Νύχτα αγρύπνιας (διήγημα του Δημ. Σαραντάκου) – 1

Κάπως «κόντρα στην επικαιρότητα», αρχίζω από σήμερα να δημοσιεύω, όπως πάντα κάθε δεύτερη Τρίτη και σε συνέχειες, το διήγημα «Νύχτα αγρύπνιας» του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου,  το δεύτερο διήγημα από το βιβλίο του «Ο βενετσιάνικος καθρέφτης», που το είχε έτοιμο όταν αδόκητα έφυγε από τη ζωή πριν από οχτώ χρόνια και που το εκδώσαμε λίγο πριν κλείσει χρόνος από τον θάνατό του.

Ήδη δημοσιεύσαμε το πρώτο διήγημα του βιβλίου, τη νουβέλα «Χθόνια Οδύσσεια» (εδώ η τελευταία συνέχεια). Τούτο το δεύτερο διήγημα είναι μικρότερο, λογαριάζω πως θα χρειαστεί 5 συνέχειες περίπου.

Η σημερινή πρώτη συνέχεια, που είναι όλο το πρώτο κεφάλαιο, έχει έντονο αυτοβιογραφικό χρώμα -τέτοια ήταν τα επαγγελματικά ταξίδια που έκανε ο πατέρας μου με την ομάδα των «απόβλητων», των μηχανικών της Αγροτικής Τράπεζας, ενώ και τα ονόματα των δυο συναδέλφων του είναι τα πραγματικά -άλλωστε αφιερώνει το διήγημα στη μνήμη του ενός, του Γιάννη Δαλέζιου. Η δράση εκτυλίσσεται το 1985.

Το ξέρω βέβαια ότι άλλον καημό δεν είχαμε από το να διαβάζουμε για συναδελφικά καλαμπούρια και παρατσούκλια, αλλά ίσως η αφήγηση αυτή μας περισπάσει από τη ζοφερήν επικαιρότητα -που άλλωστε θα την ξαναβρούμε αμέσως μετά, και στη ζωή μας και στο ιστολόγιο.

ΝΥΧΤΑ ΑΓΡΥΠΝΙΑΣ

 Στη μνήμη του Γιάννη Δαλέζιου

1

Εμένα, τον Γιάννη και τον Ουμβέρτο, στην Τράπεζα που δουλεύαμε μας έλεγαν «απόβλητους», όχι για κανέναν υποτιμητικό λόγο, αλλά γιατί αποτελούσαμε ομάδα εργασίας για την επεξεργασία των αποβλήτων των γεωργικών βιομηχανιών. Mας άρεσε πολύ η δουλειά που κάναμε και στάθηκε αφορμή να δεθούμε με κάτι περισσότερο από συναδελφικότητα, με αληθινή φιλία, μ’ όλο που και οι τρεις μας διαφέραμε τελείως, σχεδόν σε όλα: στον χαρακτήρα, στα γούστα, στη νοοτροπία και στην πολιτική τοποθέτηση. Εκεί που ταιριάζαμε ήταν στο ενδιαφέρον που είχαμε για τη δουλειά μας, καθώς συνδύαζε την έρευνα με την εφαρμογή. Μπορούσαμε να δούμε πολύ σύντομα τα αποτελέσματα των σχεδιασμών μας και επί πλέον μας έδινε την ευκαιρία να κάνουμε πολλά ταξίδια.

Στα τρία χρόνια που είχαμε συγκροτήσει αυτή την ομάδα, αλωνίσαμε την Ελλάδα. Ένα άλλο πλεονέκτημα που είχε η δουλειά μας, και για το οποίο μας ζήλευαν οι άλλοι συνάδελφοί,  ήταν η απόλυτη ελευθερία μας στον προγραμματισμό και την οργάνωση των υπηρεσιακών μεταβάσεών μας. Αφού συνεννοούμασταν με τη Βιομηχανία ή τον Συνεταιρισμό ή την Ένωση Συνεταιρισμών, που παρουσίαζαν σχετικό πρόβλημα, είχαμε το ελεύθερο να πράξουμε ό,τι κρίναμε απαραίτητο, ενημερώνοντας απλώς τον Διευθυντή της Υπηρεσίας Τεχνικών Έργων της Τράπεζας, για το πού θα πηγαίναμε και πόσο θα λείπαμε.

Κάποιο πρωινό, μήνας Οκτώβρης θα ήταν, ξεκινήσαμε για ένα ταξίδι, που προβλεπόταν κοπιαστικό και μακράς διαρκείας. Θα δουλεύαμε σχεδόν όλη τη βδομάδα σε μιαν ορεινή κωμόπολη της Αρκαδίας, όπου ο φιλόδοξος και δραστήριος πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού τούς είχε βάλει στα αίματα και ιδρύσανε εδώ και λίγα χρόνια τυροκομείο, ελαιουργείο και οινοποιείο, αλλά κανείς από τους αρμόδιους, που είχαν συμβάλει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην υλοποίηση αυτών των μεγαλεπήβολων σχεδίων, δεν έκανε τον κόπο να σκεφτεί τι θα γινόταν με τα απόβλητα των βιομηχανικών αυτών εγκαταστάσεων. Από τη μια μεριά ήταν εξαιρετικά ρυπογόνα και ενοχλητικά, ώστε να μη γίνεται ν’ αγνοηθούν και από την άλλη η ποσότητά τους ήταν μικρή, οι διεργασίες που τα δημιουργούσαν κρατούσαν σύντομο χρονικό διάστημα και ουσιαστικά δεν άξιζε τον κόπο να κατασκευαστούν μεγάλες εγκαταστάσεις για την επεξεργασία τους.

Ήταν πραγματικά δύσκολο πρόβλημα, αλλά παρόμοια, σε άλλες ανάλογες περιπτώσεις, εμείς είχαμε δώσει λύσεις πολύ οικονομικές, που συνδυάζανε την πρωτοτυπία με τη φαντασία  Ειδικά δε για τον «κατσίγαρο», τα υγρά απόβλητα του ελαιουργείου δηλαδή, είχαμε (η ιδέα ήταν του Γιάννη) βρει μια αληθινά μοναδική λύση: τα εξουδετερώναμε σε ειδική δεξαμενή με ασβεστόνερο και με σχετικά απλές διεργασίες τα μετατρέπαμε σε κάτι σαν υγρό λίπασμα, ένα κι ένα για το πότισμα των ελαιόδεντρων!

Έχοντας ακούσει γι’ αυτές τις επιτυχείς παρεμβάσεις μας, κάποια μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνεταιρισμού απευθύνθηκαν σε μας, παραβλέποντας την αντίδραση του Προέδρου, που ήθελε σώνει και καλά να φτιάχνει μεγάλες και δαπανηρές εγκαταστάσεις και, με την έπαρση του ημιμαθούς, έκρινε πως δεν είχαν ανάγκη από συμβουλές ειδικών.

«Τι τους θέλουμε τους επιστήμονες και τους μηχανικούς; Να μας λένε αυτοί, οι άνθρωποι του γραφείου, τι να κάνουμε;» έλεγε, απαντώντας στις σχετικές προτάσεις.

Αυτός ήταν και ο λόγος που δίναμε τόση σημασία στην επίσκεψή μας εκεί και γι’ αυτό προετοιμαστήκαμε μεθοδικά. Εφοδιαστήκαμε με σχετικά βιβλία και δημοσιεύματα, όχι για κάποια ουσιαστική αιτία αλλά περισσότερο για λόγους εντυπωσιασμού. Από πείρα είχαμε πεισθεί πως η επίδειξη έντυπων κειμένων  και μάλιστα ξενόγλωσσων, αποτελούσε ισχυρό επιχείρημα για την υποστήριξη των απόψεών μας.

Δώσαμε ραντεβού σ’ ένα υπαίθριο πάρκινγκ κοντά στα γραφεία. Έφτασα πρώτος και περίμενα τους άλλους. Ως συνήθως θα ταξιδεύαμε με το αμάξι μου, που δεν ήταν κανένα πολυτελές μοντέλο, αλλά ευρύχωρο και ανθεκτικό. Στις οχτώ και τέταρτο κατέφθασε ο Γιάννης και λίγο αργότερα ο Ουμβέρτος. Ταχτοποίησαν τις αποσκευές τους στο πίσω μέρος του αμαξιού και ξεκινήσαμε.

Η κίνηση ήταν αρκετά πυκνή για τόσο πρωί και οδηγούσα προσεχτικά,  μη συμμετέχοντας στην κουβέντα που είχαν ανοίξει οι άλλοι, μ΄ όλο που ήθελα να πω την άποψη μου, καθώς αφορούσε τη δουλειά για την οποία πηγαίναμε.  Ακόμα μεγαλύτερος έγινε ο πειρασμός, όταν η κουβέντα τους μπήκε σε θέματα πολιτικής και όπως ήταν επόμενο, εξετράπη σε λογομαχία. Τους άφησα να μαλώνουν, επιφυλασσόμενος να αναπτύξω τις απόψεις του όταν θα τρώγαμε για μεσημέρι. Άλλωστε δε λογομάχησαν για πολλήν ώρα. Είπε ο Ουμβέρτος ένα καλαμπούρι, ανταπέδωσε ο Γιάννης και η κουβέντα τους πήρε άλλο δρόμο. Έτσι γινόταν πάντοτε. Σοβαρά παίρναμε μόνο όσα σχετίζονταν με τη δουλειά μας. Όλα τα άλλα θέματα προτιμούσαμε να τα αντιμετωπίζουμε με ευτράπελη διάθεση.

Κανονικά εγώ έπρεπε ν’ απαντήσω στο φίλο μας, όχι μόνο γιατί ήμουν ο χαρακτηρισμένος αριστερός της ομάδας, αλλά γιατί, στις συζητήσεις μας, κατά κανόνα εγώ ανέπτυσσα τα σχετικά θέματα. Τον Ουμβέρτο δεν τον απασχολούσε πολύ η πολιτική. Τον έθελγαν συνήθως πιο πιπεράτες συζητήσεις, κυρίως αυτές που αφορούσανε γυναίκες, γιατί μολονότι συντηρητικότατος (όχι όμως νοσταλγός της Χούντας, ούτε βασιλόφρων), σαν ερχόταν ο λόγος για γυναίκες είχε κάπως αρχές αριστερές. Έτσι τον πείραζα καμιά φορά, επαναλαμβάνοντας τον στίχο του Πανσέληνου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση  πρόβλεπε πως η προ τετραετίας άνοδος στην εξουσία του ΠΑΣΟΚ και τα όσα την ακολούθησαν, μόνο καταστροφές εγκυμονούσαν για τη χώρα.

Ο Γιάννης αντίθετα έρεπε προς πιο συγκεκριμένα ζητήματα, κυρίως αυτά που είχαν σχέση με τη δουλειά μας. Είχε πάρει υποτροφία στην Αμερική, όπου είχε κάνει διδακτορικό στη χημεία τροφίμων. Από πολιτικής πλευράς ήταν ένθερμος πασόκος, που αριστέριζε μάλιστα,  και προσδοκούσε ρηξικέλευθες αλλαγές σε όλους τους τομείς. Τα πολιτικά θέματα τα αντιμετώπιζε με σχεδόν επιστημονική μεθοδολογία, όπως άλλωστε και τα υπηρεσιακά ζητήματα.

Φτάσαμε στην Τρίπολη στις δύο το μεσημέρι και αφού άραξα το αμάξι στη σκιερή πλευρά του δρόμου, γιατί ο ήλιος έκαιγε, μπήκαμε σε ένα εστιατόριο να φάμε. Δεν ξέρω αν οφειλόταν στην πείνα που είχαμε ή στην καλή κουζίνα, αλλά απολαύσαμε τις μερίδες που φάγαμε και το κρασί που ήπιαμε.

«Ωραίο φαΐ» είπε συμπερασματικά ο Ουμβέρτος, αποτελειώνοντας το μοσχάρι κοκκινιστό με πατάτες που είχε παραγγείλει.

«Το μάθετε πως ο “συμπέθερος” χωρίζει με τη γυναίκα του;» συνέχισε.

Ο περί ου ο λόγος “συμπέθερος” ήταν διευθυντής τμήματος στο Ίδρυμα και τον έλεγαν Χριστακόπουλο, αλλά καθώς συνήθιζε να προσφωνεί έτσι τους πάντες, από τον υποδιευθυντή ως τον απλό συναλλασσόμενο με την υπηρεσία, τελικά τον έβγαλαν κι αυτόν “συμπέθερο”.

«Κάτι άκουσα. Τον κεράτωνε;»

«Όχι αδερφέ. Απλώς δεν τη βλέπει το σπίτι γιατί χαρτοπαίζει συνεχώς. Άσε που ως μαγείρισσα είναι σκέτη απελπισία. Όπως μου εξομολογήθηκε μια φορά, του μαγείρευε φαγητά τόσο άνοστα, που ήταν σα να τρεφόταν αποκλειστικά με τζίτζιφα».

«Η γυναίκα πρέπει να έχει το ταλέντο να δημιουργεί εστία» τους είπα κάπως αποφθεγματικά.

Ο Γιάννης συμφώνησε.

«Ο πατέρας μου, που ήταν περπατημένος άνθρωπος, έλεγε πως ο γάμος είναι ένα τραπέζι με τρία πόδια. Προσέξτε, τρία όχι τέσσερα, οπότε όλα είναι απαραίτητα για να σταθεί: το κρεβάτι, το τραπέζι και το πορτοφόλι. Δηλαδή, εξηγούσε, τη σωματική επαφή, την ψυχική επαφή και μια οικονομική άνεση».

«Δε βαριέσαι. Εγώ με την πρώην μου είχαμε και τα τρία, αλλά ο γάμος μας κράτησε μόνο έξι χρόνια» είπε ο Ουμβέρτος.

«Από ποια μεριά του κρεβατιού κοιμόσουνα;» τον ρώτησε ο Γιάννης.

«Από τη δεξιά. Τι σχέση έχει τώρα αυτό;» απόρησε από την ξεκάρφωτη ερώτηση ο Ουμβέρτος.

«Μέγα λάθος. Ο άντρας πρέπει να κοιμάται από την αριστερή πλευρά. Όπως είναι ο γενικός κανόνας πλαγιάζουμε στο δεξί μας πλευρό. Έτσι αν κοιμάσαι στη δεξιά μεριά, η γυναίκα σου αντικρίζει την πλάτη και τα πισινά σου, που σ’ αυτήν δεν παρουσιάζουν κανένα ενδιαφέρον, ενώ αν κοιμάσαι εσύ στην αριστερή μεριά, έχεις μπροστά σου όχι μόνο την πλάτη της αλλά και τα πισινά της, ενδιαφέροντα δηλαδή τοπία…»

«Να κάτι που δεν το σκέφτηκα ποτέ μου, αν και συμπτωματικά εγώ κοιμάμαι στην αριστερή πλευρά του κρεβατιού κι η γυναίκα μου στα δεξιά μου» τους λέω γελώντας.

«Γι’ αυτό κι ο γάμος σου πάει καλά» επέμεινε ο Γιάννης «Πίστεψέ με. Το έχω μελετήσει και το έχω επαληθεύσει στατιστικά».

«Για να επανέλθω στο θέμα που θίξατε πιο μπροστά με τον Γιάννη, καθώς, επειδή οδηγούσα δεν μπόρεσα να πω τη γνώμη μου… » άρχισα να λέω αλλά με κόψανε.

«Άσ’  το τώρα καημένε, δε θα λύσουμε εμείς τα προβλήματα της πολιτικής. Εσείς άλλωστε θα μετανιώσετε πρώτοι, που στηρίξατε τον Αντρέα» μου λέει ο Ουμβέρτος, «εμένα τώρα με απασχολεί αν εκεί που θα πάμε θα βρούμε ξενοδοχείο της προκοπής να μείνουμε».

«Αυτό να μη σε νοιάζει. Ο γεωπόνος που πήγε πέρσι βρήκε κάποιο υποφερτό. Εμένα με απασχολούν οι παλαβομάρες του Παπαδόπουλου, που θα αντιμετωπίσουμε στο Διοικητικό Συμβούλιο» είπε ο Γιάννης.

Ήταν φανερό πως κι οι δυο τους δεν είχαν διάθεση να ξαναρχίσουν την πολιτική τους αντιπαράθεση. Δεν επέμεινα κι εγώ. Δεν είχε νόημα. Ου με πείσεις καν με πείσεις, που λένε. Γιατί να χαλάσουμε το κέφι μας; Άσε που οι λογομαχίες μετά το φαγητό κάνουν κακό στη χώνεψη. Όσο για τον γεωπόνο που ανέφερε, δεν ήταν γεωπόνος αλλά μηχανολόγος και τον έλεγαν Καμήτο (το άλφα πολύ μακρόν). Δεν μπορούσε όμως να προφέρει με κανέναν τρόπο το ρω, που δεν το εκφωνούσε ούτε ως λάμδα ούτε ως γάμα, απλώς το παρέλειπε, ακόμα κι όταν συστηνόταν κι έπρεπε να πει το όνομά του, που ήταν βεβαίως Καραμήτρος. Επιπλέον είχε μεγάλη, και ασυμβίβαστη με την ηλικία του, αδυναμία στον ποδόγυρο. Ήταν κατά κάποιον τρόπο γεροπόρνος, που ο ίδιος θα το πρόφερε γεοπόνος. Εξ ου και το παρατσούκλι που του κόλλησαν.

Η χρήση παρωνυμίων ήταν σχεδόν θεσμός στο Ίδρυμα. Έναν μάλιστα από τους κλητήρες, τον Θωμά, του είχαν κολλήσει δύο παρατσούκλια. Τον λέγανε είτε «κύριο Ανώτατο» είτε «εκμηδενιστή». Είχε επιβλητικότατη εμφάνιση, ύφος αρχοντάνθρωπου και ήταν πάντα καλοντυμένος, ώστε κάποιος που δεν ήξερε τη θέση του στην ιεραρχία, θα τον εκλάμβανε αδίστακτα ως ανώτατο στέλεχος της υπηρεσίας, τουλάχιστον διευθυντή. Η απλή παρουσία του σ’ ένα γραφείο τραβούσε αμέσως την προσοχή και οποιοσδήποτε συναλλασσόμενος, μπαίνοντας σ’ αυτό για κάποια υπόθεσή του, και βρίσκοντας μαζί με τους κανονικούς υπαλλήλους και τον Θωμά, θ’ απευθυνόταν με τον προσήκοντα σεβασμό σ’ αυτόν κι ας στεκόταν όρθιος δίπλα στο τραπέζι του προϊσταμένου, τον οποίο εκμηδένιζε η παρουσία του. Εξ ου και το δεύτερο παρατσούκλι του.