Ενδεικτικά μεζεδάκια

Γιατί «ενδεικτικά»; Ποιος ο λόγος να τιτλοφορήσω έτσι το σημερινό μας πολυσυλλεκτικό άρθρο με τα σημεία και τα τέρατα του γραπτού και ηλεκτρονικού τύπου; Θα μπορούσα να πω για «εσθονικά μεζεδάκια» ή «μεζεδάκια των βάσεων» αν είχα πάρει τον τίτλο από την επικαιρότητα. Όμως διάλεξα να τιτλοφορήσω το άρθρο από ένα χοντρούτσικο μεταφραστικό μαργαριτάρι -που θα το σερβίρω λίγο πιο κάτω, αφού πρώτα παρουσιάσω τα ορντέβρ.

Και ξεκινάμε με τα άχρηστα εισαγωγικά της εβδομάδας, που μάλιστα σερβίρονται και σε φιλικό μου ιστότοπο. Σε είδηση που διαβάζω στο stokokkino.gr για μια σύγκρουση πλοίων υπάρχουν κάμποσα περιττά εισαγωγικά, αλλά το αποκορύφωμα είναι η φράση:

Δέκα αγνοούμενοι από το πλήρωμα του «αντιτορπιλικού» John S. McCain είναι ο απολογισμός της σύγκρουσής του, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, στα ανοιχτά της Σιγκαπούρης, ενώ ακόμη δεν έχει κοπάσει ο θόρυβος για το «ξήλωμα» του καπετάνιου και άλλων αξιωματικών του Fitzgerald για αντίστοιχο συμβάν που στοίχισε τη ζωή σε επτά μέλη του πληρώματος.

Και καλά, ας δεχτούμε για χάρη της συζήτησης τα εισαγωγικά στο «ξήλωμα» (λες κι αν έλειπαν θα νομίζαμε ότι ο καπετάνιος παρουσιάστηκε με ξηλωμένα τα κουμπιά της στολής του), όμως, προς τι τα εισαγωγικά στο «αντιτορπιλικό»; Όπως λέει κι ο φίλος που το στέλνει, δηλαδη δεν ειναι αντιτορπιλικό; Αλλά τότε τι είναι; Μπιγκόνια; Πληκτρολόγιο; Νεσεσέρ για καλλυντικά; Ο Λεβιάθαν των βυθών;

* Στο μέιλ μου παίρνω ειδοποιήσεις για νέα άρθρα του αθλητικού περιοδικού Humbazine, και μια ειδοποίηση με έκανε να ανατριχιάσω:

Φίλες, φίλοι το καλοκαίρι χλώμιασε  με την «Antetokounmpoιάδα».

Με εξοργίζουν οι λέξεις που ανακατεύουν ελληνικό και λατινικό αλφάβητο, αλλά αυτή εδώ, που δεν είναι και σαφές πού τελειώνει το λατινικό και πού αρχίζει το ελληνικό αλφάβητο, θαρρώ ότι σπάει ρεκόρ. Τι θα άλλαζε αν έγραφε Αντετοκουνμπιάδα; Δεν θα ήταν καλύτερο; Έλληνας δεν είναι ο Γιάννης; Γιατί δεν τον γράφουμε ελληνικά; Επειδή έχει ξενικό επώνυμο; Ώρες είναι να γράψουμε τότε και Ebert ή Fuchs (Έβερτ και Φιξ, αντίστοιχα).

* Και κάτι με γλωσσικό ενδιαφέρον, χωρίς να επισημαίνω κάποιο λάθος. Η φωτογραφία που βλέπετε αριστερά τραβήχτηκε από φίλο του ιστολογίου σε μινιμάρκετ στη Γαύδο.

Ο μαγαζάτορας έχει αναρτήσει την εξής μαντινάδα:

Το μαγαζί είναι μικρό και μπρόκα δεν σηκώνει
και όποιος παίρνει προϊόν, πρέπει να το πλερώνει!!!
(διόρθωσα δυο λέξεις)

Η μπρόκα είναι η πρόκα, νομίζω, που εδώ χρησιμοποιείται με την έννοια του απλήρωτου χρέους, του φεσιού.

Ξέρει κανείς τέτοια χρήση της λέξης ώστε να επιβεβαιώσει την εικασία μου;

* Λαθάκι σε άρθρο της Νεφέλης Λυγερού για τον υπουργό Παιδείας. Γράφει:

Λόγω της πολύ πιο ενεργούς ανάμιξής του….

Δεν πάει έτσι. Δεν είναι ούτε «η *ενεργής – της *ενεργούς» ούτε «η *ενεργού – της *ενεργούς» (κατά το αλεπού). Είναι η ενεργός, άρα της ενεργού.

* Και ύστερα από τα ορντέβρ, το μεζεδάκι που κρύβεται στον τίτλο του σημερινού άρθρου.

Στην παρθενική του εμφάνιση υπό νέα ιδιοκτησία, το in.gr, ένας από τους βασικούς τροφοδότες μας σε κοτσάνες, έκανε ποδαρικό με ένα χοντρό μαργαριτάρι, στο άρθρο του για μια σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη στα Ιεροσόλυμα.

Βρέθηκε μια ελληνική επιγραφή από την εποχή του Ιουστινιανού. Και γράφει το in.gr:

Η πλήρης επιγραφή αναφέρει: «Ο πιο ευσεβής Ρωμαίος αυτοκράτορας Φλάβιος Ιουστινιανός και ο πιο θεοσεβής ιερέας και ηγούμενος, Κωνσταντίνος, ανέγειραν το κτίριο στο οποίο (αυτό το μωσαϊκό) τοποθετήθηκε κατά την 14η ένδειξη».

Και… εξηγεί:

Η ένδειξη είναι μια αρχαία μέθοδος μέτρησης ετών που χρησιμοποιήθηκε για φορολογικούς σκοπούς. Οπως δήλωσαν οι αρχαιολόγοι σύμφωνα με την επιγραφή το ψηφιδωτό χρονολογείται γύρω από τα έτη 550/551 μ.Χ.

Λίκνον που σας ελίκνιζε! Η αναφορά σε «ένδειξη» είναι… ένδειξη ότι το άρθρο το μετέφρασε άσχετος. Το αγγλικό κείμενο λέει indiction, το οποίο δεν είναι άλλο από την ινδικτιώνα, λέξη που προέρχεται από το λατινικό indictio και έχει περάσει στο λεξιλόγιο της εκκλησίας από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες σαν μονάδα μέτρησης του χρόνου -η ινδικτιώνα είναι κύκλος 15 ετών και τυπικά χρησιμοποιείται και στις μέρες μας.

Αν άνοιγε λεξικό ο συντάκτης θα έβρισκε ότι indiction είναι η ινδικτιών (ή, η ινδικτιώνα). Ένδειξη δεν μπορεί να είναι, ούτε και μεταφράζεται έτσι κατά λέξη η λατινική λέξη indictio από την οποία προέρχεται η ινδικτιών, αν τη μεταφράζαμε κατα λέξη μάλλον «κήρυξη» θα τη λέγαμε.

Ωστόσο, έχει αρκετό ενδιαφέρον και το δήθεν ελληνικό κείμενο. Η επιγραφή δεν αναφέρει βέβαια «ο πιο ευσεβής» και «ο πιο θεοσεβής». Αυτά είναι κακομεταφρασμένα από την αγγλική μετάφραση του ελληνικού κειμένου της επιγραφής. Δεν βρήκα το ακριβές κείμενο της επιγραφής, αν και εδώ μπορείτε να τη δείτε σε καλύτερες φωτογραφίες. Όπως βλέπετε δεν χρησιμοποιείται η λέξη «αυτοκράτωρ» αλλά ΒΑΣΙΛΕΥΣ, ενώ για τον επίσκοπο χρησιμοποιείται η λέξη ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΟΣ. Κρίμα που δεν φαίνονται όλες οι λέξεις.

Θα προσέξατε επίσης ότι η επιγραφή δεν έχει ολόκληρες τις λέξεις. Δεν γράφει «Φλαβίου» αλλά «Φλ/» (ένα σύμβολο κάπως έτσι) και δεν γράφει «θεοφιλεστάτου» αλλά «θεοφιλ/».

Οικτίρουμε τους νέους που γράφουν τπτ αντί για τίποτα και τεσπα αντί για τέλος πάντων, αγνοώντας ότι ακολουθούν δοξασμένες παραδόσεις από τότε που το έθνος (ας πούμε…) μεγαλουργούσε και έχτιζε αυτοκρατορίες!

 

* Κυκλοφορεί αυτή η φωτογραφία από έγγραφο (ίσως κλήση) της Δημοτικής Αστυνομίας Σκιάθου, που μεταφράζεται στα αγγλικά Mounicipal Police. Περιέργως όλα τα σχόλια που σκέφτομαι είναι άσεμνα οπότε δεν θα τη σχολιάσω.

* Άλλος φίλος μού έστειλε τη δεύτερη φωτογραφία, αλλά δεν την τράβηξε ο ίδιος κι έτσι δεν ξέρουμε από πού είναι -ίσως από ταξί ή από υπεραστικό ΚΤΕΛ. Πέρα από το reguest, που και σωστό request να ήταν πάλι θα είχε πρόβλημα, λες και δίνει διαταγή, οι ζώνες ασφαλείας αποδίδονται areas of safety!

* Η Lifo μετέτρεψε σε τενόρο τον διάσημο μαέστρο Γκουστάβο Ντουνταμέλ στον τίτλο άρθρου της. Στο μεταξύ το αντιλήφθηκαν και το διόρθωσαν, αλλά φίλος είχε πάρει την οθονιά. Η αλλαγή καλλιτεχνικού προσανατολισμού στον Ντουνταμέλ ήταν πρωτοβουλία του υλατζή, που έβαλε τον τίτλο, διότι στο καθαυτό άρθρο αναφέρεται σωστά ως μαέστρος.

* Και μια απορία φίλου, που δεν μπόρεσα να τη λύσω εγώ. Ίσως κάποιος ξέρει:

Μόλις επέστρεψα από ολιγοήμερες διακοπές στη Λέσβο και θα ήθελα τη φιλολογική συνδρομή σας. Αν και έχω επισκεφτεί το νησί άλλες δύο φορές, ήταν η πρώτη φορά που απόλαυσα το μπάνιο μου στην παραλία, στο Τάρτι. Ακόμη και λουόμενος, ο φιλόλογος δεν με αφήνει σε ησυχία. Στο προκείμενο: έψαξα σε βιβλία, γκούγκλισα απελπισμένα, ρώτησα ντόπιους… Τζίφος! Πόθεν Τάρτι; Γνωρίζετε κάτι σχετικά; Ετυμολογία, καταγωγή, προέλευση; Αν δεν είναι κόπος, βοηθήστε έναν πτωχό πλην τίμιο φιλολογάκο, αγαπητέ κε Σαραντάκο! Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων! Υ.Γ. Ενδεχομένως, αν δεν γνωρίζετε εσείς, θα βοηθούσε να ανεβάζατε την απορία μου στο προφίλ σας, και να βοηθούσε κάποιος λέσβιος ή μη φιλόλογος ή μη (χειρότερα!)

Κοκκινίζοντας ομολογώ πως, αν και έλκω την καταγωγή από τη Μυτιλήνη δεν ξέρω πόθεν ετυμολογείται το Τάρτι. Το Τάρτι το ξέρω, έχω πάει κιόλας, αλλά την ετυμολογία του δεν την ξέρω. Περιμένω όμως τη συλλογική σας σοφία.

* Η φωτογραφία αριστερά φαίνεται να είναι από κατάλογο εστιατορίου, αν και δεν βάζω το χέρι μου στη φωτιά για τη γνησιότητά της.

Το «αλά πολίτα», πάντως, αποδίδεται ala citizens. Άλα!

* Σε άρθρο του Μιχ. Τσιντσίνη στην Καθημερινή για την εσθονιάδα, διαβάζω:

Τον νομιμοποιεί η σημερινή στάση του ΠΑΣΟΚ που περιορίστηκε σε μια μυξο-υπεκφυγή του εκπροσώπου του περί αποφυγής δυσάρεστων διχασμών.

Προσέχω τη λέξη «μυξο-υπεκφυγή». Είναι ευκαιριακός σχηματισμός του δημοσιογράφου, αλλά κάπου σκοντάφτει.

Η λέξη αυτή προφανώς φτιάχτηκε πάνω στο μοντέλο των λέξεων μιξοβάρβαρος (ή μειξοβάρβαρος) και μιξοπαρθένα (ή μειξοπαρθένα), που σημαίνουν η μεν πρώτη τον ημιβάρβαρο, κάποιον που έχει μικτή καταγωγή από βάρβαρους και Έλληνες (η λέξη είναι αρχαία), η δε δεύτερη τη «γυναίκα που είναι παρθένα από καθαρά ανατομική άποψη αλλά με σεξουαλικές εμπειρίες τις οποίες προσπαθεί να αποκρύψει» (κι αυτή η λέξη έχει αρχαία καταγωγή).

Αυτό το μιξο- ή μειξο- στο πρώτο συνθετικό αναφέρεται στη μίξη (ή μείξη, οι λέξεις αυτής της οικογένειας διττογραφούνται επί χιλιετίες).

Επειδή δεν είναι και πολύ διαυγές αυτό, τη μιξοπαρθένα πολλοί τη γράφουν «μυξοπαρθένα» λες και έχει σχέση με τη μύξα. Κάποιος το είχε εξηγήσει κιόλας ως εξής: φανταζόταν πως η μΥξοπαρθένα είναι μια κοπέλα που μυξοκλαίει.

Ωστόσο, ένας επαγγελματίας δημοσιογράφος θα έπρεπε να ξέρει τη σωστή γραφή και προέλευση της λέξης και να μη γράφει «μυξο-υπεκφυγή».

* Η φωτογραφία από το πρόγραμμα τηλεοπτικού σταθμού, δείχνει την ταινία The Hundred-Foot Journey και τον ελληνικό της τίτλο Ένα ταξίδι 30,5 μέτρα μακριά.

Τον ελληνικό τίτλο τον βρίσκω κωμικό. Είναι αρκετά συνηθισμένο μεταφραστικό λάθος σε λογοτεχνικά κείμενα, όταν μεταφέρουμε μεγέθη να δίνουμε το αποτέλεσμα με ακρίβεια δεκαδικού ψηφίου λες και λύνουμε άσκηση φυσικής!

Όταν λέμε «Jane was three feet away from me» δεν θα το αποδώσουμε «η Τζέιν βρισκόταν 91,4 εκατοστά μακριά μου», ούτε καν «η Τζέιν βρισκόταν 90 εκατοστά μακριά μου», εκτός αν δινουμε κατάθεση στο δικαστήριο. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, θα πούμε «η Τζέιν ήταν ένα μέτρο μακριά μου», ή, έστω, «η Τζέιν ήταν περίπου ένα μέτρο μακριά μου»

Παρομοίως και στον τίτλο της ταινίας που λέγαμε, τα 100 πόδια δεν θα τα πεις 30,5 μέτρα εκτός αν λύνεις πρόβλημα. Θα τα πεις 30 μέτρα!

* Και κλείνω με ένα καλαματιανό μεζεδάκι. Σε άρθρο της Καθημερινής για το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, διαβάζουμε:

Η κ. Κασιούμη αντικατέστησε πριν από 1,5 χρόνο την επί 20ετίας καλλιτεχνική διευθύντρια της διοργάνωσης Βίκυ Μαραγκουδάκη και τον Ιούλιο ολοκλήρωσε με επιτυχία το 23ο φεστιβάλ.

Καταρχάς, το «επί 20ετίας» δεν στέκει. Λέμε «επί επταετίας» για να αναφέρουμε κάτι που έγινε στην περίοδο της εφτάχρονης δικτατορίας, κι έτσι το «επί 20ετίας» θα έστεκε αν υπήρχε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα καθιερωμένο να ονομάζεται «η εικοσαετία». Προφανώς, επί εικοσαετία ήθελε να πει ο άριστος δημοσιογράφος. Και παρεμπιπτόντως  η προηγούμενη καλλιτεχνική διευθύντρια δεν λεγόταν Βίκυ Μαραγκουδάκη αλλά Μαραγκοπούλου!

 

 

 

 

Advertisement