχε μια εικόνα παρακμής κι εγκατάλειψης. Μουντή (έφταιγε κι ο καιρός), θαμπή (είχε καιρό να πέσει μπογιά) και βρώμικη. Λίγος κόσμος στο δρόμο, μάλλον βιαστικός.  Οι ξανθοί Ρώσοι (και Ρωσίδες) ήταν μύθος, όπως οι ξανθές ελληνίδες της τηλεόρασης. Οι περισσότεροι ήταν καστανοί. Ύστερα έμαθα πως, οι πιο πολλοί ξανθοί ήταν Φινλανδοί από δίπλα, πού έκαναν όλες  τις μπίζνες και τα νταραβέρια στην περιοχή. Οι είσοδοι των πολυκατοικιών μύριζαν κατρουλιό και τσιγαρίλα. Καταλάβαινες αμέσως πως το Μούρμανσκ φτιάχτηκε για πολύ περισσότερους κατοίκους απ’ όσους είχε. Σε κάποια γωνιά, ένα τρέιλερ-υδροφόρα πουλούσε χύμα μπύρα και ο κόσμος πήγαινε με τα μπουκάλια και τα μπετονάκια του και γέμιζε. Στο πάρκο, κάνα δυο γριές ζητιάνευαν πουλώντας παράσημα του Κόκκινου Στρατού για σουβενίρ (υποθέτω). Σε ποιους; Τουρίστες δεν είδα. Στους ναυτικούς; Ίσως. Βρήκαμε ένα κάμπιο κι αλλάξαμε δολάρια με 1830 ρούβλια το ένα. Μέχρι να φύγουμε, δυο βδομάδες μετά, είχε πάει 2300. Μπήκαμε σε ένα κτίριο «τηλεφωνείο», με έντονη τη βαριά τσιγαρίλα, φάγαμε μια ώρα μέχρι να πάρουμε όλοι τηλέφωνο, σε θαλάμους- καμαράκια με ξύλινη πόρτα όπως τα παλιά του ΟΤΕ και γυρίσαμε πίσω στο βαπόρι κάνοντας γύρο. Τα σηκωμένα γκρένια του πλοίου, ξεχώριζαν στο βάθος πάνω από τις στέγες των κτιρίων, έτσι που και να θελες να χαθείς, ήταν αδύνατο. Το πολύ πολύ, να έκανες το γύρο ενός  οικοδομικού τετραγώνου, αν έπεφτες σε αδιέξοδο.

Την άλλη μέρα είχε λιακάδα. Αμέσως η πόλη απόκτησε χρώματα. Τα κτίρια ήταν (πολλά) γαλάζια με άσπρο περίγραμμα, πράσινο λαχανοφιστικί, ώχρα, μπεζ, κάποιες στέγες γυάλιζαν στον ήλιο, άλλος τόπος. Τα βουνά δεν ήταν γκρίζα αλλά πράσινα και λίγο κίτρινα, όπου το μικρό καλοκαίρι βιάζονταν να τα προλάβει όλα.  Φυσούσε μια γλυκιά νοτιά που έστειλε το θερμόμετρο στους 22-23 βαθμούς από τους 15 της προηγούμενης. Κόντεψε να μ΄ αρέσει.  Ακόμα κι οι τεράστιες πολυκατοικίες στο βουνό δείχναν τα (θαμπά) χρώματά τους κι είχαν έτσι ένα κάποιο γούστο. Ή απλά πέρασε η πρώτη εντύπωση κι άρχιζα να συνηθίζω.

Στο μεταξύ, ήρθε στο βαπόρι η κοπέλα του στιούαρτ, μια Ρωσίδα από το Νοβοροσίσκ, στη Μαύρη Θάλασσα, που γνωρίστηκαν εκεί πριν κάνα εξάμηνο, όταν το βαπόρι φόρτωσε (πάλι) σίδερα για Κίνα και, στην επιστροφή από την Άπω Ανατολή, μας πήρε κι εμάς στην Κρήτη. Έτσι, έχοντας κάποιον που να ξέρει τη γλώσσα και σε συνδυασμό με όσα έμαθαν ο καπετάνιος κι γραμματικός από τον ατζέντη και τους εκπροσώπους των ναυλωτών, οι ναύτες από τους εργάτες με τα τσάτρα-πάτρα αγγλικά εκατέρωθεν, μας ξεκαθάρισε η εικόνα.

Βρισκόμαστε στη Ρωσία του ’94, λίγους μήνες μετά το ντου του Γέλτσιν με τα τανκς στο Κοινοβούλιο, σε μια πόλη στις βόρειες εσχατιές  της Ευρωπαϊκής Ρωσίας. Μια πόλη χτισμένη με το ζόρι, το 1916 επί τσάρων,  για να είναι το μεγάλο λιμάνι και ο ναύσταθμος του Βορρά. Μια πόλη που στην πρώτη μετασοβιετική περίοδο άδειαζε (κι ακόμα αδειάζει) . Από ενάμισι εκατομμύριο κόσμο, έφτασε κάτω από πεντακόσιες χιλιάδες σε 4-5 χρόνια. Δουλειές ελάχιστες. Ό,τι μαγαζί, επιχείρηση, ξενοδοχείο κλπ άνοιγε, το άνοιγαν οι Φινλανδοί, σε συνεργασία με τους, ανερχόμενους ακόμα, Ρώσους μαφιόζους κι ένα Ρώσο αχυράνθρωπο, στο όνομα του οποίου έβγαινε η άδεια. Μια πόλη που δεν ψαχνότανε να δει τι θα κάνει στις νέες συνθήκες που -τότε ακόμα-διαμορφώνονταν. Απλά άδειαζε. Οπού φύει γλιτώνει, που θα ‘λεγε κι η μάνα μου. Επιπλέον, εκτός από νεκροταφείο πλοίων, ήταν επί Σοβιετικής Ένωσης και μετά, ως τώρα ίσως, ο πυρηνικός σκουπιδότοπος του κράτους. Τα απόβλητα-κατάλοιπα από τους αντιδραστήρες εργοστασίων, πλοίων κλπ καταλήγουν εκεί στα γύρω βουνά, παρέα με τα πυρηνικά υποβρύχια, αεροπλανοφόρα, παγοθραυστικά κ.ά. πρώτης γενιάς που εκεί τριγύρω σάπιζαν, μέσα στο κανάλι και τις διακλαδώσεις του. Κάποια μέριμνα για όλα αυτά, με τις επικρατούσες  συνθήκες της εποχής, πολιτικά και οικονομικά, δεν υπήρχε. ‘Άστα εκεί που κάθονται. Κρύο έχει, μακριά είναι, κόσμο δεν έχει (πολύ), σεισμούς δεν κάνει, ποιόν ενοχλούν; Γι αυτό μας έλεγαν να αποφεύγουμε τη βροχή και το βρόχινο νερό.  Η άγνωστη ένδειξη στην ταμπέλα της πύλης, ήταν η ραδιενέργεια.

Ο καιρός μυστήριος. Όταν φυσούσε Βοριάς, η θερμοκρασία έπεφτε μέχρι και τους 6, κι όταν γύριζε νοτιά ανέβαζε από 16- 17 μέχρι και 23. Συχνά άλλαζε ο άνεμος μέσα στην ίδια μέρα και στις καμπίνες του πληρώματος της κουβέρτας, είχε από μπλουζάκι ψιλό μέχρι αρκουδοτόμαρο να είναι σταμπάι γιατί ποτέ δεν ήξερες τι θα βρεις την επόμενη ώρα. Μιά ήλιος με φοβερή διαύγεια, μιά συννεφιά με ραδιενεργό ψιλόβροχο, και πάντα μέρα.

Από την μέρα εκείνη και μέχρι που φύγαμε, τα πράματα είναι λίγο συγκεχυμένα, ως προς την χρονολογική τους σειρά, που δεν έχει και πολλή σημασία.

Κάποιο από τα επόμενα βράδια, ο στιούαρτ κι η κοπέλα του, μας έβγαλαν (τους Έλληνες) σε ένα μαγαζί με ορχήστρα για να κάνουν και κάποιο είδος αρραβώνων. Η ορχήστρα έπαιζε all time classics, ρώσικα, διεθνή κι ελληνικά. Στο τραπέζι βότκα Finlandia, η κυριλέ (Φιλανδέζικη) βότκα για το μέρος, ενώ οι Ρώσοι επέμεναν να πίνουμε Stoli (τη δικιά μας την καλή, έλεγαν) με μεζέ καπνιστό σολομό και κάτι καναπεδάκια. Στα παράθυρα βαριές κουρτίνες να κάνουν σκοτάδι και ατμόσφαιρα. Ευχές, χαιρετούρες, ολίγος χορός, κουβέντες αδιαφόρετες, αλλά εγώ είχα περιλάβει τη βότκα με ολίγο από καναπεδάκι και δεν ήθελα τίποτε άλλο. Κατά τις τρείς ήρθα πια και σφύριξα, χαιρέτισα κι έκανα να φύγω. Μου είπαν να πάρω ένα ταξί  που είχε απόξω να με πάει στο βαπόρι. Σκέφτηκα τη μυρωδιά του ταξί. Δεν μπορούσα την ρώσικη τσιγαρίλα παρόλο που κάπνιζα (και καπνίζω) πολύ, κι όλα μου βρομάνε τσιγάρο, αλλά αυτή τη μυρωδιά δεν την άντεχα. Άλλωστε το βαπόρι φαινότανε. Ο Θεός με φώτισε κι έφυγα με τα πόδια.

Μόλις βγήκα την πόρτα, μου χτύπησε ο λαμπρός καλοκαιριάτικος ήλιος στα μάτια, δάκρυσα από το σοκ και σχεδόν ξενέρωσα. Θυμήθηκα κάτι επικά ξενύχτια, που τέλειωναν στις 9 – 10 το πρωί, κι όταν ξετρυπώναμε και μας βαρούσε ο ήλιος  παθαίναμε ταράκουλο. Προσπέρασα τα ταξί, σημάδεψα το σινιάλο της εταιρείας στο φουγάρο του βαποριού και, με μουδιασμένα όλα από το αλκοόλ, μάτια, εγκέφαλο, σωθικά, άρχισα να προχωρώ με βήμα ταχύ προς τα κει. Μια δυο φορές ψιλοχάθηκα, αλλά εκεί πάνω από τις στέγες φαινόταν το πλοίο και σε τρία τέταρτα ήμουν εκεί. Ήπια μια σκάφη νερό, ξέρασα το μισό κι έπεσα για ύπνο.

Στο δρόμο δεν με ενόχλησε κανείς. Πιθανόν λόγω εμφάνισης. Ήμουν  τότε 1,82 (γιατί μετά κονταίνω,  τώρα βαστώ 1,78 και κατηφοριάζω) ξανθοκάστανος, γαλανός και ολίγον τύφλα οπότε περνούσα για ντόπιος ή έστω Φιλανδός, βάδιζα σαν να ήξερα ακριβώς που πάω, μέρος κι εγώ του τοπίου. Μια βδομάδα περίπου μετά, ένας Φιλιππινέζος (αυτοί είχαν 1-2 χρόνια στο βαπόρι και είχαν λεφτά), στολίστηκε γαμπρός και βγήκε να γαμήσει. Ρολογιά SEIKO των 200+ δολαρίων, παπούτσι αθλητικό αλλά επώνυμο (άρα ακριβό), κάτι καδένες και τα σχετικά, μπήκε σ΄ ένα ταξί και ζήτησε από τον ταξιτζή να τον πάει στα κορίτσια. Το «Άρκτικ» δεν έβαζε ναυτικούς με καλντεριμιτζούδες, ήταν για  Φιλανδούς (στελέχη)  και συνοδούς αναλόγου μπάτζετ. Τον είδαν και σκουραλέο… Ο ταξιτζής του είπε «άστο πάνω μου». Πήραν κι ένα τύπο, γνωστό τού ταξιτζή, από κάπου που αυτός θα έκανε το κονέ, και βγήκαν λίγο παραέξω. Τον πήγαν σ΄ ένα σκουπιδότοπο, του πήραν λεφτά, ρολόι, χρυσά, τα παπούτσια, του ρίξανε κι ένα αγριόξυλο και τον πέταξαν αναίσθητο στα σκουπίδια, νομίζοντας μάλλον πως σκόλασε. Κάποια στιγμή συνήλθε, είδε κι αυτός τα σινιάλα του βαποριού και μετά από πολύ ποδαρόδρομο, μόνο με τις κάλτσες στα πόδια του, έφτασε στο βαπόρι 8.30-9 το πρωί. Ήμουν στην κουβέρτα και είδα κάποιον από μακριά να έρχεται παραντουρώντας και να γνέφει. Δεν τον γνώρισα από το ξύλο. Ούτε ένας άλλος Φιλιππινέζος που ήταν στη σκάλα τον γνώρισε. Μετά, που τα συζητούσαμε, μου είπε πως τον πέρασε για κάποιο μεθυσμένο που ήθελε να ανέβει στο πλοίο κι ετοιμαζόταν να τον διώξει. Όταν πια έφτασε στα 5-6 μέτρα, καταλάβαμε ποιος ήταν και τότε πια εκείνος κατέρρευσε. Το κεφάλι του, από το ξύλο είχε γίνει στρογγυλό και μεγάλο σαν κεφάλι τυρί και είχε ήδη αρχίσει να μελανιάζει σε διάφορα σημεία. Ασθενοφόρο, μπάτσοι διάφοροι, τέσσερεις μέρες στο νοσοκομείο. Μας τον έφεραν παραμονή που θα φεύγαμε και την έβγαλε στην καμπίνα για δέκα – δεκαπέντε μέρες, κι όταν σηκώθηκε,  δεν του έβαζαν δουλειά στην κουβέρτα, μόνο καμιά βάρδια στη γέφυρα μέχρι που ένα μήνα μετά πιάσαμε Σιγκαπούρη και ξεμπάρκαρε.

Την εγκληματικότητα τη γνωρίσαμε και από σπόντα. Ένα μεσημέρι,  που πήγαμε με έναν τρίτο για τηλέφωνο, πήγαμε μέσα από το πάρκο για μεσαριά και βλέπουμε να σκάνε από δυό τρεις μεριές περιπολικά (κάτι τζιπ δίχρωμα) και να αποκλείουν την περιοχή. Μάθαμε πως η μαφία σκότωσε έναν, 12 το μεσημέρι  στο κέντρο της πόλης με  μια σφαίρα στο σβέρκο.

Ψώνια δεν είχε για να κάνεις εκτός από βότκα. Τα ένα δυο πολυκαταστήματα που είχε, είχαν λίγα πράγματα και για τα δικά μας μέτρα, φεύγοντας από Ελλάδα και με ενδιάμεσα λιμάνια σε Βέλγιο, Γερμανία, Σουηδία ήταν άδεια. Ο μάγειρας έλεγε να πάρουμε από κει καπότες που είναι φτηνές και γερές για να ‘χουμε για παρακάτω. Είχε δίκιο. Μπορούσαν άνετα να γίνουν σαμπρέλα για τις ρόδες του μηχανακιού. Με συμβούλεψε προσωπικά να πάρω κατσαρολικά για το σπίτι που, ναι, είναι φτηνά και γερά. Αγόρασα μόνο ένα ξυπνητήρι μικρό, κουρδιστό, που έπρεπε να του ρυθμίζω την τρίχα ανάλογα με το πλάτος που ήμαστε, γιατί πότε έτρεχε και πότε αργούσε.

Να μην έχεις λεφτά για να βγεις, κι αν έχεις, πού να πας, φοβηθήκαμε κιόλας, τη βγάλαμε τον πιο πολύ καιρό στο Μούρμανσκ, στο καπνιστήριο με βότκα, βίντεο και ιστορίες του κώλου.

«Εκείνο το άγαλμα του φαντάρου, γιατί  το στήσανε πάνω στο βουνό;»

«Τον Αλιόσα λες; (μάθαμε και πως τον λέγανε) Για να τους φυλάει. »

«Από ποιόνε μωρέ; Εδω πάνω ούτε οι Γερμανοί δεν πατήσανε. Κρυώνανε!»

«Από το Δαγκοκαύλη(!)»

«Τι ‘ν’ αυτός;»

«Έ, πώς έχουνε το Γετι στα Ιμαλάια, εδώ έχουνε το Δαγκοκαύλη»

Την άλλη μέρα το μεσημέρι, στην τραπεζαρία,  έρχεται ο δεύτερος:

«Πώς μου τον είπες  χτες, αυτόν του κρύου;»

«Το Δαγκοκαύλη λές;»

« Πώ ρε πούστη…, Δαγκαρχίδη τους τον είπα κάτω»

«Αυτός είναι στην Ανταρκτική πού ‘χει πιο πολύ κρύο»

«Δεν παλεύεσαι πια. Άντε να φύγουμε γιατί θα μας ξεμπαρκάρουνε από δώ»

Είχε κι ένα δίκιο. Η έλλειψη κανονικού 24ωρου κύκλου με ημερονύχτιο, μας είχε ταλαιπωρήσει πολύ. Άλλαξε ο ύπνος, η όρεξη, όλα. Για να φτάσουμε να λέμε «Αμάν! να φύγουμε! να βγούμε στο πέλαγος» κι ας μας περιμένει 40 μέρες ταξίδι, όσο ακόμα είμαστε ολόκληροι και στα καλά μας.

Και ήρθε πια η μέρα να φύγουμε. Κλείσανε  τ΄ αμπάρια, λύσαμε, μποτσάραμε τα γκρένια, πιλότος στη γέφυρα και πάμε σιγά σιγά. Στα μισά του καναλιού και πιο λίγο, ήρθε η πιλοτίνα να τον πάρει.

«Άντε, κατέβασέ τον, μάζεψε και τη σημαία κι έλα.»

«Μάλιστα καπετάνιε»

Τον απόβγαλα μέχρι τη σκάλα, κι όσο τη σήκωναν πήγα στην πρύμη. Κατέβασα τη σημαία, τη δίπλωσα κι εκεί, ανάμεσα στα σκοινιά, βρήκα μια πέτρα που είχα μαζέψει από το ντόκο, μαύρη από τα φορτία. Γύρισα πλάτη, την πέταξα πάνω από τον ώμο μου στη θάλασσα κι ανέβηκα στη γέφυρα.

«Εντάξει Γιώργη;  Έφυγεν ο πιλότος;»

«Όλα εντάξει καπτα-Μιχάλη. Η πιλοτίνα έφυγε, η σκάλα απάνω, τη σημαία την έχω στο ντουλαπάκι της»

«Ε, Full ahead  το λοιπόν!».

 

Λέξεις κτλ.

• Στόρια = οι προμήθειες του πλοίου σε τρόφιμα, μπογιές, ανταλλακτικά, εργαλεία κλπ. Όχι σε καύσιμα. Υποκατηγορία τα «φρέσκα» που είναι φρέσκα φρούτα και  λαχανικά.
• Γκρένια = οι γερανοί, από το αγγλ. crane.
• 45άρι= 45 000 τόνοι (κ.ο.χ). Μέσου  μεγέθους φορτηγό πλοίο (bulk carrier= χύμα φορτίου).
• Μετά το Βόρειο Ακρωτήριο, η πορεία έγινε προς το νοτιά και στο χάρτη φαίνεται σαν κατηφορική.
• Μαρέα= το περιοδικό ανεβοκατέβασμα (δυό φορές τη μέρα) της στάθμης της θάλασσας λόγω της βαρύτητας της σελήνης και του ήλιου. Η διαφορά ύψους ανάμεσα στα δύο ακραία σημεία μεγαλώνει με το γεωγραφικό πλάτος.
• Κομοδέσιο= η υπερκατασκευή πάνω στο κατάστρωμα των πλοίων, όπου στεγάζονται τα ενδιαιτήματα των ναυτικών, σαλόνια, κουζίνα κλπ και πάνω πάνω η γέφυρα (από αγγλ. accomodation)
• Οι μισθοί, τότε, υπολογίζονταν σε δραχμές, αλλά στα λιμάνια έπαιρνες δολάρια που περνούσαν παντού και πλήρωνες απευθείας μ΄ αυτά ή τα άλλαζες στα ανταλλακτήρια (κάμπιο) ή ακόμα και στο δρόμο, ανάλογα το μέρος.
• Τότε, για να επικοινωνήσεις με τους δικούς σου ή με γράμμα που, ποιος ξέρει αν και πότε θα έφτανε, η με τον ασύρματο κατά τα κέφια του μαρκόνη, και την περιοχή, κι όταν έφτανες σε λιμάνι πήγαινες σε κάνα ΡΤΤ να μιλήσεις με άνεση και χωρίς να σε ακούνε άλλοι.

Για περισσότερες επεξηγήσεις στο slang.gr και αλλού.

Advertisement