Πριν από σαράντα χρόνια

Η βδομάδα που τελειώνει δεν ήταν από τις συνηθισμένες, ήταν μαύρη και άραχλη. Το ιστολόγιο αφιέρωσε την ύλη του στη ζοφερήν επικαιρότητα, αφού θα ήταν άτοπο να συζητάμε περί ανέμων και υδάτων ή έστω περί δασείας και περισπωμένης.

Οι πληγές στην Ανατολική Αττική θα αργήσουν να επουλωθούν και το μόνο θετικό θα είναι αν μπορέσει το κακό που μας βρήκε να μας κάνει σοφότερους ώστε να διορθώσουμε κάποια στραβά. Σίγουρα όσα συζητήσαμε τις προηγούμενες μέρες θα τα κουβεντιάσουμε ξανά, αλλά αισθάνομαι ότι τα άρθρα του ιστολογίου πρέπει να ξαναβρούν τους συνηθισμένους ρυθμούς τους. Έτσι αύριο θα έχουμε μεζεδάκια, έστω και κατακαμένα, και την Κυριακή λογοτεχνικό άρθρο.

Και σήμερα; Σήμερα χρειάζεται μια γέφυρα. Και σκέφτομαι ότι για τη γέφυρα αυτή είναι κατάλληλο ένα άρθρο αναδρομής, εντελώς ανεπίκαιρο δηλαδή -ή και επίκαιρο, αφού θα ξεφυλλίσουμε μαζί μια εφημερίδα με σημερινή ημερομηνία, 27 Ιουλίου, αλλά που κυκλοφόρησε πριν από 40 χρόνια, στις 27.7.1978.

Συνήθως οι αναδρομές αυτές γίνονται στα 50 ή στα 100 χρόνια, πιο στρογγυλά. Ωστόσο το 1918 είναι μακριά, ενώ το 1968 ήταν δικτατορία οπότε οι εφημερίδες δεν διαμόρφωναν ελεύθερα την ύλη τους. Το να δούμε μια μέρα του 1978 έχει επίσης το πλεονέκτημα ότι είναι περισσότεροι οι αναγνώστες του ιστολογίου που είχαν γεννηθεί και είχαν συνείδηση του κόσμου, παρά την αντίστοιχη ημερομηνία του 1968.

Αυτό ήταν λοιπόν το πάνω μέρος της πρώτης σελίδας της Ελευθεροτυπίας της Πέμπτης 27 Ιουλίου 1978:

Οι εφημερίδες, όπως βλέπετε, το 1978 είχαν τιμή 7 δραχμές και το συγκεκριμένο φύλλο είχε 14 σελίδες, που ήταν το συνηθισμένο για τις απογευματινές εφημερίδες εκτός Δευτέρας και Σαββάτου (τότε αύξαναν τις σελίδες τους).

Η κορυφαία είδηση της μέρας πριν από σαράντα χρόνια, λοιπόν, ήταν η απόφαση της αμερικανικής γερουσίας για άρση του εμπάργκο στην πώληση όπλων στην Τουρκία, ένα εμπάργκο που αν θυμάμαι καλά είχε επιβληθεί το 1975 ύστερα από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974.

Ομόθυμη η καταδίκη της απόφασης, που απασχόλησε την επικαιρότητα για αρκετές μέρες. (Τότε γυρίστηκε και η ταινία «Από πού πάνε για τη χαβούζα» του Θ. Μαραγκού με πρωταγωνιστή τον Θανάση Βέγγο στο ρόλο ενός οδηγού βυτιοφόρου. Σε κάποια σκηνή, ο Βέγγος, μην έχοντας πού να αδειάσει το βυτιοφόρο του, βάζει το περιεχόμενο σε βαρέλια και τα στέλνει στις ΗΠΑ γράφοντας επάνω ΔΙΑ ΑΡΣΙΝ ΕΜΠΑΡΓΚΟ).

Στο ίδιο θέμα αφιερωμένη και η γελοιογραφία του Λογό στο κάτω μέρος της πρώτης σελίδας, με τον πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή, που είχε πει το περίφημο «Ανήκομεν εις την Δύσιν» να αναρωτιέται «Πού ανήκομεν;»

Κατά τραγική σύμπτωση, η δεύτερη είδηση της μέρας είναι η μεγάλη πυρκαγιά στη Νταού Πεντέλη που «σκόρπισε πανικό στους γύρω οικισμούς και στο πλήθος των παιδικών κατασκηνώσεων της Ραφήνας και Νέας Μάκρης». Διαβάζουμε ότι εκκενώθηκε το Λύρειο ορφανοτροφείο και το «νοσοκομείο απροσαρμόστων παιδιών» (μια φράση που δεν θα γραφόταν σήμερα). Στις μέσα σελίδες ο αναγνώστης πληροφορείται ότι η φωτιά άρχισε στις 9.25 το πρωί σε ξερόχορτα, πιθανότατα από αναμμένο τσιγάρο, στον συνοικισμό Βουτσά στο Άνω Μάτι και στη συνέχεια οι φλόγες άρχισαν να ανεβαίνουν το βουνό.

Η τρίτη είδηση της πρώτης σελίδας είναι το σχέδιο της κυβέρνησης για νομοθετική αναστολή των εξώσεων, ενώ άλλα πρωτοσέλιδα θέματα αφορούν τις καταγγελίες ΠΑΣΟΚ-ΚΚΕ ότι η σχεδιαζόμενη μεταφορά του αεροδρομίου στα Σπάτα γίνεται με εντολές των Αμερικάνων και η επίθεση βουλευτών του ΚΚΕ στον Κ. Μητσοτάκη για την ακύρωση διαγωνισμού για τη λιγνιτική μονάδα της ΔΕΗ.

Από τα ειδησάκια της δεύτερης σελίδας: Σκοτώθηκε εργάτης στην πρέσα – 400 τόνοι σάπιο κρέας στην αγορά – Σκότωσε τη μάνα του και μετά κρεμάστηκε – Συναυλία της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος για τους σεισμόπληκτους της Θεσσαλονίκης.

Σε μια μέσα σελίδα βρίσκουμε διαφήμιση των εκπτώσεων στο Μινιόν. Μπλουζάκια τύπου Λακόστ από 485 δρχ. μόνο 245, Τυρί Γκούντα Ολλανδίας από 145 στις 129 το κιλό, κοτόπουλα νωπά από 59 το κιλό στις 55. Χωρίς έκπτωση, Όπελ Ασκόνα 1,2S προς 357.000 δρχ και ένα ταξίδι με πούλμαν στη Βουλγαρία, 12 μέρες, 2150 δρχ και 90 δολάρια ΗΠΑ (συνηθιζόταν τότε να πληρώνεται ένα μέρος της τιμής των ταξιδιών σε συνάλλαγμα).

Στην οικονομική σελίδα βρίσκουμε ότι το δολάριο είχε 36 δραχμές, το μάρκο 18 ενώ το βέλγικο φράγκο είχε μόλις ξεπεράσει τη δραχμή, ήταν 1,1 δρχ. (Στα τέλη της δεκαετίας του 80 το πρόλαβα στις 3,75 και όταν κλείδωσαν οι ισοτιμίες είχε φτάσει στις 8,5).

Στην ίδια σελίδα διαβάζω ότι ο διοικητής της ΕΤΒΑ κ. Σπέντσας δεν παίρνει 300.000 το μήνα όπως είχε καταγγελθεί στη Βουλή αλλά «κάτω από 150.000» (από διάφορες θέσεις) ενώ η ιδιαιτέρα του μαζί με τις υπερωρίες γύρω στις 55.000. Ο πρωθυπουργός εισέπραττε τότε 80.000 το μήνα, ήθελε δηλαδή τεσσεράμισι μισθούς για εκείνο το Όπελ Ασκόνα.

Στην πολιτιστική σελίδα: Έπεσε ο Κολοσσός του Μαρουσιού (ρεπορτάζ από την κηδεία του Γιώργου Κατσίμπαλη). Φοίνισσες ξανά στην Επίδαυρο μετά 18 χρόνια. Συναυλία για τον άρρωστο ρεμπέτη Γιάννη Κυριαζή. Η τηλεόραση πρόβαλλε «Μια ταινία – μια συζήτηση» με την ταινία «Οικογενειακή ζωή» του Κεν Λόουτς.

Στην αθλητική σελίδα: Πράσινος ο Χρήστος Υφαντίδης, από τη Βέροια με 11 εκατομμύρια. Ο παίκτης πήρε δώρο 1.800.000 και ένα αυτοκίνητο. Ο Ολυμπιακός πήρε τον Σταύρο Παπαδόπουλο και τον Ρόρμπαχ του Εθνικού αντί 5 εκατομμυρίων. Ενόψει του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος στίβου της Πράγας, ο Γ. Διακογιάννης γράφει ότι ο Τζιωρτζής είχε ελπίδες να περάσει στον τελικό στα 400 μ. εμπόδια.

Στη σελίδα των θεαμάτων, φωτογραφία από το νούμερο «Οι άγγελοι του Τάβλι» της επιθεώρησης «Συνέβη στην Κατίνα» του Ελεύθερου Θεάτρου, με Αρζόγλου-Κιμούλη. Η ακλισιά στον τίτλο μάλλον οφείλεται στην επιθυμία για διατήρηση του λογοπαιγνίου με τους Άγγελους του Τσάρλι.

Ήταν καλοκαίρι και τα θερινά σινεμά έπαιζαν επαναλήψεις τότε. Ένας Αμερικανός φίλος του Βέντερς – Οι εντιμότατοι φίλοι μου – Έλα ν’ αγαπηθούμε – Η εργατική τάξη πάει στον Παράδεισο – 13 εγκλήματα ζητούν ένοχο του Χίτσκοκ – Κλέφτες σαν κι εμάς του Όλτμαν. Πρέπει να τις έχω δει όλες.

Στην τελευταία σελίδα, με ως επί το πλείστον διεθνείς ειδήσεις, Αγανάκτηση στη Λευκωσία για το εμπάργκο, αλλά και «Νέα διάψευση της Χριστίνας για το γάμο με το Ρώσο» -θα θυμάστε ότι τελικά η Χριστίνα Ωνάση παντρεύτηκε τον Σεργκέι Καούζοφ αν και ο γάμος δεν μακροημέρευσε. Επίσης, «Όλοι ενθουσιασμένοι με το ‘κοριτσάκι του σωλήνα'». Στο Όλνταμ είχε μόλις γεννηθεί η Λουίζα Μπράουν, το πρώτο «παιδί του δοκιμαστικού σωλήνα» όπως λεγόταν τότε, δηλαδή με εξωσωματική γονιμοποίηση. Η μικρή ζει και βασιλεύει και γιόρτασε προχτές τα 40 της χρόνια.

Θα κλείσουμε την αναδρομή στην εφημερίδα του 1978 με κάτι γλωσσικό -ή έστω τυπογραφικό. Το 1978 ίσχυε επίσημα το πολυτονικό αλλά αρκετές εφημερίδες είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούν διάφορες μορφές μονοτονικού.

Στην Ελευθεροτυπία, όπως θα δείτε αν προσέξετε την πρώτη σελίδα, εφαρμοζόταν τριπλό σύστημα:

* Σε ορισμένους τίτλους άρθρων, τόσο στην πρώτη όσο και στις υπόλοιπες σελίδες, χρησιμοποιόταν κανονικό πολυτονικό.

* Στον κύριο όγκο της ύλης της εφημερίδας χρησιμοποιόταν το λεγόμενο «μονοτονικό της κουκίδας» δηλαδή όλα τα τονικά σημάδια και τα πνεύματα (οξεία, περισπωμένη, ψιλή, δασεία -η βαρεία είχε καταργηθεί προ πολλού) τα αντικαθιστούσε ένα μόνο τονικό σημάδι, μια κουκίδα.

* Ωστόσο, σε κάποια άλλα άρθρα (όπως στο σώμα του άρθρου για τα ενοίκια στο πρωτοσέλιδο) χρησιμοποιόταν ριζοσπαστικότερο μονοτονικό, αφού δεν δηλώνονταν τα πνεύματα. Δεν ήταν όμως το σημερινό μονοτονικό, αφού η κουκίδα έμπαινε και στα μονοσύλλαβα εκεί όπου το πολυτονικό έβαζε οξεία ή περισπωμένη.

Αν αρέσουν αυτές οι αναδρομές, θα κάνουμε κι άλλες, ίσως σε 30 χρόνια πριν. Και σε δέκα χρόνια μπορεί να επαναλάβω το σημερινό άρθρο, αφού τότε θα έχουμε στρογγυλότερη την επέτειο.