κουρου

Την πρώτη φορά που με πήγε ο πατέρας μου, πιτσιρικά, να φάω τυρόπιτα από το Άριστον, στην οδό Βουλής, δεν τον άκουσα να την παραγγέλνει, είδα όμως στη βιτρίνα που έγραφε ΤΥΡΟΠΙΤΑ ΚΟΥΡΟΥ και σκέφτηκα «Τυρόπιτα Κούρου». Ήξερα τους Κούρους από το Μουσείο, δεν θυμαμαι ακριβώς πώς τους συσχέτισα με τις τυρόπιτες, πάντως το βρήκα λογικό -ίσως σκέφτηκα πως ονομάστηκαν έτσι προς τιμή τους.

Αργότερα, άκουσα που τις προφέρανε «τυρόπιτα κουρού» και κατάλαβα πως είχα κανει λάθος, αν και δεν ήξερα τι σημαίνει αυτό το «κουρού», γιατί τις λένε έτσι. Ρώτησα εδώ κι εκεί τι θα πει κουρού, δεν ξέραν να μου πούνε, ξέρανε όμως πως οι τυρόπιτες αυτές λέγονταν έτσι. Ήταν οι εποχές οι προϊντερνετικές, που οι απορίες μας δεν απαντιούνταν αμέσως.

Κάποτε έμαθα ότι αυτό το κουρού είναι το τουρκικό kuru που θα πει ξερός. Ο σημερινός ιδιοκτήτης του αρτοποιείου Άριστον εξηγεί: Ο παππούς λοιπόν, πήγε στην Κωνσταντινούπολη πριν το 1900, δούλεψε σε κάποιο τυροπιτάδικο, πήρε τη συνταγή και έφερε την τυρόπιτα στην Αθήνα. Εκείνη την εποχή, την ονόμαζαν στην Κωνσταντινούπολη «κουρού», που σημαίνει ξερή, ζύμη χωρίς λιπαρά.

Αλλού είδα την εξήγηση πως η τυρόπιτα λέγεται κουρού επειδή είναι χωρίς σφολιάτα. Πάντως το τουρκικό kuru πράγματι θα πει ξερός, σκέτος.

Στο λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής δεν έχει λήμμα «κουρού», εχει μόνο τα κουραφέξαλα, τον κούρο και την κουρούνα. Ούτε το λεξικό του Μπαμπινιώτη, τουλάχιστον στην έκδοση που έχω, καταγράφει τη λέξη. Έχει το κουρο-σίβο, αλλά όχι το κουρού, ίσως επειδή για το κουρού δεν έγραψε ο Καββαδίας.

Το Χρηστικο όμως λεξικό, της Ακαδημίας, έχει λήμμα «κουρού», ενώ επίσης καταγράφει και το κουρούμπελο (στην έκφραση «έγινα κουρούμπελο», μια από τις αμέτρητες εκφράσεις για το μεθύσι, που κάποτε πρέπει να τους αφιερώσουμε άρθρο).

Στο slang.gr διαβάζω ότι στην αργκό των κομπιουτεράδων «κουρού» λέγεται το αντίθετο του γκουρού. Αν δηλαδή γκουρού είναι ο μάγος των υπολογιστών, ο δάσκαλος, που βρίσκει λύσεις για όλα με τρόπο αυτομαγικό, ο κουρού είναι ο ατζαμής που όμως πλασάρεται για ειδήμονας κι αφήνει πίσω του συντρίμμια. Δεν είχα ακούσει τον όρο και δεν ξέρω αν είναι ευρύτερα διαδεδομένος.

Οι λέξεις που αρχίζουν από κουρ- ετυμολογικά έχουν πολλές και διάφορες προελεύσεις: η κουρά είναι αρχαία, απ’ όπου και το κούρεμα, και ο κουρέας, αλλά η κούρα είναι λατινογενής (cura). Το κουράγιο είναι ιταλικής προέλευσης κι αυτό, ενώ η κουράδα ανάγεται στο σκωρ (κάποτε θα γράψουμε αυτό το δύσοσμο αλλά πολύ ενδιαφέρον άρθρο).

Το κρητικό κουράδι ίσως ανάγεται στην κουρά, ίσως στην cura (βλ. κούρα), ενώ για τον κουραμπιέ έχουμε γράψει πως είναι τουρκικό δάνειο αραβοπερσικής αρχής. Για την κουραμάνα έχει διατυπωθεί η θεωρία ότι πιθανώς προέρχεται από το αλβανικό koraman = ξεροκόμματο, που αναρωτιέμαι αν συνδέεται κάπως με την τουρκική λέξη.

Υπάρχει κι ενα άλλο Κουρού, που είναι πόλη της γαλλικής Γουιάνας, όπου βρίσκεται το διαστημικό κέντρο, απ’ οπου πραγματοποιούνται οι εκτοξεύσεις δορυφόρων της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος. Βολεύει, επειδή βρίσκεται κοντά στον Ισημερινό -και ελπίζω κάποιος από τους σχολιαστές να μας πει γιατί κάτι τέτοιο αποτελεί πλεονέκτημα.

Kuru είναι επίσης μια σπάνια νευροεκφυλιστική ασθένεια, που παρατηρήθηκε πρωτη φορά σε μια φυλή στην Παπούα Νέα Γουινέα -κι επειδή η Νέα Γουινέα είναι πολύ μακριά από τη Γουιάνα, το ένα Κουρού δεν έχει σχέση με το άλλο, ούτε με τις τυρόπιτες.

Στη Λωξάντρα της Μαρίας Ιορδανίδου, ο Γιωργάκης, που αρέσει στην κόρη της Λωξάντρας, την Κλειώ, έχει μπαρκάρει με τα καράβια. Μια μέρα έρχεται επί τέλους μια καρτποστάλ δική του σταλμένη από τη Νότια Αμερική, που όμως έχει μόνο τα λόγια «Δεν σας ξεχνώ».

«Δεν σας ξεχνώ» κουρού-κουρού; σταυροκοπιέται έκπληκτη η Λωξάντρα.

Κουρού κουρού, ξερά-ξερά, νέτα σκέτα.

Kuru yemis λένε οι Τούρκοι τα ξερά φρούτα -εννοώ τα αποξηραμένα, όχι τους ξηρούς καρπούς.

Προχτές που ήμουν στις Βρυξέλλες, πήγαμε με τον φίλο που με φιλοξενούσε σ’ ένα μεσανατολικό σουπερμάρκετ, που είχε αμέτρητα εξωτικά φαγώσιμα, τούρκικα, γεωργιανά, αρμένικα, αραβικά, μαγκρεμπίνικα. Ωστόσο, δειξαμε εγκράτεια και πήραμε μόνο τα απολύτως απαραίτητα -αλλά στο τέλος λύγισα κι αγόρασα ένα kuru incir receli, μαρμελάδα ξερό σύκο. (Το ρετσέλι το λέμε κι εμείς, κι είναι κάτι ανάμεσα στη μαρμελάδα και στο γλυκό κουταλιού). Και δοκιμάζοντάς το, αποφάσισα να γράψω τούτο το αρθράκι.

 

Advertisement