Τα πρώτα μεζεδάκια του φθινοπώρου

Αφου το προηγούμενο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο το είχαμε πει «τα τελευταία μεζεδάκια του καλοκαιριού», λογικό είναι το σημερινό να το πούμε «Τα πρώτα μεζεδάκια του φθινοπώρου».

Θα μου πείτε, ποιο φθινόπωρο, στους 30 βαθμούς. Όμως, εδώ που είμαι εγώ το φθινόπωρο έχει ήδη μπει για τα καλά, αν και από έγκυρες πηγές πληροφορούμαι ότι εκλεκτοί φίλοι του ιστολογίου λιάζουν ακόμα το κορμί τους σε παραλίες, φορώντας μάλιστα κόκκινο σορτσάκι-μαγιό.

* Ας είναι, ξεκινάμε με ένα μεζεδάκι από τη συζήτηση για το πόθεν έσχες. Ο Γιάνης Βαρουφάκης απαντά ως εξής σε όσους τον κατηγόρησαν (κακοπροαίρετα, κατά τη γνώμη μου) για τα υψηλά του εισοδήματα.

Bρίσκω πειστικά τα όσα γράφει, αλλά προσέχω στο τέλος το «έχει εξάγει», που δεν στέκει. Είναι σαν να λέμε «έχει δίνει» αντί για «έχει δώσει». Θα χρειαζόταν «έχει εξαγάγει».

Ο Βαρουφάκης ξέρει πολύ καλά ελληνικά και έχει και συγγραφικό χάρισμα. Το λαθάκι δείχνει μάλλον ότι ο συγκεκριμένος τύπος ρημάτων είναι προβληματικός. Αν συνηθιζόταν, όπως στον 19ο αιώνα, ή όπως σήμερα στην Κύπρο, η χρήση αναλογικών τύπων, θα γράφαμε «έχει εξάξει» και θα ήμασταν όλοι εντάξει. Κακόηχο; Και το εξαγάγει κακόηχο είναι.

* Καραβιδένιο μεζεδάκι από το tvxs, σε άρθρο για τα σκάνδαλα των Βρυξελλών, δηλαδή των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων:

Η κορωνίδα όμως των οικονομικών σκανδάλων στα θεσμικά όργανα της ΕΕ μας έρχεται από το 1999 όταν ολόκληρο το Κολέγιο των Επιτρόπων οδηγήθηκε σε μαζική παραίτηση, με φόντο την αποκάλυψη της ευρείας διαφθοράς στους κόλπους της με επίκεντρο τη διασπάθιση κοινοτικών κονδυλίων για προσωπικό όφελος από τον τότε Επίτροπο Εκπαίδευσης, τον Ερίκ Κρεζόν, ο οποίος είχε νωρίτερα θητεία και ως πρωθυπουργός στη Γαλλία.

Η καραβιδα βρισκεται στο απόσπασμα που έχει τυπωθεί με έντονους χαρακτήρες. Ο τότε Επίτροπος Ερίκ Κρεζόν ήταν γυναίκα, η Επίτροπος Εντίτ Κρεσόν (Edith Cresson), η οποία πράγματι είχε διατελέσει πρωθυπουργός προς το τέλος της προεδρίας Μιτεράν -η μοναδική ως τώρα γυναίκα που κατέλαβε αυτό το αξίωμα στη Γαλλία.

* Και μετα το «εξάγει» ας δουμε ένα μαργαριτάρι σχετικό με το «εισάγει». Πρόκειται για μήνυμα σε κινητό, που εμφανίζεται όταν δεν κάνει καλή επαφή η κάρτα SIM. Η φωτογραφία δεν είναι καλή, αλλά το μήνυμα λέει:

Παρουσιάστηκε σφάλμα.
Παρακαλούμε εισήγαγε την Vodafone SIM κάρτα σου.

Η προστακτική θα έπρεπε να είναι «εισάγαγε». Δεν λέγεται, θα μου πείτε. Ε, ούτε το «εισήγαγε» λέγεται. Αν το πάμε στον πληθυντικό, το «εισαγάγετε» είναι κάπως πιο ανεκτό, αλλά -όπως θα έχετε διαπιστώσει από διάφορα μηνύματα σε αυτόματα μηχανήματα- και αυτο πολλές φορές το βλέπουμε «εισάγετε τον κωδικό σας».

Εδώ διαπλέκονται δύο ζητήματα, η καταχρηστικά λεγόμενη «προστακτική με αύξηση» και οι δυσκολίες που έχουν τα ρήματα σε -άγω. Θα άξιζε εκτενέστερο σχολιασμό, ίσως, αλλά θα αρκεστώ στην επισήμανση πως δεν θα πάθουμε τίποτα αν χρησιμοποιήσουμε ένα απλούστερο ρήμα.

Εδώ, Παρακαλούμε βάλε την κάρτα σου. Ή, τοποθέτησε την κάρτα σου. Στο ΑΤΜ, «δώστε τον κωδικό σας» ή, έστω, «πληκτρολογήστε τον κωδικό σας».

* Ίσως αξίζει να συζητηθεί και η σύνταξη «η Vodafone SIM κάρτα σου». Δεν τη βρίσκω φυσική, δεν ξέρω όμως πώς αλλιώς θα μπορούσε να ειπωθεί.

* Και συνεχίζουμε με ενα μεζεδάκι από τα παλιά. Βαθιά κατεψυγμένο το ανέσυρε, τώρα με το λιώσιμο των παγετώνων, φίλος και το παρουσίασε στην ομάδα Τα υπογλώσσια του Φέισμπουκ.

Eίναι απο τη στήλη των παραπολιτικών σχολίων στην Ελευθεροτυπία, το 1981.

Ο Γάλλος υπουργός, λοιπόν, είπε «Brain storming», και ο Έλληνας δημοσιογράφος αποφαίνεται, κάπως κωμικά:

«Μπραίην στόρμινγκ», ως γνωστόν, σημαίνει πλύση εγκεφάλου.

Ο φίλος που το ψάρεψε σχολίασε: Έχουν ξεκινήσει πόλεμοι από πιο ασήμαντα λάθη.

Βέβαια, αν σκεφτούμε ότι το brain storming αποδίδεται «καταιγισμός ιδεών» δεν υπάρχει μεγάλη απόσταση από την καταιγίδα έως το πλύσιμο.

* Συχνά πυκνά σχολιάζω τη μανία με τα περιττά εισαγωγικά. Το σημερινό δείγμα, σε άρθρο του in.gr, είναι όμως ξεχωριστό.

Δεν εννοώ τον τίτλο, που είναι: Ανεμοστρόβιλος «χτύπησε» την Καλαμάτα.

Κι αυτά τα εισαγωγικά περιττά τα θεωρώ, αλλά αν ήταν να επισημαίνω τέτοιες περιπτώσεις δεν θα είχα άλλο θέμα στα Μεζεδάκια και θα ήταν πολύ βαρετό το άρθρο.

Όμως, αν διαβάσετε το κείμενο, να δείτε και το εξής:

Ο ανεμοστρόβιλος εκδηλώθηκε τοπικά με ανέμους που έφθασαν τα 10 μποφόρ και “σάρωσαν” κυριολεκτικά τα πάντα στο πέρασμα τους…

Δεν είναι περίεργο να βάζουμε κάτι σε εισαγωγικά (άρα, να δηλώνουμε ότι δεν το εννοούμε κυριολεκτικά) και αμέσως μετά να λέμε «κυριολεκτικά»;

* Μια παρωνυχίδα, που όμως έχει σημασία διότι εμφανίζεται στην επιστολή που έστειλε η Υπουργός Παιδείας στα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας (το κείμενο εδώ, σε pdf).

Σε καποιο σημείο γινεται λόγος για «Ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων εξ’ αποστάσεως σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο.»

Η απόστροφος μετά το «εξ» δεν έχει λόγο ύπαρξης. Δεν υπάρχει κάτι που να έφυγε ώστε να δηλωθεί με απόστροφο (όπως π.χ. σε φράσεις του τύπου απ’ αυτό, γι’ αυτό, τ’ άρματα).

Είναι βέβαια συχνό λάθος, και γίνεται από παλιά. Έχω ακούσει ότι παλιά, τότε που δίδασκε στη Νομική ο πατέρας της κ. Κεραμέως, κάποιος καθηγητής έκοβε όποιον φοιτητή έγραφε «εξ» με απόστροφο. Δεν θα φτάσουμε ως εκεί, αλλά το Υπουργείο Παιδείας θα έπρεπε να δινει το παράδειγμα.

* Μια ασυνήθιστη λέξη σε άρθρο για τον υιό Μπάιντεν.

Στο μεταξύ, όπως αναφέρθηκε από το Κίεβο, ο Χάντερ Μπάιντεν δεν ήταν στο σταυρόνημα κάποιας έρευνας όταν ο πατέρας του πίεσε για την αποπομπή του Τσόκιν…

Δεν νομίζω οτι το λέμε αυτό. Πιθανόν να μεταφραζει το αγγλικό crosshair, αλλά εγώ θα έλεγα «στο στόχαστρο».

* Κι ένα μεταφραστικό παράδοξο.

Βλέπετε παρεμφερείς (αν και όχι ίδιες) ειδήσεις του ΑΠΕ/ΜΠΕ για τη συνάντηση Μητσοτάκη-Ζάεφ, στα αγγλικά και στα ελληνικά.

Στο αγγλικο κείμενο, Greek Prime Minister Kyriakos Mitsotakis told North Macedonia Prime Minister Zora Zaev….

Στο ελληνικό κείμενο ως διά μαγείας «ο πρωθυπουργός συνάντησε … και τον Ζόραν Ζάεφ».

Ποια ιδιότητα έχει αυτός ο Ζόραν Ζάεφ; Κεντρικός κυνηγός της Βαρντάρ Σκοπίων είναι; Βλέπετε, το ΑΠΕ, ως επίσημο πρακτορείο που είναι, δεν μπορεί να γράψει «πρωθυπουργός των Σκοπίων», αλλά για τους εθνικιστές που το ελέγχουν η λέξη «Βόρεια Μακεδονία» είναι επίσης ταμπού. Οπότε, άσε τον Ζάεφ να είναι άνθρωπος χωρίς ιδιότητες, σαν τον ήρωα του Μούζιλ.

* Και μια ερώτηση κρίσεως:

Πόσο βάθος έχει μια λακούβα;

Διαβάζω άρθρο για ένα ατύχημα τουρίστριας στην Ρόδο, και ο τίτλος είναι: Τουρίστρια τραυματίστηκε σε λακούβα έξι μέτρων.

Τα έξι μέτρα βάθος μου φαίνονται κάπως πολλά για λακούβα. Λάκκος ίσως. Ο φίλος που το στέλνει κάνει και μια πρόταση.

Πρέπει το ιστολόγιο να επιληφθεί και να θέσει τις προδιαγραφές:

Στα πόσα μέτρα κυμαίνεται η λακκούβα, το χαντάκι, το όρυγμα, η τάφρος και ο γκρεμός;

Όμως, φίλε μου, οι προδιαγραφές ειναι επικίνδυνο πράγμα. Δες οι Εγγλέζοι, που ψήφισαν Μπρέξιτ για να γλιτώσουν από τις ενωσιακές προδιαγραφές για το σχήμα των αγγουριών (που δεν υπήρξαν ποτέ, αλλά τέλος πάντων), και τώρα φορτώθηκαν τον Μπόρις Τζόνσον.

* Και άλλη ερώτηση κρίσεως. Κοιτάξτε το κείμενο της εικόνας, που είναι απο αγγελία φροντιστηρίου Ιταλικών.

Βρίσκετε υποχρεωτικά μειωτικό τον όρο «Γλώσσα των μακαρονάδων»;

Θα σας έκανε αυτό κακή εντύπωση αν ενδιαφερόσασταν να μάθετε Ιταλικά;

Ο φίλος που το έστειλε υποθέτει ότι είναι κακή διαφήμιση και ότι οι διαφημιζόμενοι κατά κάποιο τρόπο υπονομεύουν το προϊόν τους.

Εσείς τι γνώμη έχετε;

Εγώ δεν ειμαι και τόσο σίγουρος. Ο όρος «μακαρονάς», αν και είναι γνωστός στους νεότερους από τα διάφορα σατιρικά τραγούδια που ακούγονται στις 28 Οκτωβρίου, έχει θαρρώ χάσει κάθε απόχρωση. Ίσως μάλιστα να έχει τόσο παλιώσει, που ένας εικοσάχρονος που θα διαβάσει στην αγγελία τη φράση «γλώσσα των μακαρονάδων» να μη σκεφτεί «τους» μακαρονάδες αλλά «τις» μακαρονάδες!

* Για λέξη της χρονιάς δεν ξέρω αν θα προκριθεί, πάντως νεολογισμός είναι. Εννοώ την «απολιγνιτοποίηση» που εξαγγέλθηκε από την κυβέρνηση, δηλαδή την κατάργηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη έως το 2028.

Μπορεί να συζητησουμε στο μέλλον και επί της ουσίας τη σημαντική αυτή απόφαση, αλλά προς το παρόν καταγράφω τον νεολογισμό.

* Και κλείνω με ένα μαργαριτάρι που πολύ απασχόλησε το Τουίτερ. Η Κατερίνα Νοτοπούλου, σε τηλεοπτική εκπομπή, μιλώντας για την πτώχευση του κολοσσού Τόμας Κουκ, αναφέρθηκε στις επαφές που είχε πριν από δυο μήνες ο υπουργός Τουρισμού Χάρης Θεοχάρης με τον CEO της Τόμας Κουκ.

Και είπε «με τον τσέο της Τόμας Κουκ». Αυτό το «τσεο» έγινε ιότροπο (βάιραλ που λέμε) και διακωμωδήθηκε πολύ.

Ασφαλώς δεν προφέρεται έτσι στα αγγλικά, είναι λάθος και το αναγνώρισε και η ίδια. Θεωρώ το θέμα ασήμαντο και δεν ασχολήθηκα με αυτό παρά μόνο όταν με προ(σ)κάλεσε κάποιος στο Τουίτερ, οπότε μεταφέρω εδώ και έναν ευρύτερο προβληματισμό που έχει ενδιαφέρον.

Το γενικότερο θέμα ειναι η προφορά ξένων λέξεων και ξένων ακρωνύμων όταν μιλάμε ελληνικά. Δεν μπορούμε να τα προφέρουμε όπως οι φυσικοί ομιλητές της γλώσσας

Είναι γελοίο να λέμε «έκανα το μοντάge της ταινίας». Ομοίως αφύσικο βρίσκω και κάποιον που θα ελεγε Σι-Ι-Όου για το CEO μιλώντας ελληνικά. Πιο λογικό είναι το Σίο. Σε τρέχοντα προφορικό λόγο, εγώ λέω «ο τάδε είναι Σίο της εταιρείας τάδε» ή «ο τάδε είναι Τσίο της εταιρείας τάδε». Και το «Τσίο» το έχω ακούσει πολλές φορές, παρόλο που δεν εξηγείται το «τσ» (όπως δεν εξηγείται και το τσιφ που αποδίδει το CIF).

Kαι βέβαια, κάθε κλάδος έχει δική του ιδιόλεκτο -δεν είναι μόνο ο Πολάκης, όλοι σχεδόν οι γιατροί της σχετικής ειδικότητας λένε χιβ τον ιό HIV, ενώ σε μια συζήτηση που παρακολούθησα διάφοροι είπαν ότι λένε «χοντ» τον HoD (Head of Departent).

Βέβαια, αυτά αφορούν ιδιολέκτους. Αλλά και στη γλώσσα του ευρύτερου κοινού δεν υπάρχουν κανόνες για την προφορά ξένων ακρωνύμων: Λέμε Νάτο-Σία όχι Νέτο-Σι-Άι-Έι. Και αντίστροφα λέμε ΕφΜπιΆι, όχι ΦΜπι.

* Και κλείνω με ένα τραγούδι από τη μακρινή Μαγαδασκάρη:

Aγάπη μου, μόνο εσένα θέλω, λέει ο Μοντέστ, ο τραγουδιστής.

Μήπως σε κάποια περιοχή του μακρινού νησιού υπάρχουν απόγονοι των Αργοναυτών; Όχι. Όπως εξηγεί ο φίλος που το ανακοίνωσε στο Φέισμπουκ (γράφει κι εδώ ως Agapanthos):

Κυρίες και κύριοι, αγαπητά μου παιδιά, ο Modeste. Δηλαδή ο Modeste Hugues Randriamahitasoa και ο δίσκος που έχει για τίτλο το μικρό του όνομα από το 2003 σε ένα τραγούδι γραμμένο στα ελληνικά, ριγμένο ανέμελα ανάμεσα στα υπόλοιπα του δίσκου του. Μια ματιά στο εσώφυλλο μας ενημερώνει ότι σε αυτό το κομμάτι παίζει καρατσάκα (ένα τοπικό κρουστό, κάτι σαν σέικερ) ο Laget-Prodromos-Konstantinos Randriamahitasoa-Galanis, πράγμα που εξομαλύνει κάπως τις απορίες μου. Οι οποίες λύνονται όταν συνειδητοποιώ ότι την επιμέλεια του ένθετου και τις μεταφράσεις των στίχων στα αγγλικά έχει κάνει η Kalliopi-Popi Randriamahitasoa-Galani.

Μαλγάσιος λοιπόν ζευγαρωμένος με ελληνίδα, και για χάρη της γραμμένο μάλλον αυτό το ελληνομαδαγασκαριανό ερωτικό τραγούδι.

* Επί του πιεστηρίου προσθέτω το εξής εξώφυλλο, σε περίπτωση που θέλετε κανονίσει κάτι για τη Δευτέρα, 30 Σεπτεμβρίου.

Το σαββατοκύριακο εγώ εκτός απροόπτου θα πάω μια εκδρομούλα, αλλά άρθρο θα ανεβεί κανονικά αύριο. Για τη Δευτέρα, δεν υπόσχομαι τίποτα, αφού σύμφωνα με τις έγκυρες πηγές που βλέπετε θα έρθει η μέρα του 666.

Για την απίθανη περίπτωση που η προφητεία διαψευστεί, έχω έτοιμο άρθρο.

Advertisement