Άουσβιτς, ένα ποίημα του Θάνου Γιαννούδη

Τελειώνει σημερα αυτή η αλλόκοτη πασχαλινή περίοδος. Την αποχαιρετάμε με κάτι λογοτεχνικό, με μια ποιητική σύνθεση του Θανου Γιαννούδη που ολοκληρώθηκε τώρα, επομένως είναι επηρεασμένη από το κλίμα της πανδημίας (έστω κι αν είχε αρχίσει να γράφεται νωρίτερα).

Ο φίλος Θάνος Γιαννούδης είναι σημαντικός νεότατος ποιητής μας, που ξεχωριζει από το ότι γράφει σε παραδοσιακό στίχο, όπως και αρκετοί άλλοι -τα πέτρινα χρόνια της ισόμετρης ποίησης έχουν περάσει και δεν είναι πια δακτυλοδεικτούμενοι όσοι γράφουν έτσι.

Πέρυσι είχαμε παρουσιάσει στο ιστολόγιο την πρώτη ποιητική συλλογή του Γιαννούδη. Τώρα μου στέλνει την ποιητική του σύνθεση, που έχει κάτι το ιδιαίτερο στην τεχνική της αν και δεν θα το προσέξουν όλοι.

Το ιδιαίτερο είναι ότι η ποιητική σύνθεση είναι γραμμένη σε δακτυλικό ρυθμό, που είναι αρκετά σπάνιος. Δακτυλικός είναι ο ρυθμός στον οποίο ο στίχος παίρνει τόνο στην πρώτη συλλαβή του τρισύλλαβου μέτρου, δηλ. στην 1η, την 4η, την 7η, την 10η και την 13η (οι στίχοι του Γιαννούδη είναι πεντάμετρα). Η 1η συλλαβή μπορεί κάποτε να μένει ατόνιστη.

Τον δακτυλικό ρυθμό τον ξέρουμε από τους αρχαίους, αφού το δακτυλικό εξάμετρο (σε 17σύλλαβο στίχο) είναι το μέτρο της ομηρικής και γενικότερα της επικής ποίησης. Ο δάκτυλος είναι δύσκολος ρυθμός, διότι, όπως λέει ο Θρασύβουλος Σταύρου στη Νεοελληνική μετρική «το αδιάκοπο ξαναγύρισμα του τόνου σε κάθε τριάδα συλλαβών δίνει στον στίχο ένα βάδισμα τόσο χτυπητό και μονότονο που στο τέλος κουράζει».

Οπότε, το στοίχημα είναι να τηρηθεί ο μετρικός περιορισμός αλλά και να κυλάει ομαλά το ποίημα. Νομίζω πως ο Γιαννούδης το κερδίζει το στοίχημα αυτό.

 

Άουσβιτς

‘’…το φως σου,
χωρίς να καίει, τυφλώνει το λαό σου’’
– Κ. Καρυωτάκης

 

 ‘’ Καταραμένες κι οι φυλές του Ισραήλ,
να βολοδέρνουνε την πλάση με τα κάρα!
-κόσμε που έρχεσαι, ανάθεμα! Κατάρα!’’

 – Θ.Γ.

 Στο Νίκο Σαραντάκο, αλλά και στις κάθε λογής φυλακές μας…

 

α΄

Ρόζα, θυμάσαι τις μέρες που τ’ άκτιστο φως
δεν είχ’ ανάγκη να βγει τεχνητό προβολέα;
Πόσο μάς έμοιαζε τότες ο κόσμος απλός!
Πόσο γλυκιά μάς φαινόταν στη δύση η Πυλαία!

Λέγαν στον Όλυμπο αντίκρυ θεοί κατοικούν,
μα στους μοντέρνους καιρούς ποιος θα γράψει τα έπη;
Χρόνια χαμένος φωνάζω κι αυτοί δεν μ’ ακούν,
τρέμ’ η φλογίτσα, βαθιά την ψυχή μου που διέπει.

Γύρισε χώρες κι ηπείρους και σάπιους καιρούς,
ήλιε της άσπιλης δύσης, και μέτρα τα βάθη!
Μάταιο φως! Δεν θ’ αλλάξει των χρόνων ο ρους
τώρα που κάθε γωνίτσα τήν έχουμε μάθει!

Μοιάζ’ η ζωή μας μολύβι κι εγώ το χαρτί,
πόνους, καημούς στο κορμί μου να γράφει, να σβήνει.
Έρχομαι, φεύγω, χωρίς να γνωρίσω γιατί
κι είναι σελίδες κρυφές που δεν λεν οι Ραββίνοι.

Ένα πουλάκι θλιμμένης αυγής μουρμουρά,
μπαίνοντας μέσ’ απ’ τα κάγκελα, δίπλ’ απ’ τις σίτες:
‘’Άπαξ και φύγαν, ξανά δεν φυτρώνουν φτερά,
στέκουν οι Αγγέλοι του Τίποτα μόνο μεσίτες’’…

 

β΄

Έτσ’ είν’ ο κόσμος –τόν έμαθα πια σαν περνώ,
στάλα, κουκίδα, καθώς ο καιρός μέ πηγαίνει.
Κι όμως στα βράδια μου τ’ όνειρο τ’ αντικρυνό
φτιάχτηκαν –λέει- για το φως των ανθρώπων τα γένη.

Στις αναμνήσεις μου πάντοτ’ αγέρας φυσά
κι ένας ασβέστης που μοιάζει θαρρείς με βερνίκι.
Πώς σφαγιαστήκαν τα νιάτα μου αυτά τα χρυσά,
ποιοι μέ μολέψαν και σ’ άφησα, Θεσσαλονίκη!

Ρόζα, τις άγριες μέρες που φύγαν, εδώ
που η εργασία θα πουν λευτεριά φέρν’ αντάμα,
έπαψα πια την αγάπη μας να τραγουδώ
κι είμ’ ένα ακόμα μηδέν στων σφραγίδων την γκάμα.

Γέρνω σιμά στους μελλούμενους, όπως φωτιές
βγάζουν σπινθήρες και παίρνουν μπροστά τα πηνία.
Γίνε φωνή, της σιωπής μου σκοτάδι, και πες
πώς μού ρημάζ’ η ψυχή στην βουβή Πολωνία!

Χώρα που γίνηκες ζόφος δεν έφταιξες καν,
πρώτ’ είχες βγει να παλέψεις το τέρας της πλάσης.
Κι όμως, τα τανκς των καιρών μας εφίππους νικάν
-κι όσους βαδίζουν μ’ οράματα κι αντανακλάσεις…

 

γ΄

Ρόζα, γεννήθηκα Εβραίος! Διαλέγεις θαρρείς
ποια ‘ν’ η φυλή που για ‘κείνη μπορεί να πεθάνεις;
Θέλαμε να ‘μαστε, λέτε, στιγμάτων φορείς,
όργανα τάχα της κάθε του κόσμου πλεκτάνης;

Ρίξαν κατάρα σ’ εμάς να γυρνάμε τη γη,
μ’ όλο το βιός μας στην πλάτη, βορά για τα ‘’πρέπει’’.
Αίγυπτος, Πράγα, Βαϊμάρη –κι η μέσα κραυγή
σκόρπισε, σαν τα πουλιά στου χειμώνα τη σκέπη.

Φεύγουμε, μ’ όπλα τις μνήμες, προγόνων οστά
κι έναν Θεό –για τη χάρη του, Γη, ταπεινώσου-
Γένος μου, πάντα στου χάους την πύλη μπροστά,
πάντα σιμά σ’ όσους ζουν να ζητούν το χαμό σου!

Λόγια μού γνέφουν Λευί και γραφές Ωσηέ,
σαν απ’ τα βάθη αιώνων –μη στέργεις, κοιμήσου!
Χρόνια κρατήσαμ’ ορθή τη μορφή σου, Θεέ
-κι όμως, ακόμα να στείλεις το μονογενή σου.

Κάλπικο κίτρινο αστέρι μάς δίνεις, Δαυίδ,
τούτο που φώτιζε κάποτες την Οικουμένη.
Γόνοι, παιδιά που θα χτίσετε το Τελ Αβίβ,
μην μας ξεχάσετ’ –εσάς η φωνή μας προσμένει!

 

δ΄

Μπήκ’ ο Απρίλης σκληρός με πομπές και σπαθιά
κι άτυχες, μόνες ψυχές που διαφεύγουν λαθραία.
Είσαι του θέρους παιδί και γνωρίζεις βαθιά
πως θα ‘ν’ η άνοιξ’ αυτή των καιρών τελευταία!

Μα όταν τα χιόνια θα λιώσουν σ’ αυτά τα βουνά
κι όταν οι μέρες της Γης σταθερά θα μακραίνουν,
τότε θ’ ανθίσει κοντά σου η καρδιά μου ξανά.
Να μέ προσμένεις, θα γνέφω στην άκρη του τρένου!

Ρόζα, σ’ αγάπησα όπως στον κόσμο κανείς,
σαν το σπουργίτι που ψάχνει να βρει τη φωλιά του,
σαν την αυγούλα που στέργει να πρωτοφανείς!
Άφραστον θαύμα κι ελπίδα στη γη του Πιλάτου!

Τόσο η αγάπη το σύμπαν ακόμα κινεί
-ω, Μωυσή, πώς ανοίγεις γι’ αυτήν τα πελάγη!-
νεύει στη μοίρα μας, δείχνει μια ρότα κοινή,
ίριδες, χρώματα, κόντρα στο μαύρο φυλάγει!

Αχ, θα γυρίσω κι εσύ θα φαντάζεις παιδί,
δίπλα μου πάλι να μάθεις τα πρώτα σου λόγια
κι είν’ το πουλί που -γελώντας ξανά- κελαηδεί:
‘’δεν έχει ο κόσμος πατρίδες, μα αγάπη υδρόγεια!’’

ε΄

Βλέπω το μέλλον –ο θάνατος μόνο η αρχή
κι είν’ η ψυχή πεταλούδα που αχνά ξεμυτίζει.
Μαύροι καιροί, που το χρώμα σας δεν μάς αρκεί,
πού σταματά η φυλακή μας, η αλήθεια πού αρχίζει;

Ρόζα, απ’ το πάθος μας τίποτα δεν αφαιρώ,
βάζω τους πόνους του νου αγκαλιά με τα οφέλη.
Κι όμως, στα λόγια μου επάνω θα στήσουν χορό,
σαν σε τοτέμ -κι ο καθένας θα βλέπει ό,τι θέλει.

Ύμνους θα παίζουν που ακόμα δεν έχουν γραφτεί,
μ’ άγνωστα λάβαρα γύρω στη δίνη τ’ ανέμου.
Ήμουν το ίδιο που γίνονται τώρα κι αυτοί,
μελλοντικό μου Ισραήλ, προαιώνιε καημέ μου!

Θα ‘μαι νεκρός πολλαπλά, μα η ψυχή μου θα ζει
πίσω από κάθε γραμμή που ανατέλλω και δύω,
ξέροντας πως τους αιώνες περνάμε μαζί,
σαν δυο καρδιές σ’ έν’ αστέρι, σαν τ’ Άγιο βιβλίο,

σαν το χαμένο κορίτσι που γνέφει ψηλά
στης φυλακής μου τη μαύρην ορφάνια την τόση…
-έστω και κάποιος τον κόσμο μου ακόμα φυλά,
έστω και κάποιος απ’ τ’ Άουσβιτς έχει γλυτώσει!

 

 

 

Advertisement