Μηνολόγιον μηνός Μαΐου

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

 

Τρ 1	Τα Ανθεστήρια – Ημέρα των ανθέων και των εργατών. Γενέσιον Ιωάννη Ρίτσου του βάρδου της ρωμιοσύνης και Τελευτή Αλεξάνδρου Παναγούλη του τυραννοκτόνου. Και των 200 της Καισαριανής.
Τε 2	† Λεονάρδου ντα Βίντσι· αλλά και παγκόσμια ημέρα των ιστολογίων.
Πε 3	Τελευτή Αθανασίου Βέγγου, του καλού ανθρώπου. Και Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθεροτυπίας
Πα 4	Αρίονος του κιθαρωδού -και Αλέξη Δαμιανού τελευτή.
Σα 5	Γενέσιον Καρόλου Μαρξ
Κυ 6	Ας είμαστε ρεαλιστές, ας επιδιώξουμε το αδύνατο: γαλλικός Μάης του 1968
Δε 7	Των εν Αιγίνη εκτελεσθέντων
Τρ 8	† Γουσταύου Φλωμπέρ
Τε 9	Αναστασίου Τούση και λοιπών εν Θεσσαλονίκη πεσόντων διαδηλωτών
Πε 10	Καραολή και Δημητρίου απαγχονισμός
Πα 11	Γέννησις Λασκαρίνας Πινότση ή Μπουμπουλίνας
Σα 12	Της νίκης των επαναστατών εις Βαλτέτσιον Αρκαδίας
Κυ 13	Κωνσταντίνου Θεοτόκη του ρεαλιστού πεζογράφου
Δε 14	Αισχύλου, τραγικού και σαλαμινομάχου
Τρ 15	Γενέσιον Πέτρου Κιουρί
Τε 16	† Καρόλου Περό και των δημιουργημάτων του: Σταχτοπούτας, Κοκκινοσκουφίτσας, Ωραίας Κοιμωμένης
Πε 17	Παγκόσμια Ημέρα Τηλεπικοινωνιών
Πα 18	† Γουσταύου Μάλερ και Νικηφόρου Μανδηλαρά αναίρεσις.
Σα 19	† Χο Τσι Μινχ του απελευθερωτού
Κυ 20	† Γρηγορίου Δικαίου Παπαφλέσσα τελευτή -και έναρξη της Μάχης της Κρήτης
Δε 21	Τα Αναστενάρια
Τρ 22	† Βίκτωρος Ουγκώ, του δημιουργού των «Αθλίων»
Τε 23	† Ερρίκου Ίψεν και Γεωργίου του Μετοίκου
Πε 24	† Νικολάου Κοπερνίκου
Πα 25	Αιμιλιανού Ζαπάτα και Άρεως Βελουχιώτου εκκίνησις
Σα 26	Γενέσιον Αλεξάνδρου Πούσκιν και τελευτή Μιχαήλ Παπαγιαννάκη
Κυ 27	Γρηγορίου Λαμπράκη τελευτή’ και Ροβέρτου Κωχ
Δε 28	Πρώτη πρόβλεψις ηλιακής εκλείψεως υπό Θαλού του Μιλησίου
Τρ 29	Εάλω η Πόλις – Η Ρωμανία πάρθεν (αποφράς ημέρα)
Τε 30	† Θανή Βολταίρου του διαφωτιστού
Πε 31	Αποκαθήλωσις της ναζιστικής σημαίας υπό Εμμανουήλ Γλέζου και Αποστόλου Σάντα

Ο Μάιος ή Μάης ετυμολογείται, όπως και όλοι οι μήνες του ημερολογίου μας, από τα λατινικά, και συγκεκριμένα από το λατινικό Maius (mensis), δηλ. μήνας της Μαίας, μιας ρωμαϊκής θεότητας. Λαϊκή ονομασία ευρέως γνωστή δεν έχει, αν και βρίσκω το “Κερασάρης” σε κάποιες πηγές, επειδή τότε ωριμάζουν τα κεράσια (με το παλιό ημερολόγιο σκεφτείτε ότι ο Μάιος πιάνει και αρχές Ιουνίου). Ο Παλαμάς έχει γράψει και ποίημα «Κεράσια»  που ξεκινάει:

Το Μάη έχ’ η άνοιξη, τα χελιδόνια ο Μάρτης,
ο Απρίλης τα τριαντάφυλλα, κι ο Μάης τα κεράσια.

Η πιο γνωστή παροιμία για τον Μάιο είναι μάλλον η «Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι» (που είχε αρχική μορφή “Ζήσε μαύρε μου να φας τον Μάη τριφύλλι», όπως είχαμε γράψει παλιότερα). Επίσης γνωστή είναι η “Στον καταραμένο τόπο τον Μάη μήνα βρέχει”, που δεν την έβγαλαν βέβαια φίλοι των εκδρομών και των περιηγήσεων, αλλά αγρότες, επειδή οι βροχές του Μάη όχι μόνο δεν ωφελούν, όπως στους προηγούμενους μήνες, αλλά αντίθετα βλάφτουν τη σοδειά, εξού και “Μάης άβροχος, τρύγος άμετρος” ή «Τον καιρό που ‘πρεπε δεν έβρεχε, το Μάη εδροσολόγα».

Ο Μάης είναι μήνας που προσφέρεται για αγροτικές εργασίες (“Τον Μάη βάζε εργάτες κι ας είν’ και ακαμάτες”), όχι όμως και για παντρειές, που θεωρούνται γρουσουζιά (“Απού παντρευτεί το Μάη, κακοποδωμένα πάει” λέει μια κρητική παροιμία από ένα βιβλίο που είχα παρουσιάσει εδώ παλιότερα).

Γιατί θεωρούνται γρουσουζιά οι μαγιάτικες παντρειές; Κατά πάσα πιθανότητα, επειδή  στις αγροτικές κοινωνίες είναι τόσο πολλές οι δουλειές τον Μάη, που η αναστάτωση και η χαλάρωση που μοιραία φέρνει ο γάμος σε όλο το σόι και το χωριό είναι αντιπαραγωγική. Μια άλλη εξήγηση είναι πως τον Μάη έχουν οίστρο οι γαϊδάροι (“Νάμουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλο το χρόνο πετεινός και γάτος το Γενάρη” λέει η παροιμία) οπότε θεωρείται ανοίκειο να παντρεύονται κι οι ανθρώποι, αλλά νομίζω πως η εξήγηση αυτή επινοήθηκε εξηγητικά, εκ των υστέρων. Εκτός κι αν ισχύει η απάντηση που έδωσε κάποιος ευφυολόγος (ο Μπέρναρ Σόου; ) όταν τον ρώτησαν γιατί είναι γρουσουζιά να παντρεύεται κανείς την Παρασκευή: και γιατί να αποτελεί εξαίρεση η Παρασκευή;

Από τον Μάιο έχουμε το μαγιάπριλο (αλλά αυτό το αναφέραμε στο μηνολόγιο του Απρίλη), το μαγιοβότανο, ένα βότανο με το οποίο μαστουρώνουν οι γάτες, το μαγιάτικο, που είναι ψάρι, και το μαγιόξυλο που είναι ένα ξύλο ή κλαδί στολισμένο με λουλούδια που το περιφέρουν τα παιδιά την Πρωτομαγιά, είναι όμως και ευτράπελη λαϊκή ονομασία για το αντρικό μόριο.

Υπάρχει και επώνυμο Μάης το οποίο, όπως βρίσκω, ευδοκιμεί στη Γαβαλού Αιτωλοακαρνανίας και στην Καλαμπάκα.

Ο Μάης είναι από τους λίγους μήνες (μαζί με τον Απρίλη και, έμμεσα, τον Ιανουάριο) που η πρώτη μέρα του έχει δικό της όνομα. Η 1η του Μάη είναι η παγκόσμια μέρα των εργατών ή αλλιώς η εργατική Πρωτομαγιά σε ανάμνηση της σφαγής του Χεϊμάρκετ, το 1886 στο Σικάγο, όταν η αστυνομία άνοιξε πυρ σε (αναρχικούς ως επί το πολύ) εργάτες που διαδήλωναν για το οχτάωρο χωρίς να σκέφτονται τις αρνητικές συνέπειες ενός τέτοιου μέτρου στην ανταγωνιστικότητα.

Πρωτομαγιά επίσης έγινε στην Καισαριανή η εκτέλεση 200 κομμουνιστών κρατουμένων σε αντίποινα για τον φόνο ενός Γερμανού στρατηγού από αντάρτες στους Μολάους, αλλά βέβαια στο θέμα αυτό ήταν αφιερωμένο το χτεσινό μας άρθρο.

Αν και δεν έχω κάνει ενδελεχή έρευνα, ο Μάης πρέπει να είναι ο πιο πολυτραγουδισμένος μήνας. Tόσο στο δημοτικό τραγούδι, όσο και στο λαϊκό και έντεχνο, είναι αμέτρητα τα τραγούδια με τον Μάη στον τίτλο τους. Ωστόσο, φέτος θα βάλω ένα τραγούδι στο οποίο ο Μάης συγκατοικεί με τους άλλους ανοιξιάτικους μήνες. Κάθε Μάρτη, κάθε Απρίλη, κάθε Μάη, του Γιάννη Γλέζου σε στίχους Διονύση Τζεφρώνη, με τον Γιάννη Πουλόπουλο:

Ή μάλλον, να κλείσουμε με ένα ποίημα που έγραψε στη μνήμη του Νικηφόρου Μανδηλαρά ο Γιώργος Μανιάτης, που πριν από λίγους μήνες άφησε τον μάταιο τούτο κόσμο. Το είχε αναφέρει πέρυσι ο φίλος μας Σπαθόλουρο:

Και από Μάη σε Μάη έτσι

Γλυκός καιρός να γεννηθείς, πικρός καιρός να φύγεις
Γλυκός καιρός ν’ αγαπηθείς, πικρός πουλί να γίνεις

Γλυκόν μου μίσεψες καιρό, πίκρα μεγάλη αφήκες
Γλυκό που πέταξες πουλί, γλύκα που δεν ευρήκες

Κι είχα για σένα εγώ κλαρί, είχα νερό κριθάρι
Γλυκό καιρό κι ένα πουλί, να σ’ εύρει να σε πάρει

Να ξαναρθείς, θα ξαναρθείς, εγώ θα σε προσμένω
Χριστέ μου Μάη και Κυριακή, να σ’ εύρω αναστημένο

Μάης θα γίνω εγώ για σε, Μάης θα μείνω πίσω
Μάη καιρό αν σε σταύρωσαν, Μάη να σ’ αναστήσω

Να σε ποτίσω ίδρωτα, στον ουρανό να πιάσεις
Ν’ απλώσεις κλάρες αγκαλιά, τη γη μας ν’ αγκαλιάσεις

Κι αν με σηκώσεις χαρταετό, να κατεβάσω μάννα
Κι αν με θελήσεις αδερφό, να σου γενώ η καμπάνα

Advertisement