Πόσα είναι τα πλαίσια;

Σε μια ομάδα του Φέισμπουκ που ασχολείται με τα γλωσσικά θέματα, ένα μέλος έθεσε το ερώτημα: Γιατί κάποιοι λένε «στα πλαίσια»; Ένα δεν είναι;

Πρόκειται για ένα… φλέγον ζήτημα, που μας έχει απασχολήσει κάμποσες φορές και στο ιστολόγιο αλλά δεν του έχουμε αφιερώσει άρθρο (εκτός αν από τη ζέστη έχω ξεκουτιάνει και δεν το βρήκα). Ευκαιρία λοιπόν να το κάνουμε τώρα. Σημειώνω από την αρχή ότι έχω αντλήσει υλικό από μια παλιότερη συζήτηση στη Λεξιλογία, αλλά και από την πρόσφατη συζήτηση στο Φέισμπουκ.

Ο λόγος για την καθιερωμένη πια έκφραση «στο πλαίσιο του…» / «στα πλαίσια του…» που χρησιμοποιείται πολύ συχνά (πάρα πολύ συχνά, θα έλεγε κανείς) στον καθημερινό πολιτικοδημοσιογραφικό μας λόγο. «Η σημερινή εκδήλωση γίνεται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιστικιού» ή «Η σημερινή εκδήλωση γίνεται στα πλαίσια του Φεστιβάλ Φιστικιού»: κατά τη γνώμη μου και οι δυο προτάσεις είναι συνώνυμες, εναλλάξιμες και εξίσου σωστές (και με την ευκαιρία να κάνω και μια γκριζωπή διαφήμιση για το Φεστιβάλ Φιστικιού που θα γίνει τον Σεπτέμβρη στην Αίγινα).

Δεν έχουν όμως όλοι την ίδια γνώμη -κάποιοι θεωρούν λανθασμένη την έκφραση «στα πλαίσια», είτε πάντοτε, είτε σε ορισμένες περιπτώσεις.

Κάποιοι υποστηρίζουν πως πρέπει πάντοτε να λέμε «στο πλαίσιο» και ποτέ «στα πλαίσια», διότι, όπως και το Κόμμα, ένα είναι το πλαίσιο. Μόνο στον κορνιζά μπορούμε να πούμε «τα πλαίσια» είχε γράψει το 2010 ο Ανδρ. Παππάς (αν και δεν ξέρω κατά πόσο διατηρεί και σήμερα την ίδια άτεγκτη άποψη). Ένας άλλος, που απεχθανόταν αυτή την έκφραση, ρωτούσε ειρωνικά: Στα πλαίσια… Και πόσα είναι δηλαδή αυτά τα πλαίσια;

Οι οπαδοί του πλαισιακού μονισμού επισημαίνουν επίσης ότι η έκφραση είναι δανεική από τα γαλλικά, dans le cadre de…, όπου βρίσκεται στον ενικό αριθμό, άρα το λογικότερο είναι να χρησιμοποιείται και σε μας στον ενικό.

Κάποιοι άλλοι δέχονται σε ορισμένες χρήσεις τον ενικό και σε άλλες τον πληθυντικό. Όπως είχε γράψει παλιότερα ο Κ. Βαλεοντής, «Όταν το πλαίσιο είναι ένα: στο πλαίσιο π.χ. στο πλαίσιο της οδηγίας 141/2007· όταν τα πλαίσια είναι περισσότερα από ένα: στα πλαίσια, π.χ. η επιχείρηση οφείλει να κινείται στα πλαίσια των νόμων».

Κάπως παρόμοια και ο φίλος μας ο Πέπε σε ένα παλιότερο σχόλιο είχε γράψει ότι μόνο ο ενικός είναι σωστός σε εκφράσεις όπως «στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μου» γιατί, πράγματι, πρόκειται για ένα πλαίσιο. Αν εκτός από το πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μου υπάρχει και ένα δεύτερο πλαίσιο ή περισσότερα (π.χ. «στα πλαίσια του νόμου και της παράδοσης» – μπορεί άλλο να προβλέπει ο νόμος και άλλο να γίνεται κατά παράδοση), τότε και μόνο στέκει ο πληθυντικός.

Η επιχειρηματολογία αυτή φαίνεται πειστική, αλλά, δυστυχώς, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, οι όμορφες διακρίσεις ακούγονται ωραίες στο χαρτί αλλά δεν είναι και τόσο εύκολο να στηριχτούν στην πράξη -γιατί άραγε το πλαίσιο της οδηγίας 141 να είναι ένα ενώ τα πλαίσια των νόμων να είναι πολλά; Η οδηγία θα μπορούσε να θέτει περισσότερα από ένα πλαίσια, και βέβαια δεν μπορούμε να παίρνουμε γνωμοδότηση από τη Νομική Υπηρεσία πριν γράψουμε μια πρόταση. Παρομοίως και κάποιος αρμόδιος μπορεί να έχει αρμοδιότητες σε τρεις ή τέσσερις τομείς -τομέας και πλαίσιο;

Νομίζω ότι η τόση προσήλωση στη μαθηματική ακρίβεια και λεπτομέρεια είναι ματαιοπονία, η γλώσσα έχει πολύ περισσότερο τζόγο και προσωπικά συμφωνώ με την Άννα Ιορδανίδου, με το ΛΚΝ και με το Χρηστικό Λεξικό, που θεωρούν συνώνυμες και εναλλάξιμες τις δυο εκφράσεις.

Το ότι η γλώσσα δεν είναι μαθηματικά φαίνεται και με άλλες εκφράσεις και όχι μόνο με την «στο πλαίσιο / στα πλαίσια». Παίρνοντας αφορμή από κάτι που έγραψε η φίλη Σταυρούλα Τσιπλάκου στη χτεσινή συζήτηση, αναρωτιέμαι -υπάρχει κανείς που βρίσκει διαφορά ανάμεσα στην έκφραση «σε ευχαριστώ από το βάθος της καρδιάς μου» και στην «σε ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου»; Είναι τάχα «τα βάθη» πιο… βαθιά από «το βάθος»; Όχι βέβαια, οι προτάσεις είναι συνώνυμες.

Να επισημάνω ότι το λεξικό Μπαμπινιώτη, παρά την προτίμηση που δείχνει στον ενικό (δηλ. στην έκφραση «στο πλαίσιο του…») έχει ένα σημείωμα το οποίο το παραθέτω ολόκληρο επειδή το βρίσκω εύστοχο στις παρατηρήσεις που κάνει:

στο πλαίσιο ή στα πλαίσια; Η φράση αποτελεί νεολογισμό της Ελληνικής, που προήλθε πιθανότατα από το γαλλ. dans le cadre de(s) και ενισχύθηκε από το αγγλ. within the frame of (που πιθανόν να προέρχεται και αυτό από τη Γαλλική). Και στις δύο γλώσσες η φράση απαντά σε ενικό, πράγμα που είναι λογικό, όταν χρησιμοποιεί κανείς τη λ. πλαίσιο (γαλλ. cadre, πβ. κάδρο, αγγλ. frame). Από αυτή την άποψη φαίνεται προτιμότερη η χρήση τής φράσης σε ενικό: Η απόφαση ελήφθη στο πλαίσιο τής αγροτικής πολιτικής που ακολουθεί η κυβέρνηση. Ωστόσο, από την αντίστοιχη και καθαρώς ελληνική φράση μέσα στα όρια ή εντός των ορίων (Η απόφαση ελήφθη εντός των ορίων τής αγροτικής πολιτικής που χάραξε η κυβέρνηση) χρησιμοποιήθηκε η φράση αναλογικά σε πληθυντικό: Είμαστε υποχρεωμένοι να κινηθούμε στα πλαίσια των οικονομικών δυνατοτήτων που επιτρέπει ο προϋπολογισμός του Ιδρύματος. Σήμερα στη χρήση τείνει να καθιερωθεί μάλλον η φράση στα πλαίσια και οι δύο φράσεις μπορούν να εναλλαχθούν με την αντίστοιχη ελληνική φράση «Είμαστε υποχρεωμένοι να κινηθούμε εντός των ορίων των οικονομικών…» ή —για να αποφύγουμε τις αλλεπάλληλες γενικές— μπορούμε να πούμε: «…να κινηθούμε μέσα στα όρια των οικονομικών…» ή και απλώς «…να κινηθούμε εντός των οικονομικών δυνατοτήτων…».

Προσέξτε την εύστοχη παρατήρηση ότι ο πληθυντικός «στα πλαίσια» μπορεί να ευνοήθηκε από την επιρροή από την παρεμφερή έκφραση «μέσα στα όρια» (την ίδια παρατήρηση κάνει και η Ά. Ιορδανίδου), καθώς και τη νηφάλια διαπίστωση ότι ο πληθυντικός τείνει να καθιερωθεί στη χρήση.

Κατά συνέπεια, θα συμφωνήσω με το συμπέρασμα του φίλου μου του Δαεμάνου, ότι:

Εφόσον λοιπόν ο πληθυντικός καταγράφεται συχνότατα στη χρήση —ίσως και συχνότερα από τον ενικό πλέον— και γίνεται δεκτός και από τα τέσσερα εγκυρότερα σύγχρονα λεξικά (ΛΚΝ, ΛΝΕΓ, ΜΗΛΝΕΓ, ΧΛΝΓ), νομίζω πως η καταδίκη του σήμερα πια γίνεται μόνο σε ρυθμιστικό πλαίσιο ή σε λαθοθηρικά πλαίσια.

Σε δουλειά να βρισκόμαστε, λες και από τον ενικό ή τον πληθυντικό θα αλλάξει το νόημα ή δεν θα μεταδοθεί αποτελεσματικά, όταν βέβαια μιλάμε για τη μεταφορική χρήση. Ή λες και είμαστε υποχρεωμένοι να ακολουθήσουμε τον αριθμό της ξένης φράσης που δανειστήκαμε. Ας κρατήσουμε τη μαθηματική/γεωμετρική λογική για εκεί που μετράει, στα κυριολεκτικά πλαίσια.

Να σημειωθεί επιπλέον ότι πέρα από την έκφραση «στα πλαίσια/στο πλαίσιο του…» υπάρχουν και πολλές αυτόνομες εκφράσεις με τα «πλαίσια», που δεν ακολουθούνται από ουσιαστικό, π.χ. σε γενικά πλαίσια, σε λογικά πλαίσια, σε φυσιολογικά πλαίσια, σε στενά πλαίσια, σε ασφυκτικά πλαίσια κτλ. Οι εκφράσεις αυτές πολύ πιο δύσκολα λέγονται στον ενικό -και πιθανότατα η εδραίωση του πληθυντικού «στα πλαίσια του…» θα επηρεάστηκε και από τις εκφράσεις αυτές.

Οπότε, όπως σας είπα, νομίζω ότι μπορούμε να απενοχοποιήσουμε οριστικά την έκφραση «στα πλαίσια», χωρίς αστερίσκους.

Και κλείνω με κάτι που είχα γράψει παλιότερα, και που εκφράζει και την προσωπική μου θέση.

Εγώ χρησιμοποιώ το «στο πλαίσιο» και το «στα πλαίσια» χωρίς να πολυσκέφτομαι, παρόλο που όταν γράφω συνήθως γράφω τον ενικό. Αλλά όταν διορθώνω, δεν διορθώνω τον πληθυντικό. Από τη στιγμή που λέμε «σε λογικά πλαίσια», είναι άτοπο να θεωρούμε λάθος το «στα πλαίσια…»

Κάποιος (που βέβαια είχε θέση εξουσίας) διόρθωνε το «στα πλαίσια» και ρωτούσε τον φταίχτη: Δηλαδή, πόσα είναι τα πλαίσια;

Η απάντηση εδώ είναι, φυσικά, 42.

Γιατί 42;

Όλα τα έχει πει ο Ντάγκλας Άνταμς!

Advertisement