Ποια είναι η λέξη της χρονιάς για το 2019;

Το τέλος της χρονιάς παραδοσιακά είναι καιρός απολογισμών. Το ιστολόγιο προσπαθεί να τηρεί ευλαβικά τις παραδόσεις κι έτσι με το σημερινό άρθρο συνεχίζουμε ένα εγχείρημα που φέτος επαναλαμβάνεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, για ένατη χρονιά: πράγματι, ήρθε και φέτος το πλήρωμα του χρόνου για να διαλέξουμε τη Λέξη της Χρονιάς για το 2019.

Όταν λέμε «λέξη της χρονιάς», εννοούμε κάποια λέξη που ακούστηκε πολύ μέσα στη χρονιά που κοντεύει να τελειώσει. Δεν είναι υποχρεωτικό να είναι νεολογισμός· μπορεί να είναι λέξη που υπάρχει ήδη, αλλά να έχει πάρει καινούργια σημασία ή γενικά να σημάδεψε τη χρονιά που τελειώνει. Τη «λέξη» την εννοούμε με την ευρύτερη έννοια, δηλαδή γίνονται δεκτοί και σύμπλοκοι όροι (πέρυσι λέξη της χρονιάς ήταν σύμπλοκος όρος, Συμφωνία των Πρεσπών ενώ πρόπερσι ξενικός σύμπλοκος όρος, τα φέικ νιουζ) καθώς και ακρώνυμα (το 2014, λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε ο ΕΝΦΙΑ).

Κάθε χρόνο η διαδικασία ξεκινάει περίπου την ίδια εποχή και περιλαμβάνει τρία στάδια, με τρία ισάριθμα άρθρα. Φέτος ξεκινάμε στις 9 Δεκεμβρίου, μία μέρα νωρίτερα από πέρυσι.

Για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι, τα περυσινά αποτελέσματα θα τα βρείτε εδώ. Πέρυσι ψηφίστηκε λέξη της χρονιάς η Συμφωνία των Πρεσπών, με αρκετή διαφορά από τη δεύτερη τιναφτόρε και από την τρίτη, Μακεδονικό. Τα προπέρσινα αποτελέσματα θα τα βρείτε εδώ. Πρόπερσι είχατε ψηφίσει λέξη της χρονιάς τον  όρο φέικ νιουζ ενώ στη δεύτερη και τρίτη θέση είχαμε ισοβαθμία των όρων POS και αντισπισιστής. Τα αποτελέσματα του 2016 θα τα βρείτε εδώ. Λέξη της χρονιάς για το 2016 ψηφίστηκε το Μπρέξιτ και ακολούθησαν πρόσφυγες και χοτ σποτ. (Βλέπετε και πάλι ότι γίνονται δεκτοί και ξενικοί όροι, απλοί και σύμπλοκοι). Τα αποτελέσματα του 2015 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2015 λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε ο σύμπλοκος όρος κάπιταλ κοντρόλς, στη δεύτερη θέση είχαμε τον όρο πρώτη φορά αριστερά και στην τρίτη το γκρέξιτ. Τα αποτελέσματα του 2014 θα τα βρείτε εδώ. Το 2014 λέξη της χρονιάς ήταν, όπως είπαμε, ο ΕΝΦΙΑ, ενώ στη δεύτερη θέση βρέθηκαν οι ιπτάμενοι αναρχικοί και στην τρίτη ο ένοικος του τάφου. Τα αποτελέσματα του 2013 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2013, λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε το σαξές στόρι, ενώ στη δεύτερη θέση ήρθε η βιαποπουκιανπροέρχεται και στην τριτη θέση τα άκρα/θεωρία των άκρων. Τα αποτελέσματα του 2012 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2012 είχατε ψηφίσει για λέξη της χρονιάς την επαναδιαπραγμάτευση, στη δεύτερη  θέση το εγέρθουτου και στην τρίτη την αλληλεγγύη. Αν θέλετε να πάμε ακόμα πιο πίσω, τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας του 2011 βρίσκονται εδώ. Το 2011 πρώτη είχε έρθει, με διαφορά, η λέξη αγανακτισμένοι, ενώ στη δεύτερη και τρίτη θέση ισοβάθμησαν το κούρεμα και το χαράτσι. Τέλος, τα αποτελέσματα, του 2010, βρίσκονται εδώ. Το 2010, πρώτη χρονιά του… θεσμού, είχε έρθει πρώτη η λέξη μνημόνιο, ακολούθησε με μικρή διαφορά το ΔουΝουΤου και την τριάδα έκλεισε η τρόικα. Το 2009 δεν είχε διοργανωθεί διαγωνισμός από το ιστολόγιο.

Ίσως σας κούρασε αυτή η αναδρομή αλλά δεν είναι χωρίς ενδιαφέρον πιστεύω, έχουμε μια λεξιλογική επισκόπηση της δεκαετίας με τον τρόπο αυτό.

Ένας κανόνας που έχουμε καθιερώσει σε αυτές τις ψηφοφορίες είναι ότι οι λέξεις που έχουν διακριθεί τα προηγούμενα χρόνια αποκλείονται από την ψηφοφορία. Δεν είμαι και τόσο βέβαιος αν αυτός ο κανόνας πρέπει να διατηρηθεί, αλλά θα σας ακούσω. Αν δεν είχαν διακριθεί παλιοτερα, τόσο η Συμφωνία των Πρεσπών (που τελικά κυρώθηκε στις αρχές της χρονιάς) όσο και το Μπρέξιτ, που φέτος επρόκειτο να υλοποιηθεί αλλά γνώρισε αλλεπάλληλες παρατάσεις, θα έπαιζαν και φέτος.

Χωρίς να θέλω να σας επηρεάσω, θα αναφέρω μερικές λέξεις για να δώσω έναυσμα για τη συζήτηση και για τις δικές σας προτάσεις.

Το 2019 ήταν χρονιά εκλογών και κυβερνητικής αλλαγής, κι αυτό το γεγονός σημαδεύει τη χρονιά. Οι εκλογές έγιναν στο μέσο της έτους, αλλά είναι λογικό η μνήμη μας να εστιάζεται στο τώρα, δηλαδή στις μετεκλογικές εξελίξεις, άρα και στις μετεκλογικές λέξεις και να αφήνει κάπως στο περιθώριο το πρώτο μισό της χρονιάς. Αυτό είναι ανθρωπινο και αναπόφευκτο.

Η νίκη της ΝΔ με αυτοδυναμία (για πρώτη φορά ύστερα από δέκα χρόνια) δημιούργησε στους οπαδούς της την αίσθηση ότι αποκαθίσταται η κανονικότητα -μια λέξη πάντως που ακουγόταν και προεκλογικά, αφού και η προηγούμενη κυβέρνηση διεκδικούσε τον έπαινο για την αποκατάσταση της κανονικότητας.

Η νέα κυβέρνηση παρουσίασε τον νεολογισμό επιτελικό κράτος για να ονοματοδοτήσει το όραμά της για τη λειτουργία της κρατικής μηχανής -οι κακές γλώσσες είπαν για ετσιθελικό κράτος, αλλ’ ας μην το βάλουμε στην ψηφοφορία. Πολύ ακούστηκε, όπως ήταν αναμενόμενο, και η αριστεία, σαν γνώμονας της κυβέρνησης αλλά ύστερα από κάποια παρατράγουδα με ανύπαρκτα πτυχία η αντιπολίτευση λάνσαρε τον όρο φέικ αριστεία.

Πολλοί ψηφοφόροι της ΝΔ κατηγόρησαν την κυβέρνηση για κωλοτούμπα σε δυο σημαντικά θεματα, τις Πρέσπες και το κλείσιμο των συνόρων, δηλαδή την αντιμετώπιση των προσφυγικών ροών. (Κάποιοι που αισθάνθηκαν προδομένοι έπλασαν τον ειρωνικό όρο γαλαζαίοι για να δείξουν ότι και οι νεοδημοκράτες είναι εξίσου ασυνεπείς με τους συριζαίους).

Ανάμεσα στις πολλές λέξεις που ακούγονται και ακούστηκαν για το προσφυγικό/μεταναστευτικό (νομίζω πως έχει νόημα να μπει στην ψηφοφορία αυτός ο διαζευκτικός όρος, και όχι μόνο για οικονομία επιλογών) υπάρχουν και κάποιες που θα είχε ενδιαφέρον να αποδελτιωθούν σε μια μελέτη του λεξιλογίου του μίσους, όπως λάθρο, εισβολείς, έποικοι, λαθροεισβολείς, λαθροέποικοι, αλλά ασκώντας το διευθυντικό δικαίωμα θα αρνηθώ να τις βάλω σε ψηφοφορία -αν διαφωνεί κανείς, ας παραπονεθεί στο ΑΣΕΑΔ.

Υπάρχουν και μη προσβλητικοί όροι που χρησιμοποιούνται από τους ίδιους ανθρώπους, κι αυτοί θα μπορούσαν ίσως να γίνουν δεκτοί, όπως το μπόλιασμα ή η υποτιθεμενη θεωρία για αντικατάσταση πληθυσμού.

Όσο για τη διαχείριση του προσφυγικού/μεταναστευτικού, σημειώνω τον όρο προαναχωρησιακά κέντρα.

Πολύ απασχόλησε την επικαιρότητα και ο αντικαπνιστικός νόμος και δεν πρέπει να λείπει από την ψηφοφορία. Από σεμνότητα, δεν θέλησα να αναφέρω τον νεολογισμό τσιγαρουφιάνοι, που (ίσως) τον έπλασα εγώ, βλέπω όμως ότι έχει καταγραφεί σε σλανγκοϊστότοπο. Να βάλουμε και το (αρκετά παλιότερο, πάντως) άτμισμα; Αναρωτιέμαι.

Αυθεντικός «θεσμικός» νεολογισμός είναι και η απολιγνιτοποίηση, κι ας μην αρέσουν σε μερικούς οι λέξεις σε -ποίηση. Δεν είναι φετινός όρος (στην πραγματικότητα η λέξη είναι αρχαία) αλλά ακούγεται ολοένα και περισσότερο, επειδή ίσως πληθαίνουν οσοι ασχολούνται με τα σχετικά αγωνίσματα: ο όρος δρομικός.

Στην αρχή της χρονιάς ακούστηκε πολύ η λέξη απεύθυνση, και είχε γίνει και συζήτηση αν υπάρχει ή όχι η λέξη, οπότε μάλλον ταιριάζει να τη συμπεριλάβουμε στο ψηφοδέλτιο. Ο εθνικός μας γλωσσολόγος την είχε θεωρήσει περίπου ανύπαρκτη, ενώ είχε επίσης εξεγερθεί για την κατάχρηση που γίνεται στη λέξη αφήγημα, που σημαίνει πως αξίζει κι αυτή να μπει στην ψηφοφορία.

Σημειώνω όρους που χρησιμοποιούνται από αντίθετους της πολιτικής ορθότητας -διαφωνώ με αυτούς που τους χρησιμοποιούν, αλλά καταγράφω τους όρους: δικαιωματιστής, ορθοπολιτικός, κορεκτίλα.

Θα βάλω και φέτος στην ψηφοφορία τον όρο γυναικοκτονία, αν μη τι άλλο επειδή για τη λέξη αυτή έγινε και φέτος πολλή συζήτηση για το αν υπάρχει ή αν πρέπει να χρησιμοποιείται.

Και θα κλείσω πιο ευτράπελα, με μερικές λέξεις που χρησιμοποιούνται κυρίως στην αργκό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

* ήρεμα ρωτάω, κλισέ που χρησιμοποιείται (και με παραλλαγές) όταν θέλουμε να επισημάνουμε κάτι άτοπο.

* μπαχαλοσατανίστριες, όρος που τον έπλασε ο (οΘντκ) βουλευτής Κ. Μπογδάνος αλλά που έκτοτε χρησιμοποιείται πολύ -και έχει λημματογραφηθεί σε σχετικό ιστότοπο.

* βραβείο Κούλιτζερ, μετεκλογικός όρος, βραβείο που δήθεν απονέμεται σε όποιο μέσο ενημέρωσης γλείψει περισσότερο τον πρωθυπουργό. Επίσης καταγραμμένο.

Έγραψα αρκετά. Σίγουρα θα έχω παραλείψει αξιόλογες υποψηφιότητες. Περιμένω λοιπόν τις δικές σας ιδέες και προτάσεις. Μπορείτε στα σχόλιά σας να δηλώνετε περισσότερες από μία λέξεις που πιστεύετε ότι σημάδεψαν τη χρονιά που τελειώνει, έστω κι αν έχουν ήδη δηλωθεί από προηγούμενους ή από το άρθρο, έτσι ώστε να γίνεται και μια προκαταρκτική στάθμιση.

Αυτό το πρώτο στάδιο, το στάδιο της διατύπωσης των προτάσεων, φέτος θα διαρκέσει έως την Παρασκευή 13 του μηνός, στις 11 μ.μ. ώρα Ελλάδος, εκτός αν η υπόλοιπη εφορευτική επιτροπή (λέγε με Στάζιμπο) αποφασίσει διαφορετικά. Στη συνέχεια, η εφορευτική επιτροπή θα συγκεντρώσει τις επικρατέστερες προτάσεις (που θα είναι πάνω από 25, ίσως και πάνω από 50) και θα τις θέσει σε ψηφοφορία.

Η ψηφοφορία φέτος θα ξεκινήσει τη Δευτέρα 16 Δεκεμβρίου και θα διαρκέσει ως τα μεσάνυχτα της 30ής Δεκεμβρίου. Παραμονή πρωτοχρονιάς θα έχουμε τα αποτελέσματα και θα ξέρουμε ποιαν διαλέξατε για Λέξη του 2019.

Λέξη της χρονιάς διαλέγουν βέβαια και άλλοι οργανισμοί, εδώ και πολλά χρόνια μάλιστα. Το λεξικό της Οξφόρδης διάλεξε τον όρο climate emergency, επισημαίνοντας ότι η χρήση του εκατονταπλασιάστηκε μέσα στη χρονιά που μας πέρασε. ενώ με το ίδιο σκεπτικό το Collins ανέδειξε τον ομόθεμο όρο climate strike. Από την άλλη, το dictionary.com διάλεξε ως λέξη της χρονιάς τη λέξη existential.

Αλλά αυτά αποφάσισαν εκείνοι. Για τη δική μας ψηφοφορία περιμένω τις προτάσεις σας: Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η Λέξη της χρονιάς για το 2019;

 

 

 

Advertisement