Δυο ιστορίες από το «Σπίτι Παιδιού» του Κυριάκου Συφιλτζόγλου

Κυριακή σήμερα, ας ξαναπάρει η λογοτεχνία τα κεκτημένα της, γιατί την αμελήσαμε τον τελευταίο καιρό με το εορταστικό πρόγραμμα και άλλες, πολύ ενδιαφέρουσες και χρήσιμες βέβαια, συνεργασίες.

Μέσα στις γιορτές πήρα το βιβλίο του Κυριάκου Συφιλτζόγλου «Σπίτι παιδιού» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αντίποδες.

Eίναι μια συλλογή με 33 σύντομα αφηγήματα, από έναν νέο συγγραφέα (γενν. 1983) που όμως μετράει πάνω από δεκαετία στα γράμματα, έχοντας ξεκινήσει με ποιήματα. Γράφει από τη Δράμα, και στην περιοχή της Δραμας εκτυλίσσονται οι ιστορίες του βιβλίου, και ειδικότερα στο Σπίτι Παιδιού.

Όπως μας πληροφορεί εισαγωγικό σημείωμα, τα Σπίτια του Παιδιού ήταν ένα δίκτυο ιδρυμάτων που ιδρύθηκαν στις αρχές της δεκ. του 1950 σε χωριά της Βόρειας Ελλάδας από τη Βασιλική Πρόνοια και λειτουργούσαν ως νηπιαγωγεία αλλά είχαν και προγράμματα για τον αλφαβητισμό των ενηλίκων. Η λειτουργία τους συνεχίστηκε και μετά τη Μεταπολίτευση ως κέντρων νεότητας πλέον.

Ο αφηγητής ως παιδί ζούσε σε ένα τέτοιο Σπίτι του Παιδιού, στην Πλατανιά Δράμας, μαζί με τον αδελφό του και τη μητέρα του, επειδή η μητέρα του δούλευε εκεί. Τα σαββατοκυριακα ερχόταν ο πατέρας και τους έπαιρνε για το κανονικό τους σπίτι, στην Προσοτσάνη.

Και ενώ ο αφηγητής είναι παιδί και διηγείται με παιδική αφέλεια, τα αφηγήματα του βιβλίου περιστρέφονται όλα γύρω από τον θάνατο και από τα νεκροταφεία. Μου άρεσε πολύ το βιβλίο του Συφιλτζόγλου και δημοσιευω σήμερα δυο ιστορίες. Δεν ήθελα να βάλω περισσότερες διότι είναι σύντομο βιβλίο (90 σελίδες).

Οι ιστορίες δεν έχουν τίτλο, μόνο αρίθμηση, ως το 33.

3

Μπάλα πιο πολύ παίζαμε δίπλα στην παιδική χαρά παρά στο γήπεδο που ήταν στην κάτω γειτονιά. Μαζευόμασταν τα παιδιά του χωριού και χωριζόμασταν σε δυο ομάδες. Εγώ δεν ήξερα τι να κάνω την μπάλα με τα πόδια μου και γι’ αυτό καθόμουν πίσω στην άμυνα. Πιο πολύ κοιτούσα παρά έπαιζα. Καμιά φορά καθόμουν και κάτω στο χορτάρι. Αμα έρχονταν κανένας προς το τέρμα μας, σηκωνόμουν.

Ένα μεσημέρι ενώ παίζαμε μπάλα, βγαίνει η μαμά στο παράθυρο και μας φωνάζει. Εμείς σημασία. Μας ξαναφωνάζει πως έχει κάτι σοβαρό να μας πει. Τελικά πετάχτηκα εγώ που ήμουν πιο κοντά. Ο αδερφός έπαιζε στην αντίπαλη ομάδα. Μου είπε πως πέθανε η μάνα του μπαμπά, η γιαγιά Μαρία, να μαζευτούμε, γιατί σε λίγο θα ’ρχόταν ο μπαμπάς και θα φεύγαμε για τον Καλό Αγρό, το άλλο μας χωριό.

Ο αγώνας διακόπηκε. Μαζευτήκαμε όλα τα παιδιά από την μπροστινή μεριά στο Σπίτι Παιδιού και περιμέναμε να ’ρθει ο μπαμπάς. Ήμασταν όλοι περίεργοι να δούμε αν θα κλαίει. Εγώ δεν τον είχα δει ποτέ να κλαίει. Πάντα ήταν σοβαρός και δεν μιλούσε πολύ ή όταν μιλούσε με τους γονείς του, μιλούσε μόνο τούρκικα και δεν καταλάβαινα τίποτα.

Στον Καλό Αγρό πηγαίναμε τα Σάββατα για λίγες ώρες. Ο παππούς Κυριάκος και η γιαγιά Μαρία ζούσαν σ’ ένα μικρό δωμάτιο. Είχαν μια ξυλόσομπα, μια τηλεόραση, δυο κρεβάτια, ένα κουζινάκι, ένα τηλέφωνο κι ένα μικρό τραπέζι που άνοιγε στα δύο. Είχε κι άλλα δωμάτια το σπίτι, αλλά ήταν κλειστά. Η τουαλέτα ήταν έξω από το σπίτι.

Τις πιο πολλές φορές τους θυμάμαι ξαπλωμένους και να μιλάνε τούρκικα. Ο παππούς μιλούσε και λίγο ελληνικά, αλλά η γιαγιά καθόλου. Μόνο αγκαλιαζόμασταν και μετά με τα δάχτυλά της έκανε εκείνη την κίνηση που σήμαινε «δώσ’ τους χαρτζιλίκι». Ένα απόγευμα είχα ρωτήσει τον μπαμπά αν οι γονείς του ήταν από πάντα γέροι.

Όταν τελικά έφτασε ο μπαμπάς και βγήκε από το αμάξι, δεν έκλαιγε. Περπάτησε μέχρι την πόρτα στο Σπίτι Παιδιού και πάλι δεν έκλαιγε. Δεν είδαμε αυτό που περιμέναμε και το διαλύσαμε με τα παιδιά.

Μπήκα στο σπίτι, μιλούσε με τη μαμά, αν ετοίμασε ρούχα, αν πήρε άδεια, αν κανόνισε με το σχολείο που θα λείπαμε. Δεν τον είχα ξαναδεί τόσο σοβαρό. Μπήκαμε στο αμάξι και φύγαμε για τον Καλό Αγρό. Σε όλο το δρόμο δεν έκλαιγε, τον κοιτούσα από τον καθρέφτη και ούτε σταγόνα.

Δεν μπορούσα να καταλάβω, είχε πεθάνει η μάνα του και ούτε ένα δάκρυ. Πίστευα πως μόλις φτάσουμε και τη δει πεθαμένη θα κλάψει, δεν γίνεται. Όταν φτάσαμε και μπήκαμε στο σπίτι έκανε το σταυρό του, τη φίλησε και πάλι δεν έκλαψε. Ρωτούσε λεπτομέρειες, αν τηλεφώνησαν τον έναν ή τον άλλον, αν κανόνισαν για την κηδεία κάτι πράματα. Είχα απογοητευτεί. Πώς γίνεται να μην κλαίει ένας άνθρωπος όταν πεθαίνει η μαμά του; Και ήμουν σίγουρος πως την αγαπούσε πολύ, το ήξερα.

Βγήκα έξω και ανέβηκα στην κυδωνιά. Έκατσα εκεί κάνα δίωρο. Σκεφτόμουν πως κάποια στιγμή θα κλάψει, γιατί αν τη θάψουν, μετά δεν θα μπορεί να τη βλέπει και να κλαίει. Είχε μια τελευταία ευκαιρία κι αυτός τίποτα.

Την άλλη μέρα από το πρωί άρχισε να ’ρχεται κόσμος. Αγκάλιαζαν τον μπαμπά, του έλεγαν συλλυπητήρια, κλαίγαν αυτοί κι αυτός δεν έκλαιγε. Είχα αρχίσει να πιστεύω πως κάτι δεν πήγαινε καλά, πως κάποιο πρόβλημα είχε, πως μας έκρυβε κάτι που ήταν σαν αρρώστια και δεν μας το έλεγε.

Ο μπαμπάς είχε δυο αδερφές στη Γερμανία. Τη Σοφίκα και τη Μαρίκα. Χρόνια έλειπαν αυτές εκεί και δεν έρχονταν κάθε χρόνο το καλοκαίρι όπως όλοι που δούλευαν στη Γερμανία. Τώρα όμως θα κατέβαιναν με αεροπλάνο για την κηδεία κι έπρεπε να προλάβουν.

Είχα ανέβει ξανά στην κυδωνιά για να δω το μπλε ταξί από τη Θεσσαλονίκη που θα τις έφερνε. Κάποια στιγμή απ’ το βάθος έστριψε και σε λίγο σταμάτησε μπροστά στην αυλή. Άνοιξαν οι πίσω πόρτες και βγήκαν οι θείες μου με άσπρα μαλλιά. Γύρισα και είδα τον μπαμπά στο μπαλκόνι να τις κοιτά και να κλαίει πολύ. Είχε γίνει κόκκινος και τα δάκρυα έτρεχαν συνέχεια. Όλο του το πρόσωπο ήταν επιτέλους μούσκεμα κι εγώ ηρέμησα.

Κατέβηκα από την κυδωνιά και απ’ την πίσω αυλή πήγα να αγοράσω γαριδάκια απ’ το μπακάλικο του κυρ-Ανέστη.Ήμουν τόσο χαρούμενος που μετά στα νεκροταφεία δεν ανησύχησα, όταν πάλι δεν έκλαιγε ο μπαμπάς, την ώρα που κατέβαζαν τη μαμά του μέσα στο λάκκο.

 

23

Ο μπαμπάς μας είχε αγοράσει εμένα και τον αδερφό μου δυο γουόκι-τόκι, αλλά έπαιζε κι αυτός, αλλά μόνος του, γιατί παλιά ήταν ασυρματιστής στα καράβια, αλλά εμείς τότε δεν είχαμε γεννηθεί, γιατί δεν είχε γνωρίσει τη μαμά.

Έπαιζε κι έλεγε κάτι τι-ρα-ρα, ρα-τι-τι, τι-ρα-τι και τέτοια και χτυπούσε το κουμπί. Του ’λεγα να γράψει στο γουόκι-τόκι με το κουμπί Κυριάκος, το όνομά μου, κι αυτός άρχιζε ρα και τι και τι-ρα-ρα- ρα και ρα-τι… Αλλά μου φαινόταν πολύ δύσκολο και μεγάλο μέχρι να το κάνει όλο αυτό.

Γελούσε και συνέχιζε τα δικά του, μάλλον ταξίδευε με το μυαλό, όπως εγώ όταν έβλεπα αεροπλάνα στον αέρα ψηλά και νόμιζα ότι αν σηκώσω το χέρι θα με δουν και θα κατέβουν στο χωριό να με πάρουν. Ή όπως καθόμουν σε κάτι χωράφια και κοιτούσα το βουνό απέναντι και νόμιζα ότι από πίσω του ακριβώς άρχιζε η θάλασσα της Καβάλας, αλλά δεν άρχιζε καθόλου.

Ίσως έτσι κι ο μπαμπάς με τα τι-ρα-τι συνέχιζε τα ταξίδια του, αλλά χωρίς να φεύγει από το χωριό, με το γουόκι-τόκι στο χέρι, σαν σπουργίτι που κελαηδά τσιριτρό-τσιριτρά, αλλά χωρίς φτερά, γιατί μάλλον θα θυμώναμε εμείς και η μαμά.

Με τον αδερφό μου βρήκαμε ένα παιχνίδι με τα γουόκι-τόκι που δεν το ’ξερε ο μπαμπάς ούτε η μαμά το ’ξερε, αν και μας έβλεπε. Τις Κυριακές όταν πηγαίναμε στα νεκροταφεία στη γιαγιά, παίρναμε μαζί μας τα γουόκι-τόκι. Η μαμά καθάριζε τον τάφο κι εμείς σκορπίζαμε στους άλλους τάφους, κρυβόμασταν και μιλούσαμε με τον αδερφό.

«Μαρία Στογιαννίδου, πέθανε 69 ετών, όβερ».

«Στέλλα Κούρσογλου, πέθανε 87, κέρδισα, όβερ».

«Νικόλαος Βούλτσης, πέθανε 76 ετών, όβερ».

«Χαρίλαος Δαουλτζής, πέθανε 55, όβερ».

«Έχασες, ένα-ένα, όβερ».

«Ολυμπία Κιλινκαρίδου, πέθανε 12 ετών, όβερ».

«Ευτέρπη Πέτρου, πέθανε 105 ετών, κέρδισα, όβερ».

«Ένα-δύο, όβερ».

«Μιλτιάδης Κόντης, πέθανε 34 ετών, όβερ».

«Σωκράτης Αϊναζόγλου, πέθανε 77, κέρδισα, όβερ».

«Ενα-τρία, όβερ».

«Κυριάκο, έλα εδώ, δεν ξέρω τι ναι αυτό, όβερ».

«Τι;»

«Έλα στη βρύση, εκεί που γεμίζουμε τα μπιτόνια για τη γιαγιά».

«Έρχομαι».

Πήγα κατά κει, τον βρήκα πιο πέρα από τη βρύση, ανάμεσα σε δυο τάφους, να κοιτά ένα πολύ μικρό τάφο ξύλινο, με το σταυρό πεσμένο, ξεφλουδισμένο, μια λαμαρίνα στο κέντρο να γράφει «Αλεξάνδρα, δύο ημερών» και γύρω μια κου- δουνίστρα, έναν κλόουν κι έναν Αγιοβασίλη, όλα παλιά και βρώμικα.

Λίγες μέρες μετά ο μπαμπάς έψαχνε τα γουόκι- τόκι. Δεν είπαμε τίποτα. Μας ρώτησε πού είναι τα γουόκι-τόκι. Του είπαμε ότι τα χαρίσαμε σε μια κοπελίτσα. Ποια κοπελίτσα, μας ρώτησε. Όβερ, του είπαμε και τρέξαμε στην παιδική χαρά.

Advertisement