Στη βιβλιοθήκη

Πριν από κανένα μήνα, καθώς επέστρεφα στο σπίτι μου από τις Τζιτζιφιές, ώρα 8 το βράδυ, είπα να κόψω δρόμο μέσα από το ΚΠΙΣΝ. Η Εθνική Βιβλιοθήκη ήταν ανοιχτή αν και ακόμα δεν είχε αρχίσει να λειτουργεί ως βιβλιοθήκη. Όμως υποδεχόταν κοινό που μπορούσε να καθισει στους υπολογιστές και να σερφάρει ή να διαβάσει δικά του βιβλία. Τέλος Απριλίου είπαν, με κάποιαν επιφύλαξη, θα αρχίσει να λειτουργεί κανονικά, με ωράριο απ’ τις 6 το πρωί ως τα μεσάνυχτα. Εδώ θα ξημεροβραδιάζομαι, σκέφτηκα, όταν αρχίσει με το καλό. Μένω και κοντά, είκοσι λεπτά περπάτημα.

Τράβηξα κι αυτή τη φωτογραφία από την είσοδο.

Χτες το βράδυ, είπα να ξαναπεράσω, να δω τι έχει γίνει. Δεν περίμενα να έχει αρχίσει η κανονική λειτουργία, θα το είχα μάθει -ήθελα όμως να δω αν εξακολουθεί να μένει ανοιχτό το κτίριο κι αν έχει κόσμο.

Τούτη τη φορά πήγα πιο αργά, κατά τις εννιάμισι, κι είχε πια νυχτώσει. Πάλι με τα πόδια, είναι κοντά είπαμε -μια υπόγεια διάβαση περνάς στο Ευγενίδειο και βρέθηκες στους κήπους του ΚΠΙΣΝ.

Όπως το περίμενα, η Βιβλιοθήκη δεν έχει αρχίσει ακομα να λειτουργεί κανονικά. Πάντως τα βιβλία πρέπει να έχουν όλα μεταφερθεί, αφού ένας φιλος μου μού είπε ότι έβλεπε καθημερνώς καμιόνια να φορτώνουν από το κτίριο της Πανεπιστημίου αλλά εδώ και καμιά δεκαριά μερες δεν βλέπει πια.

Αν και ήταν μέρα καθημερινή και σχετικά αργά, εντυπωσιάστηκα με το πόσο πολύς κόσμος ήταν μέσα.

Οι περισσότερες οθόνες ήταν πιασμένες από νεαρά παιδιά που σερφάριζαν, στις μεγάλες πολυθρόνες κάθονταν και συζητούσαν ή διάβαζαν -όχι βιβλία της βιβλιοθήκης, είπαμε, δικά τους που τα είχαν φερμένα από το σπίτι.

Κάποιοι πρέπει να ήταν φοιτητες, γιατί είχαν χοντρά συγγράμματα που μελετούσαν, κάποιοι είχαν και ταμπλέτες από δίπλα. Η ατμόσφαιρα ασφαλώς βοηθούσε στη μελέτη, επικρατούσε σιγή εκκλησιας, αν εξαιρέσεις ένα πιάνο που καποιος έπαιζε στο βάθος.

Στον πρώτον οροφο (δεν τράβηξα φωτογραφία για να μην παραβιάσω την ιδιωτικότητα) υπήρχαν δυο αίθουσες γεμάτες τερματικά, που ήταν σχεδόν γεμάτες, κυρίως από νεαρά παιδιά. Η πινακίδα έλεγε ότι το πρωί γίνονται μαθήματα υπολογιστών για άτομα ηλικίας άνω των 65.

Η επίσκεψη με γέμισε χαρά -και περιμένω το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο, όταν αρχισει πια η λειτουργία της Εθνικής Βιβλιοθηκης, να χρησιμοποιήσω και πάλι τις υπηρεσίες της.

Και πάλι, διότι ήμουν ταχτικός επισκέπτης της παλιάς ΕΒΕ, στο πανέμορφο κτίριο της αθηναϊκης τριλογίας. Κακά τα ψέματα, όμως, η ΕΒΕ ασφυκτιούσε στο παλιό της κτίριο και δεν εξυπηρετούσε το κοινο της. Κυρίως ήταν θέμα υποδομών -για παράδειγμα, οι περισσότερες εφημερίδες και τα περιοδικά (με κριτήριο… σχήματος) είχαν μεταφερθεί σε αλλο κτίριο, μακριά, και ήταν πραχτικά αδύνατο να τα δει κανείς. Προσωπικά παράπονο από τους υπαλληλους δεν είχα, αν και είχα ακούσει κάποιον να λέει πως ύστερα από μια επίσκεψη στην ΕΒΕ ακόμα και οι ανοησιες του Τζήμερου κατά του δημόσιου τομέα ακούγονται κάπως πιο λογικες (αυτό μπορεί να ειπωθεί, ίσως πιο βάσιμα, και για άλλες υπηρεσίες).

Τα δέκα τελευταία χρόνια έχω βγάλει κάμποσα βιβλία που χρειάστηκαν μακρόχρονη ερευνα σε πηγές, κι εχω περάσει πολλές, παρα πολλες ώρες σε βιβλιοθήκες: κυρίως στην ΕΒΕ, στο ΕΛΙΑ και στη Βιβλιοθήκη της Βουλής, στο παλιό καπνεργοστάσιο στη Λένορμαν, αλλά και στη Γεννάδειο (πιο πολύ όμως για το Αρχείο της). Μου αρέσει πολύ να βρίσκομαι και να δουλευω σε βιβλιοθήκες.

Η παλιά Εθνική είχε πολλά στραβά, αλλά και το μεγάλο πλεονεκτημα της τοποθεσίας, καταμεσίς στο κέντρο -εύκολα πεταγόσουν για μιαν ώρα ανάμεσα σε δυο δουλειές. Αυτό δεν θα είναι τοσο εύκολο τώρα που κατέβηκε στο Φάληρο, εκτός αν μένει κανείς κοντά, αλλά από την άλλη το διευρυμένο ωράριο λειτουργίας θα βοηθησει και πολλούς που δουλεύουν ή που σπουδάζουν. Παρεμπιπτόντως, η λειτουργία βιβλιοθήκης μέχρι τα μεσάνυχτα δεν είναι κάτι πρωτοφανές -οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες σε διάφορες χώρες τα συνηθίζουν τέτοια ωράρια. Νομίζω μάλιστα ότι η βιβλιοθήκη του ΑΠΘ στην εξεταστική περίοδο λειτουργεί σε 24ωρη βάση.

Βέβαια, η νέα Εθνική στο ΚΠΙΣΝ φαίνεται ότι θα προσφέρει πολύ περισσότερες υπηρεσίες απ’ ό,τι η παλιά Εθνική, αν μη τι άλλο σε ό,τι έχει να κάνει με τις νέες τεχνολογίες -στην παλιά Εθνική ακόμα και οι μπρίζες σπάνιζαν. Μένει να δούμε αν θα προσφέρει και καινοτόμες υπηρεσίες σε πιο δύσκολα θέματα, όπως τα δάνεια μεταξύ βιβλιοθηκών.

Το εντυπωσιακό είναι πως οι βιβλιοθήκες προσφέρουν τις υπηρεσίες τους αυτές απεριόριστα και χωρίς αντάλλαγμα. Αν το καλοσκεφτείς, αποτελούν νησίδες, οάσεις πες, κομμουνισμού μέσα σε μια κεφαλαιοκρατική έρημο, καθώς το μακρύ χέρι της αγοράς δεν τις έχει πιάσει φανερά στα νύχια του: στη βιβλιοθήκη μπορεί να μπει ο καθένας, χωρίς εισιτήριο, και να χρησιμοποιήσει τους πόρους της σχεδόν «σύμφωνα με τις ανάγκες του» (αν και όχι εντελώς: στην πραγματικότητα σε μερικές βιβλιοθήκες υπάρχουν περιορισμοί στον αριθμό των βιβλίων που μπορείς να ζητήσεις). Στον κομμουνισμό, αυτό θα γίνεται για όλες τις ανάγκες του ανθρώπου -ή τουλάχιστον έτσι λέει το μάνιουαλ.

Βέβαια, στη σημερινή κοινωνία, κάποιος πληρώνει -και στη συγκεκριμένη περίπτωση της νέας Εθνικής Βιβλιοθήκης, δεν μου είναι καθαρο ποιος πληρώνει, διότι, αν έχω καταλάβει καλά (αλλά διορθώστε με) το Ίδρυμα Νιάρχου με την παραχώρηση των χώρων στο κράτος δεν αναλαμβάνει το λειτουργικό κόστος, που δεν πρέπει να είναι ευκαταφρόνητο. Στα σχόλια ίσως μάθουμε περισσότερα για το θέμα.

Όμως εδώ λεξιλογούμε επίσης. Βγαινοντας από την ΕΒΕ, χτες βράδυ, πρόσεξα αυτή την πινακίδα, που έχει τη λέξη «βιβλιοθήκη» σε διάφορες γλώσσες.

Αφήνοντας κατά μέρος τα περίεργα αλφάβητα, έχουμε τις εξής λέξεις -στις αντίστοιχες γλώσσες:

Βιβλιοθήκη (Ελληνικά)

Library (Αγγλικά)

Bibliothèque (Γαλλικά)

Bibliothek (Γερμανικά)

Biblioteca (Ιταλικά, Ισπανικά, Πορτογαλικά)

библиотека (Ρώσικα)

bibliotekë (Αλβανικά)

Raamatukogu (Εσθονικά)

bibliotecă (Ρουμάνικα)

Könyvtár (Ουγγρικά)

bibliotēka (Λετονικά)

Kütüphane (Τουρκικά)

Librerija (Μαλτέζικα)

Δεν έχουμε και μεγάλη ποικιλία, φοβάμαι, αφού στις περισσότερες γλώσσες βρίσκουμε την ελληνογενή λέξη που πέρασε σε ολες αυτές τις γλώσσες (και σε πολλές άλλες) μέσω του λατινικού bibliotheca.

Πριν προχωρήσω, ένα κουιζάκι. Πέρα από το προφανές δάνειο, υπάρχει και άλλη μία λέξη στον παραπάνω καταλογο που έχει κάποια ελληνική ριζα. Ποια ειναι; Μην κοιτάξετε πιο κάτω, γιατί θα το φανερωσω.

Όπως ειπα, δεν έχουμε και μεγάλη ποικιλία. Αν σχεδίαζα εγώ τον κατάλογο θα διάλεγα και έναν αλλον όρο, που υπάρχει σε κάμποσες σλάβικες γλώσσες, π.χ. το τσεχικο knihovna, αφού το βιβλίο στα τσέχικα ειναι kniha και κάπως ανάλογα σε άλλες γλώσσες.

Περιέργως, τα αγγλικά δεν ακολουθούν τη γενική τάση και δεν επιλέγουν τον ελληνογενή όρο, αλλα το library, λατινικό δάνειο. Αξιζει να σημειωθεί πως ανάλογες λέξεις υπάρχουν σε πολλές λατινογενείς γλώσσες (librairie στα γαλλικά, libreria στα ιταλικά) αλλά σημαίνουν το βιβλιοπωλείο, όχι τη βιβλιοθήκη (το κτίριο).

Τα μαλτέζικα έχουν πάρει τον αγγλικό όρο.

Το τουρκικό kütüphane μπορούμε να το αναλύσουμε, διότι και οι τουρκικές λέξεις έχουν… πρωτογένεια, στα συστατικά του. Το kütüp είναι ο αραβικός πληθυντικος τού kitap, που το ξέρουμε και στα δικά μας ως κιτάπι. Το -hane σημαίνει το κτίριο όπου γίνεται κάτι, άρα κιουτούπχανε είναι το κτίριο των βιβλίων.

Και η ουγγρική λέξη είναι σύνθετη, αφού könyv είναι το βιβλίο. Δεν ξέρω την ετυμολογία, ισως συνδέεται με το σλάβικο kniha που ειδαμε παραπάνω.

Οποτε, διά της εις άτοπον απαγωγής, η άλλη λέξη του καταλόγου που έχει ελληνική ρίζα είναι το εξωτικό raamatukogu. Στα εσθονικά, raamat είναι το βιβλίο. Και πού είναι η ελληνική ριζα; θα ρωτήσετε.

H ελληνική λέξη που βρίσκεται στην αρχή είναι τα γράμματα (έτσι, στον πληθυντικό). Στα παλαιοσλαβικά, грамота, με τη σημασία «ιερά γράμματα». Από εκεί η λέξη περνάει στα φιλανδικά, όπου raamattu είναι η Βίβλος, και στα εσθονικά όπου raamat είναι το κάθε βιβλιο, όχι μονο τα ιερά.

Και μ’ αυτή τη μικρούλα δοση εθνικής υπερηφανείας, κλείνει και το σημερινό μας άρθρο στη βιβλιοθήκη -raamatukogu αν βρεθείτε στο Ταλίν!

***Και μια αναγγελία.

Απόψε το βράδυ στις 7 μ.μ. στην αίθουσα Cotsen Hall της Γενναδείου Βιβλιοθήκης (είσοδος από οδό Αναπήρων Πολέμου) θα γίνει η παρουσίαση των πρόσφατων βιβλίων του εκδοτικού οίκου «Αρχείο», ανάμεσά τους και του βιβλίου «Αστυνομικά» που περιέχει 265 χρονογραφήματα του Κ. Βάρναλη με θέματα από το αστυνομικό δελτίο, σε δική μου επιμέλεια. Θα μιλήσω κι εγώ. Δεν θα πάρω απουσίες, αλλά θα χαρώ να σας δω. Περισσότερες πληροφορίες για την εκδήλωση, εδώ.