Εικοσιτέσσερα χρόνια χωρίς τον Μάνο Χατζιδάκι

Συμπληρώνονται σήμερα εικοσιτέσσερα χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου συνθέτη Μάνου Χατζιδάκι. Το ιστολόγιο δεν έχει ασχοληθεί με το έργο του, ίσως επειδή εμεις εδώ ασχολούμαστε κυρίως με τη γλώσσα και τη λογοτεχνία -καιρός λοιπόν να διορθώσουμε την παράλειψη αυτή και ταυτόχρονα να παρουσιάσουμε μια μάλλον άγνωστη πτυχή της ζωής του.

Βέβαια, ασχοληθήκαμε με μια πτυχή της δραστηριότητας του Μάνου Χατζιδάκι, πριν από τέσσερα χρόνια, πάλι την επέτειο του θανάτου του, όταν παρουσιάσαμε τη σύγκρουσή του με τον θριαμβεύοντα αυριανισμό της δεκαετίας του 1980. Τότε, ο μεγάλος συνθέτης είχε μπει στο στόχαστρο της εφημερίδας του Ταύρου και είχε δεχτεί τόνους δύσοσμης λάσπης από την Αυριανή. Το χειρότερο όμως είναι ότι δεκάδες πολιτικοί, και όχι μόνο από την τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, είχαν συνταχθεί με την αυριανική επίθεση εναντίον του Μάνου Χατζιδάκι, ανάμεσά τους ακόμα και η Μελίνα Μερκούρη ή ο Μανώλης Γλέζος. Προς τιμήν της, η Αριστερά, και ιδίως το ΚΚΕ, συμπαραστάθηκαν στον Μάνο Χατζιδάκι. Το δισέλιδο της ντροπής, με τίτλο «Ολοι εναντίον του Χατζιδάκι» μπορείτε να το δείτε εδώ (πρώτη και δεύτερη σελίδα). Και επειδή το κασέ της εφημερίδας φαινόταν να αποδίδει στον Φώτη Κουβέλη τις φιλοαυριανιστικές δηλώσεις ενός βουλευτή του ΠΑΣΟΚ, χρειάστηκε να γράψουμε και δεύτερο άρθρο.

Αλλά Χατζιδάκις σημαίνει τραγούδια. Θα βάλω ένα μόνο τραγούδι του Χατζιδάκι -περιμένω στα σχόλιά σας από ένα δικό σας. (Και χρειάζεται αυτή η ανάπαυλα από την όξυνση της πρότασης ευπιστίας).

Θα διαλέξω ένα τραγούδι από τον δίσκο Τα παράλογα (1976) σε στίχους Νίκου Γκάτσου, το Cundu luna vini, Κούντου λούνα βίνι. Ο τίτλος είναι στα βλάχικα, σημαίνει «Όταν βγαίνει το φεγγάρι».

Όταν οι κόρες μου ήταν μικρές, τις νανούριζα τραγουδώντας τους το Κούντου λούνα βίνι, με αλλαγμένους στίχους, που δεν είναι ανάγκη να τους δημοσιεύσω εδώ, και το τραγούδι αυτό, το δικό τους, το έμαθαν και το έλεγαν ώσπου μεγάλωσαν. Όταν συνειδητοποίησαν ότι ήταν κανονικό, υπαρκτό τραγούδι, κάπως απογοητεύτηκαν γιατί ως τότε νόμιζαν πως ήταν γραμμένο ειδικά γι’ αυτές.

Αν και ταιριαστό για νανούρισμα, το Κούντου Λούνα Βίνι δεν είναι βέβαια παιδικό τραγούδι -κι όταν κάποτε είχα παρακαλέσει έναν φίλο μουσικό να μου γράψει την παρτιτούρα για να το μάθουν οι κόρες που έπαιζαν πιάνο, ο φίλος μού΄είχε πει πως η μελωδία ειναι παραπλανητικά απλή, ενώ στην πραγματικότητα έχει ζορικες λεπτομέρειες.

Κι άλλα τραγούδια του Χατζιδάκι γοητεύουν  τα παιδιά, όπως θα έχετε κι εσείς διαπιστώσει σαν γονείς ή εκπαιδευτικοί.

Ταιριάζει λοιπον να δούμε μια πτυχή της δραστηριότητας του Μάνου Χατζιδάκι που δεν είναι πολύ γνωστή. Ξέρουμε ότι νέος ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν μέλος της ΕΠΟΝ. Λιγότερο γνωστό είναι ότι την ίδια εποχή ο Χατζιδάκις όχι μόνο έκανε την πρωτη του εμφάνιση ως συνθέτης, συνεργαζομενος το 1944 με το Θέατρο Τέχνης, αλλά και δημοσίευσε παιδικά ποιήματα στο περιοδικό «Νέα Γενιά» της ΕΠΟΝ το 1945-46.

Τα ποιήματα αυτά τα δημοσίευσε με το ψευδώνυμο Πέτρος Γρανίτης. Η καθηγήτρια Γεωργία Λαδογιάννη, που έγραψε φέτος στην Αυγή εκτενές άρθρο για τα παιδικά ποιήματα του Χατζιδάκι, βρίσκει το ψευδώνυμο πολύ εύηχο και δεν αποκλείει να παραπέμπει στον Ατσάλη/Στάλιν.

Νωρίτερα, την πτυχή αυτή της δραστηριότητας του Μάνου Χατζιδάκι την είχε αποκαλύψει σε δημοσίευμά της στον Ριζοσπάστη, το 2006, η αείμνηστη Αριστούλα Ελληνούδη, που είχε πληροφορηθεί το πραγματικό όνομα του Πέτρου Γρανίτη από τον παλαίμαχο δημοσιογραφο του Ριζοσπάστη Νίκο Καραντηνό.

Να δούμε ένα από τα παιδικά ποιήματα του Μανου Χατζιδάκι, ένα ποίημα για τα τραγούδια:

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Τα παιδιά που’ναι λουλούδια
μεγαλώνουν με τραγούδια
Το τραγούδι είν’ η χαρά
τραραρό, τραραραρά

Τραγουδάνε την ειρήνη,
π’ όλα τα καλά μάς δίνει
σαν πουλάκια στα κλαριά
νιώθουνε τη λευτεριά.

Κάθε νιος ξεπεταρούδι,
μέρα-νύχτα το τραγούδι,
Μπρος, μαζί και προσοχή!
Με ρυθμό και με ψυχή.

Ντο, ρε, μι, παιδιά, ελάτε
τραγουδάτε και γελάτε!
Και κατόπι θα σας πω
κάποιο χαρωπό σκοπό.

Κι ένα ακομα, που δείχνει ότι ο Γρανίτης είναι ο Χατζιδάκις

ΚΥΠΑΡΙΣΣΑΚΙ

Κυπαρισσάκι,
-Γεια σου Γιαννάκη,-
Κυπαρισσάκι μ’ αψηλό
Το παλικάρι το καλό.

Δροσιά και χάρη,
-χοπ παλικάρι-
Να ζήσεις και να σε χαρώ
παλικαράκι μου γερό

Κυπαρισσάκι,

-Χόπλα Γιαννάκη-
Κυπαρισσάκι λυγερό
Και σέρνει πρώτο το χορό.

Ο στίχος Κυπαρισσάκι μ’ αψηλό / το παλικάρι το καλό θυμίζει, βέβαια, το τραγούδι «Κυπαρισσάκι», σε μουσική και στίχους Μάνου Χατζιδάκι: Κυπαρισσάκι είν’ αψηλό / το παλικάρι π’ αγαπώ.

Αλλά το 1945 δεν ήταν ανέμελοι καιροί. Ο Πέτρος Γρανίτης γράφει για την Καψερούλα, που δεν ξέρει να διαβάσει επειδή δεν μπόρεσε να πάει στο σχολείο

ΚΑΨΕΡΟΥΛΑ

Δεν πηγαίνει στο σκολειό…
Πώς να πάει η καψερούλα,
αφού έμεινε στο σπίτι
μοναχή νοικοκυρούλα;

* * * *

Η μανούλα έχει πεθάνει.
Φταίν’ τα βάσανα κι η πείνα,
τότε με τις λαχανίδες.
– Τι φριχτά τα χρόνια εκείνα!

* * * *

Μόνη φτιάχνει το φαγί τους.
– Ναι, καλέ, μην κοροϊδεύεις.
Εφτασε έντεκα χρονώ
κι αν τη δεις δεν το πιστεύεις.

* * * *

Αχου, ποιος να τη βοηθήσει;
– Αχ, με ποιόνε να τα βάνει;
και κει πάνω που σκουπίζει
το παράπονο την πιάνει.

* * * *

Κλαίει, κλαίει η καψερούλα
κλαίει η σκούπα, το φαράσι…
– Εντεκα χρονώ κορίτσι
να μη ξέρει να διαβάσει!

Κι άλλο ένα, για τ’ αδενικά, τα υποσιτισμένα παιδάκια, που το παραθέτω σε εικόνα και ευχαριστώ και τον φίλο ΑΚ που ειχε την καλοσύνη να το πληκτρολογήσει.

 

Τ’ ΑΔΕΝΙΚΑ ΠΑΙΔΑΚΙΑ

Τ’ αδενικὰ παιδάκια
– μου καίγετ’ η ψυχή!
τ’ αδενικά παιδάκια
θέλουν εξοχή

Θέλουν καθάριο αγέρα
και θρεφτικό φαγί,
θέλουν χαρά και γέλιο
στης ζήσης την αυγή.

Τριανταεφτά και τρία
τα δεκατάκια, δες
κι οι μάνες τα κοιτάνε.
Δεν είναι για να κλαις;

Τ’ αδενικὰ παιδάκια
που μένουν νηστικά,
για τρώνε μια σταλίτσα
θα γίνουν φτισικά.

Χλωμά τα προσωπάκια
και λύπη στην καρδιά,
με σκεφτικά ματάκια . . . .
– Μικρά, γλυκά παιδιά! –

Στην όψη συγνεφάκια
Τι; Κλαίς καλέ Κική;
Χτες μ’ έδειρ’ η μαμά μου
γιατ’ είναι νευρική.

Μέρα τη μέρα λιώνουν
σαν το λιανό κερί.
Στο νου τα βασανάκια
μαζεύτηκαν σωροί.

Πούσαι χαρά κακούργα;
Μας ξέχασες πολύ. . . .
Κι έσταξε στην καρδία μας,
Ο πόλεμος χολή.

Τ’ αδενικὰ παιδάκια
– μου καίγετ’ η ψυχή!
τ’ αδενικὰ παιδάκια
θέλουνε προσοχή

ΠΕΤΡΟΣ ΓΡΑΝΙΤΗΣ

Όμως τα παιδιά δεν μπορούν χωρίς παιχνίδι και σκανταλιά. Κλείνουμε με δύο ακόμα ποιήματα του Πέτρου Γρανίτη – Μάνου Χατζιδάκι, που δημοσιεύτηκαν στο τεύχος 53 του περιοδικού Νέα Γενιά, στις 15 Ιουλίου 1945.

ΧΑΡΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Γυμνά χορεύουν τα παιδάκια
Χωρίς της λύπης τη θολούρα,
Κει κάτω, στην ακρογιαλιά,
Όξω απ’ της πόλης την κλεισούρα.

Χορός, τραγούδι και κολύμπι.
Χαρά που δίνει το νεράκι!
Παιχνίδια και Γυμναστική,
Με κέφι, νειάτα και μεράκι!

Γαλάζια θάλασσα, γλυκειά μας
Ακίνητη ποτέ δε μένεις
Και μύρια ξέρεις μυστικά
Τους φίλους σου να ξετρελλαίνεις.

Κι εγώ πηδώ, γελώ και τρέχω
Και χαίρουμαι παντού. Χάι, Χάι!
Φλογέρα κρύβω στην καρδιά,
Που πάντα τη Χαρά λαλάει.

ΠΕΤΡΟΣ ΓΡΑΝΙΤΗΣ

ΤΟ ΜΠΟΥΚΑΛΙ

Ο Γιάννης μας και πάλι
Τόσπασε το μπουκάλι
Και με σκυφτό κεφάλι
Κάθεται στο σκαλί.

Μονάχος μουρμουράει . . .
Στο σπίτι πώς να πάει,
Που ίσως να τις φάει,
Σαν τ’ άταχτο σκυλί;

Τι φταίει ὁ καψερούλης
Πούνε πολύ μικρούλης Και λίγο πεταχτούλης
Σαν όλα τα παιδιά;

Τον στείλαν στο μπακάλη
Κι έσπασε το μπουκάλι.
Πωπὼ κακό και χάλι
Πωπὼ κι αναποδιά!

ΠΕΤΡΟΣ ΓΡΑΝΙΤΗΣ

 

Advertisement