Λέναρντ Κοέν: Ποιήματα, σκέψεις, τραγούδια (μια συνεργασία της Αγάπης Νταϊφά)

Και άλλες φορές έχουμε φιλοξενήσει συνεργασίες της φίλης μας της Αγάπης Νταϊφά. Με χαρά δημοσιεύω τη σημερινή συνεργασία, διότι το ιστολόγιο πράγματι θα έπρεπε να έχει γράψει κάτι για τον Κοέν αλλά εγώ δεν έχω ασχοληθεί τόσο που να μπορώ να γράψω κάτι. Οπότε η Αγαπη, που τον παρακολουθεί και τον μεταφράζει πολλά χρόνια, ήρθε να καλύψει αυτό το κενό.

Δύο βδομάδες πριν πεθάνει ο Λέναρντ Κόεν, κυκλοφόρησε ο τελευταίος του δίσκος με τίτλο You Want it Darker.

Στο ομότιτλο τραγούδι, τραγουδά: Είμαι έτοιμος, Κύριε (I’m ready my Lord).  Και ως έτοιμος έφυγε.

 

Ο Λέναρντ Κόεν (21 Σεπτεμβρίου 1934 – 7 Νοεμβρίου 2016) καταγόταν από τον Καναδά.

Μάς κληροδότησε δύο μυθιστορήματα,  αρκετά βιβλία με ποιήματα, και πολλά αξέχαστα τραγούδια  (δώδεκα ποιητικές συλλογές και δεκαέξι άλμπουμ).

Θεωρείτο μουσικός της ποπ, αν και τα τραγούδια του  είχαν πολλά στοιχεία από την  μουσική κάντρυ και την μουσική τών  ευρωπαϊκών καμπαρέ. Έγραψε για τον έρωτα, τη μοναξιά, την αναζήτηση σκοπού και ταυτότητας, χωρίς ωστόσο να λείπουν και τα κοινωνικοπολιτικά θέματα.

Από έφηβος έπαιζε κιθάρα με το συγκρότημα κάντρυ Buckskin Boys.

Σπουδαστής ακόμα εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή που είχε μεγάλη επιτυχία στους καναδικούς λογοτεχνικούς κύκλους.

Το 1959 το  Καναδικό Συμβούλιο για τις Τέχνες (Canada Council for the Arts) έδωσε τον Κόεν μιαν υποτροφία 2000 δολαρίων. Εκείνος τη χρησιμοποίησε για να ζήσει πολύ οικονομικά στο Λονδίνο και στην Ύδρα, γράφοντας το πρώτο του μυθιστόρημα.

Την επόμενη χρονιά (1960) αγόρασε  ένα σπίτι στην Ύδρα – χωρίς ηλεκτρικό και νερό – και μοίραζε τον καιρό του ανάμεσα στην Ελλάδα και τον Καναδά συγγράφοντας.

Ένα μεγάλο μέρος τού μυθιστορήματός του The Favourite Game γράφτηκε  εκεί. Αυτό το έργο είχε μεγάλη επιτυχία, όμως ο Κόεν αποφάσισε αργότερα επιστρέψει στην Αμερική για να κυνηγήσει μια καριέρα στη μουσική. Το τραγούδι του Σουζάν (Suzanne) που τραγούδησε η σπουδαία Τζούντυ Κόλλινς (Judy Collins )  τού άνοιξε τον δρόμο για τον πρώτο του δίσκο με τίτλο με τίτλο Τραγούδια τού Λέναρντ Κόεν (Songs of Leonard Cohen).

Παράλληλα έγραψε το μυθιστόρημα Θαυμάσιοι Αποτυχημένοι  (Beautiful Losers, 1966)

Μετά από αρκετούς δίσκους, ο Κόεν έγινε βουδιστής μοναχός (1994) για να βγει από το μοναστήρι πέντε χρόνια αργότερα και να κυκλοφορήσει δύο δίσκους ακόμα.

Το 2005 άρχισε μια δικαστική περιπέτεια με την Κέλι Λιντς, επί χρόνια μάνατζέρ του, που τον εξαπατούσε συστηματικά.

Είχε δύο παιδιά με τη Σούζαν Έλροντ (Suzanne Elrod)  τον  Άνταμ και την Λόρκα.

Ο Άνταμ Κόεν, που θεωρεί την Ύδρα σπίτι του, υπήρξε επίσης συνθέτης και τραγουδιστής με αρκετή επιτυχία. Τραγούδησε και στον τελευταίο δίσκο τού πατέρα του. Η Λόρκα είναι φωτογράφος, σκηνοθέτρια βίντεο και  ιδιοκτήτρια εν μέρει ενός μαγαζιού με αντίκες.

Ο Λέναρντ Κόεν τιμήθηκε το 2010 με τιμητικό Γκράμι για το σύνολο της προσφοράς του.

 

Εξομολογήθηκε:

Σε όλη μου τη ζωή με δυνάστευε μια αδυσώπητη κατάθλιψη. Ποτέ δεν κατάφερα να καταλάβω από πού προερχόταν, ποτέ δεν κατάφερα να την αποτινάξω. Δοκίμασα να απαλλαγώ από αυτήν μ’ ένα καλό κρασί, μια γυναίκα, ένα τραγούδι, μια θρησκεία, ένα φάρμακο, αλλά δεν τα κατάφερα. Όταν άρχισα ν’ ασχολούμαι σοβαρά με διάφορες θρησκείες, στόχος μου δεν ήταν να βρω «φώτιση» ή «γαλήνη της ψυχής». Στόχος μου ήταν να διαλύσω το σύννεφο που με σκέπαζε. Όλα αυτά τα χρόνια δεν κατάφερα να βρω τον κατάλληλο μηχανισμό. Διάβασα κάπου ότι μεγαλώνοντας αρχίζουν να εξασθενούν τα κύτταρα του εγκεφάλου που σχετίζονται με το άγχος. Ίσως αυτό συνέβη. Όπως και να ‘χει, με τα χρόνια το σύννεφο άρχισε να διαλύεται. Μέχρι που χάθηκε.

Στο κομμάτι «Love Itself» υπάρχουν οι στίχοι: «Θα προσπαθήσω να πω κάτι ακόμη, η αγάπη προχωρούσε, ώσπου έφτασε σε μια πόρτα ανοιχτή και τότε χάθηκε η ίδια η αγάπη». Δε μιλάω για την αγάπη που είναι το αντίθετο του μίσους. Δεν μιλάω για τον έρωτα. Μιλάω για την αγάπη που αγκαλιάζει, για την πνευματική αγάπη. Σε μια τέτοια εμπειρία χάνεται και η ίδια η ανάγκη να αγαπάς. Χαλαρώνεις πραγματικά όταν χάνονται όλες οι φιλοδοξίες σου, όλες οι βλέψεις σου. Μόνο τότε χαλαρώνεις στην απόλυτη ανθρώπινη υφή σου. Είμαι ευγνώμων που απολαμβάνω μια στιγμή ευτυχίας, αλλά δεν πιστεύω ότι κάποιος είναι κύριος των γεγονότων. Κανείς δεν είναι κύριος της καρδιάς. Η καρδιά τα «μαγειρεύει» όλα από μόνη της. Προς το παρόν σήμερα όλα είναι ευχάριστα και είμαι ευγνώμων για τη γαλήνη που νιώθω.

 (πηγή: https://www.lifo.gr/mag/features/794 )

 

Έχασα τη Φωνή μου στη Νέα Υόρκη

Έχασα τη φωνή μου στη Νέα Υόρκη
δέν την ξανάκουσα μετά το εξήντα εφτά
Τώρα μιλώ σαν εσένα
Τώρα τραγουδώ σαν εσένα
Καφές και τσιγάρα για να με αρρωσταίνουν
Δυο τρεις οικογένειες για να με κάνουν να σκέφτομαι
Θα πάω στον δικηγόρο μου
Θα διαβάσω την αλληλογραφία μου
Έχασα τη φωνή μου στη Νέα Υόρκη
Νομίζω πως το ήξερες πάντα

Από τη συλλογή Death Of A Lady‘s Man. έκδοση 1978.

 

Η Ιστορία τού Ισαάκ

H πόρτα άνοιξε αργά
Μπήκε ο πατέρας μου
Ήμουν εννιά χρονών
κι’εκείνος  ήταν ψηλός
τα γαλάζια μάτια του έλαμπαν
κι η φωνή του ήταν τόσο κρύα
Είπε «Είδα ένα όραμα,
το ξέρεις πως είμαι δυνατός και άγιος,
πρέπει να κάνω αυτό που μού είπε»
Και ξεκίνησε για το βουνό,
εγώ έτρεχα, αυτός περπατούσε
και το τσεκούρι του ήταν χρυσό,
τα δέντρα μίκρυναν
Η λίμνη καθρέφτης γυναίκας
Σταματήσαμε για λίγο κρασί.
Μετά πέταξε μακριά το μπουκάλι.
Έσπασε το επόμενο λεπτό.
Μού φάνηκε πως είδα έναν αετό
Αλλά ίσως και να ‘ταν όρνιο
Δέν μπόρεσα να ξεχωρίσω.
Μετά ο πατέρας μου έφτιαξε έναν βωμό,
κοίταξε πάνω απ’ τον ώμο του,
ήξερε  πως ήθελα να κρυφτώ.
Εσείς που τώρα φτιάχνετε βωμούς
μήν το κάνετε πια.
Το σχέδιο δέν είναι όραμα
και  ποτέ δέν σας έβαλαν σε πειρασμό
ούτε δαίμονας ούτε θεός.
Εσείς που στέκεστε πάνω τους τώρα,
με τα τσεκούρια στομωμένα, γεμάτα αίμα,
δέν ήσασταν εδώ τότε,
όταν με ξάπλωσαν σ’ ένα βουνό
κι έτρεμε το χέρι τού πατέρα μου
από την ομορφιά τού Λόγου.
Κι αν τώρα με λέτε αδελφό σας,
συχωράτε με αν ρωτήσω:
«με ποιού ακριβώς το σχέδιο;»
Όταν όλα γίνουν σκόνη
θα σας σκοτώσω αν πρέπει,
θα σας βοηθήσω αν μπορέσω.

Κι ας γνωρίσει ο οίκτος τις στολές μας,
άνθρωπε τής ειρήνης, άνθρωπε τού πολέμου,
το παγόνι απλώνει την ουρά του.

«Hineni» στα εβραϊκά σημαίνει «εδώ είμαι» και είναι η απάντηση του Αβραάμ στην έκκληση του Θεού να θυσιάσει τον γιο του Ισαάκ   

Η λέξη ακούγεται στο δέκατο τέταρτο άλμπουμ τού Κόεν, που κυκλοφόρησε στις 21 Οκτωβρίου 2016, δεκαεννιά μέρες πριν από τον θάνατο τού συνθέτη και  πολλά χρόνια μετά από το τραγούδι για τον Ισαάκ

 Από το άλμπουμ Songs from a Room, 1969

Τραγουδήθηκε ξανά από τη Τζούντυ Κόλλινς και τη Σούζαν Βέγκα

 

Περιμένοντας το Θαύμα

Μωρό μου, περίμενα
Περίμενα νύχτα και μέρα
Δέν είδα την ώρα
Περίμενα και χάθηκε η μισή μου ζωή
Είχα πολλές προσκλήσεις
και  ξέρω πως μού έστειλες μερικές,
όμως περίμενα το θαύμα
περίμενα να έρθει

Ξέρω πως με αγάπησες αληθινά
όμως ήταν, βλέπεις, δεμένα τα χέρια μου
Ξέρω πως πληγώθηκες
πως πρέπει να πληγώθηκε το φιλότιμό σου
όταν στεκόσουν κάτω από το παράθυρό
με τη σάλπιγγα και το τύμπανό σου
κι εγώ ήμουν εκεί πάνω και περίμενα
περίμενα να γίνει το θαύμα

Αχ, δέν θα σού άρεσε
Δέν θα σού άρεσε εδώ.
Δέν  υπάρχει αναψυχή
και οι κρίσεις είναι αυστηρές

Ο Μαέστρος λέει πως είναι Μότσαρτ
όμως  μοιάζει με τσίχλα
όταν περιμένεις το θαύμα, να γίνει το θαύμα.
Περιμένεις το θαύμα.
Άλλο δεν απόμεινε
Τόσο ευτυχισμένος έχω να νοιώσω
από το τέλος τού πολέμου.

Δέν απομένει τίποτα
όταν ξέρεις πως εξαπατήθηκες.
Δέν απομένει τίποτα
όταν ζητιανεύεις για ένα ξεροκόμματο
Δέν απομένει τίποτα
Όταν  πρέπει να περιμένεις
να περιμένεις το θαύμα

Μωρό μου σε ονειρεύτηκα
πριν λίγες νύχτες.
Ήσουν σχεδόν γυμνή
Κι ένα κομμάτι σου ήταν φως
Η άμμος τού χρόνου έπεφτε
από τα δάχτυλά σου
και συ περίμενες
το θαύμα, να γίνει το θαύμα

Αχ μωρό μου, ας παντρευτούμε
ήμασταν μόνοι τόσον καιρό
Ας είμαστε μόνοι μαζί
Να δούμε αν είμαστε τόσο δυνατοί
Ναι, ας κάνουμε  κάτι τρελό
κάτι  εντελώς λάθος
όσο περιμένουμε
το θαύμα, να γίνει το θαύμα.

Δέν απόμεινε  τίποτα…
Όταν πέφτεις στην άσφαλτο
και απομένεις ξαπλωμένος στη βροχή
και σε ρωτάνε πώς είσαι
φυσικά θα πεις πως δεν έχεις παράπονο
Όταν ασφυκτικά σού ζητούν πληροφορίες
τότε ακριβώς πρέπει να κάνεις τον χαζό:
λες απλώς πως είσαι εκεί έξω και περιμένεις

Tον ίδιο τίτλο έχει και μια θαυμάσια ταινία με τους Willie Nelson και  Bono. Πλαίσιο: ένας μαγικός, άχρονος κόσμος. Ηρωίδα: μια κοπέλλα σε ένα ταξίδι ανακάλυψης και ταυτότητας.

Η Μητέρα μου Κοιμισμένη

Θυμάμαι τη μητέρα μου
σ’ ένα θέατρο στην Αθήνα
εδώ και τριάντα
τριανταπέντε χρόνια
μια συναυλία τού Θεοδωράκη
με κείνα τα σπουδαία τραγούδια
αποκοιμήθηκε
στην πλαϊνή καρέκλα
στο ανοιχτό θέατρο
είχε έρθει εκείνη τη μέρα
από το Μοντρεάλ
και το θέαμα άρχισε σχεδόν μεσάνυχτα
και κείνη κοιμήθηκε
ανάμεσα μέσα στα μαντολίνα
τις ηχηρές αρμονίες
και τα σπουδαία τραγούδια
ήμουν νέος
δέν είχα κάνει τα παιδιά μου
δέν ήξερα πόσο μακριά
μπορεί να είναι η αγάπη
δέν ήξερα
πόσο μπορεί κανείς να κουραστεί

Από το Βιβλίο τού Καημού

(δηλαδή το Book Of Longing όπου longing μπορεί και να σημαίνει πόθος, επιθυμία, λαχτάρα,καϋμός ή ντέρτι)

  

Ο μοναδικός τουρίστας στην Αβάνα στρέφει τη σκέψη στην πατρίδα του

Ελάτε, αδελφοί μου,
να κυβερνήσουμε τον Καναδά,
να βρούμε τα σοβαρά κεφάλια μας,
να ρίξουμε αμίαντο στον Λευκό Οίκο,
να κάνουμε τους Γάλλους να μιλούν αγγλικά,
όχι μονάχα εδώ αλλά και παντού,
να βασανίσουμε τους γερουσιαστές
μέχρι να ομολογήσουν,
να αποκαθάρουμε το Νέο Κόμμα,
να ενθαρρύνουμε τις σκούρες ράτσες
για να είναι επιεικείς
όταν γίνουν κυβερνήτες
να κάνουμε το CBC να μιλά αγγλικά,
να στρίψουμε όλοι σε μια πλευρά
και να κολυμπήσουμε
στην ακτή τής Φλόριντα,
να έχουμε τουρισμό,
να φλερτάρουμε με τον εχθρό,
να χυτεύσουμε χυτοσίδηρο στην αυλή μας
να πουλήσουμε χιόνι
στις υπανάπτυκτες χώρες

(Είναι αλήθεια πως ένας απ’ τους ηγέτες μας
ήταν καθολικός;)

να τρομοκρατήσουμε την Αλάσκα,
να παντρέψουμε
την Εκκλησία με το Κράτος,
να μήν δεχόμαστε αδιαμαρτύρητα,
να έχουμε δύο  Governor Generals
ταυτόχρονα,
ας αλλάξουμε επίσημη γλώσσα,
ας αποφασίσουμε τί θα συμβεί
ας δώσουμε καναδική υπηκοότητα
στην πιο πρωτότυπη πρόταση
ας διδάξουμε σεξ στο σπίτι
στους γονείς
ας απειλήσουμε πως θα ενωθούμε με τις ΗΠΑ
και να  υπαναχωρήσουμε την τελευταία στιγμή,
ελάτε, αδελφοί μου,
οι σοβαρές μας κεφαλές μάς περιμένουν κάπου
σαν τσάντες γκλάντστοουν
παρατημένες μετά από πραξικόπημα,
ας τηρήσουμε παγερή σιωπή
στα κανάλια τού Σαιν Λώρενς

από τη συλλογή Λουλούδια για τον Χίτλερ  (Flowers For Hitler)

Αβάνα, Απρίλιος 1961

 

Περιμένοντας τη Μαριάννα   

Έχασα ένα τηλέφωνο
με τη μυρωδιά σου μέσα του
Ζω πλάι στο ραδιόφωνο
με όλους τους σταθμούς ταυτόχρονα
όμως διαλέγω ένα πολωνικό νανούρισμα
το εντοπίζω μέσα από τον στατικό
σβήνει περιμένω κρατώ τον ρυθμό
επιστρέφει σχεδόν κοιμισμένο

Πήρες το τηλέφωνο
ξέροντας  πως θα το μυρίζω ανυπόμονα
πως  ίσως θα ζεστάνω το πλαστικό
για να μαζέψω όλα τα ψίχουλα τής αναπνοής σου
κι’ αν δέν θέλεις να γυρίσεις πίσω
πώς θα τηλεφωνήσεις για να πεις
πως δέν θα επιστρέψεις
για να μπορέσω τουλάχιστον να τσακωθώ

Από το βιβλίο τού  1964 Λουλούδια για τον Χίτλερ (Flowers For Hitler)

 

Ποίημα 1  

Σταμάτησα ν’ αφουγκραστώ αλλά δέν ήρθε. Αρχίζω ξανά με ένα αίσθημα απώλειας. Καθώς βάθαινε η αίσθηση, τον άκουσα ξανά. Έπαψα να σταματώ κι’ έπαψα ν’ αρχίζω και αφέθηκα να με συντρίψει η άγνοια. Αυτό ήταν στρατηγική και καθόλου δέν λειτούργησε. Πολύν καιρό τα χρόνια ξοδεύτηκαν σε τρόπο μινόρε. Τώρα διαπραγματεύομαι. Προσφέρω πλήκτρα για την αγάπη του. Εκλιπαρώ τον οίκτο του. Αργά ενδίδει. Δισταχτικά οι άγγελοι επιτρέπουν ο ένας στον άλλο να τραγουδήσει. Με μια μετάβαση τόσο φίνα που δέν μπορεί να μετρηθεί, η Αυλή θρονιάζεται σε δοκούς χρυσής συμμετρίας και ξανά είμαι τραγουδιστής σε χαμηλότονες χορωδίες, γεννημένος πριν πενήντα χρόνια για να υψώσω τη φωνή μου τόσο ψηλά, διόλου ψηλότερα.

Από το Βιβλίο τού Ελέους (Book of Mercy)

 

Ποίημα  50

Έχασα τον δρόμο μου. Ξέχασα να φωνάξω το όνομά σου. Η ακατέργαστη καρδιά χτυπούσε ενάντια στον κόσμο και τα δάκρυα ήταν για τη χαμένη μου νίκη. Όμως είσαι εδώ. Πάντα ήσουν εδώ. Ο κόσμος ξεχνά και η καρδιά είναι οργή στα πάντα. Όμως το όνομά σου συνενώνει την καρδιά και ο κόσμος υψώνεται στη θέση του. Ευλογημένος όποιος περιμένει στην καρδιά τού ταξιδιώτη για την επιστροφή του.

 Από το Βιβλίο τού Ελέους (Book of Mercy)

 

Τίτλοι

Είχα τον τίτλο Ποιητής
κι’ ίσως να ήμουν
για λίγο
Και ευγενώς μού δόθηκε
ο τίτλος Τραγουδιστής
αν και δέν
μπορούσα να τραγουδήσω

Για πολλά χρόνια
ήμουν γνωστός ως Μοναχός
και ξυπνούσα πολύ νωρίς
μισούσα τους πάντες
και κανείς δέν με αποκάλυψε.

Η φήμη μου ως Κατακτητή
ήταν ανέκδοτο
Μ’ έκανε να γελώ πικρά
τις  χίλιες νύχτες
που πέρασα μόνος.
Από το παράθυρο στο τρίτο πάτωμα
πάνω απ’ το Πάρκο τής Πορτογαλίας
έβλεπα το χιόνι
να πέφτει
όλη την ημέρα

Το Πάρκο τής Πορτογαλίας  βρίσκεται στο Κεμπέκ, στη λεωφόρο Saint Laurent  ανάμεσα στις οδούς Marie–Anne και  Vallières 

 To τραγούδι που παραθέτω πιο πάνω φαίνεται πως είναι  κλειδί για τη φιλοσοφία τού Κόεν όπως εξελίχθηκε με τα χρόνια – ή καλύτερα: τις δεκαετίες.

  

Αλληλούια

Έχω ακούσει πως υπήρχε ένα μυστικό ακόρντο
Που έπαιζε ο Δαβίδ και χαιρόταν ο Κύριος
Όμως δέν σού αρέσει αληθινά η μουσική, έτσι δέν είναι;
Λοιπόν το ακόρντο είναι έτσι:  τέταρτη και πέμπτη
πάνω ματζόρε και μινόρε πέφτει
ο βασιλιάς συνθέτει αλληλούια

Αλληλούια
Αλληλούια
Αλληλούια
Αλληλούια

Εντάξει, η πίστη σου ήταν δυνατή όμως ήθελες απόδειξη
Την είδες να λούζεται στη στέγη
Η ομορφιά της και το φως τού φεγγαριού σε νίκησαν
Σε έδεσε στην καρέκλα τής κουζίνας
Και τσάκισε τον θρόνο σου και σού ‘κοψε τα μαλλιά
Κι’ από τα χείλη σου έβγαλε το

Αλληλούια
Αλληλούια
Αλληλούια
Αλληλούια
Αλληλούια

Όμως μωρό μου έχω ξαναβρεθεί εδώ
Το έχω δει το δωμάτιο έχω περπατήσει στο πάτωμά του
Ξέρεις ζούσα μόνος πριν σε γνωρίσω
Και είδα τη σημαία σου στη μαρμάρινη αψίδα
Και ο έρωτας δέν είναι νικητήριο εμβατήριο
Είναι ένα κρύο τσακισμένο Αλληλούια

Αλληλούια
Αλληλούια
Αλληλούια

Ήταν καιρός που με άφηνες να δω
Τί αληθινά συμβαίνει εκεί κάτω
Όμως τώρα δέν μού το δείχνεις ποτέ
Όμως θυμήσου όταν ήρθα να μείνω μέσα σου
Και το άγιο πνεύμα μετακόμιζε, κινιόταν
Κι’ η κάθε μας ανάσα ήταν Αλληλούια

Αλληλούια
Αλληλούια
Αλληλούια

Ίσως να υπάρχει Θεός εκεί ψηλά
Όμως το μόνο που έμαθα από τον έρωτα
Ήταν πώς να πυροβολώ όποιον με ξεπερνούσε
Και δέν είναι μια κραυγή που ακούς τη νύχτα
Δέν είναι κάποιος που είδε το φως
Είναι ένα κρύο και τσακισμένο Αλληλούια

Έκανα ό,τι μπορούσα μα δέν ήταν πολύ
Δέν μπορούσα να νοιώσω κι΄ έτσι προσπάθησα ν’ ακουμπήσω
Είπα την αλήθεια, δέν ήρθα να σε γελάσω
Όλα πήγαν στραβά όμως
Θα σταθώ μπροστά στον Θεό τών Ασμάτων
Με μόνο στη γλώσσα μου ένα Αλληλούια
Λες πως πρόφερα το όνομά του επί ματαίω
Ούτε που το γνωρίζω το όνομα
Μα κι’ αν το γνώριζα, μα την αλήθεια, τί σε νοιάζει;
Υπάρχει μια λάμψη από φως σε κάθε λέξη
Δέν έχει σημασία ποιαν άκουσες
Το ιερό ή το άγιο Αλληλούια

Αλληλούια
Αλληλούια
Αλληλούια
Αλληλούια

(Το Αλληλούια  επαναλαμβάνεται καθώς τελειώνει το τραγούδι  τουλάχιστον  15 φορές)

Η αρχική εκδοχή τού τραγουδιού παρουσιάστηκε το 1984, στην δεύτερη πλευρά τού άλμπουμ  Various Positions. Ο Κόεν είχε γράψει περί τις 80 στροφές  στίχους μέσα σε πέντε χρόνια, αλλά τις μείωσε σε  τέσσερεις για τον δίσκο. 

Αυτό το τραγούδι μοιάζει κρυπτικό ακριβώς επειδή κυριαρχούν δίπολα θεμάτων: καλό – κακό, αγάπη – απώλεια κ.λπ.

Έχει τραγουδηθεί από πολλούς, για παράδειγμα από τους:

Μπομπ Ντύλαν το 1988 στο Μοντρεάλ, σε βαριά μορφή. Ο Κόεν έχει αφηγηθεί ότι το τραγούδησε στον Ντύλαν από το 1985: «Το επόμενο πρωί, πίνοντας καφέ, ανταλλάξαμε στίχους. Στον Ντύλαν άρεσε ιδιαίτερα η τελευταία στροφή: Αν και όλα πήγαν στραβά / Στέκομαι μπρος στον Θεό τών τραγουδιών / κι’ έχω στα χείλη μόνον ένα Αλληλούια» .

Γουέινράιτ (Wainwright) Η βερσιόν του  χρησιμοποιήθηκε στο Σρεκ, αν και το είχε ήδη ηχογραφήσει για ένα άλμπουμ του τού  2001.

Κ. Ντ. Λανγκ ( KD Lang) το χρησιμοποίησε το 2005 στο άλμπουμ της  «‘Hymns of the 49th Parallel»

Ίσως η πιο γνωστή διασκευή είναι τού Τζεφ Μπάκλεϋ  (Jeff Buckley) που ανακάλυψε το Αλληλούια σε άλμπουμ ενός φίλου του το 1992 και το έπαιζε συχνά στα κλαμπ τής Νέας Υόρκης αποκαλώντας το «δοξαστικό στον οργασμό… ωδή στη ζωή και στον έρωτα.» Αν και το περιέλαβε στο άλμπουμ του Grace το 1994, τόσο το Αλληλούια όσο και το άλμπουμ δέν τράβηξαν την προσοχή μέχρι το 1997 που ο Μπάκλεϋ πνίγηκε σε ένα ποτάμι και ολόκληρο το έργο απόχτησαν μιαν άλλη δυναμική.

Η ωραιότερη όμως καταγραμμένη ερμηνεία είναι τού ίδιου τού Λέναρντ Κόεν το 2008 στο Γκλάστονμπέρυ, που είναι ένας μαγικός χώρος έτσι κι αλλιώς. Η φωνή τού Κόεν, που  είχε μειωθεί σε εύρος, είχε κερδίσει σε βάθος και μαγεία.

 

Σκέψεις, Εξομολογήσεις, Παρουσιάσεις

Με τον Λόγο τού Λέναρντ Κόεν

 

Οι εικόνες τών ανθρώπων αλλάζουν και τα κορμιά τους αλλάζουν και τα μαλλιά τους γίνονται γκρίζα και πέφτουν και τα κορμιά τους φθείρονται και πεθαίνουν…αλλά υπάρχει κάτι που δέν αλλάζει στην αγάπη και στα αισθήματα που έχουμε για τους ανθρώπους. Η Μαριάνα, η γυναίκα τού τραγουδιού Αντίο Μαριάννα, όταν ακούω τη φωνή της στο τηλέφωνο, ξέρω πως κάτι είναι εντελώς ακέραιο παρ’ όλο που ζωές μας έχουν χωρίσει και πήραμε διαφορετικούς δρόμους. Νοιώθω πως η αγάπη δέν πεθαίνει ποτέ όταν υπάρχει ένα αίσθημα τόσο δυνατό που μαζεύει γύρω του ένα τραγούδι, πως υπάρχει κάτι σ’ αυτό το συναίσθημα που είναι  ακατάλυτο….

 

Χίλια Φιλιά Βαθιά
έτσι επικράτησε να μεταφράζεται στα Ελληνικά, αν και ίσως καλύτερα θα ήταν να μεταφράσουμε: Σε Βάθος Χίλιων Φιλιών)

Τα άλογα τρέχουν, τα κορίτσια είναι νεαρά
Οι πιθανότητες είναι εκεί για να τις κερδίσεις
Κερδίζεις για λίγο και μετά τελειώνει-
Το κέρδος σου
Και τώρα καλείσαι να αντιμετωπίσεις
Την ανίκητη ήττα σου
Ζεις τη ζωή σου ωσάν αληθινή
Χίλια φιλιά βαθιά
Κάνω κόλπα, μαστουρώνω,

Έχω επιστρέψει στην οδό Μπούγκι
Χάνεις την ψυχραμία σου κι’ έπειτα βυθίζεσαι
Στο Αριστούργημα
Ίσως είχα να οδηγήσω πολλά μίλια
Και πολλές υποσχέσεις να κρατήσω:
Τα παρατάς όλα για να μείνεις ζωντανός,
Χίλια φιλιά βαθιά.

Και κάποιες φορές όταν η νύχτα είναι αργή
Οι άθλιοι και οι πραείς
Μαζεύουμε τις καρδιές μας και φεύγουμε
Χίλια φιλιά βαθιά.
Περιορισμένοι  στο σεξ, στριμωχτήκαμε
Στα σύνορα τής θάλασσας:
Είδα πως δέν είχαν απομείνει ωκεανοί
Για όρνια σαν και μένα.
Κατάφερα να βγω στο μπροστινό κατάστρωμα.
Ευλόγησα ό,τι απόμεινα από τον στόλο μας –
Κι’ έπειτα συναίνεσα στο ναυάγιο,
Χίλια φιλιά βαθιά.

Κάνω κόλπα, μαστουρώνω,
Έχω επιστρέψει στην οδό Μπούγκι
Υποθέτω πως  δέν θ’ ανταλλάξουν τα δώρα
Που έπρεπε να κρατήσεις.
Και ήρεμη είναι η σκέψη μου για σένα,
Το αρχείο μου για σένα πλήρες
Εκτός απ’ όσα ξεχάσαμε να κάνουμε
Χίλια φιλιά βαθιά

Οι άθλιοι και οι πραείς,
Μαζεύουμε τις καρδιές μας και φεύγουμε,
Χίλια φιλιά βαθιά.
Τα άλογα τρέχουν, τα κορίτσια είναι νεαρά
Οι πιθανότητες είναι εκεί για να τις κερδίσεις

 

Μιλά ο Λέναρντ Κόεν για το τραγούδι του:

Η βαθύτερη κατανόηση είναι πως δέν πρωταγωνιστείς στην παράσταση, ούτε τη σκηνοθετείς, αλλά ζεις τη ζωή σου «χίλια φιλιά βαθιά» και με τούτη τη φράση εννοώ πως πρέπει να αποδέχεσαι το μυστήριο και να παραδίνεσαι στο μυστήριο.

Η άλλη μου αγαπημένη ατάκα είναι: «Και τώρα που κλήθηκες να αντιμετωπίσεις / την ακατανίκητη ήττα σου / ζεις τη ζωή σου σα να είταν αληθινή/ χίλια φιλιά βαθιά»  Όλοι καταλαβαίνουμε κάποια στιγμή πως δέν ζούμε τη ζωή που θέλουμε να ζούμε. Η ζωή δίνει την αίσθηση ήττας. Αν είσαι τυχερός, θα καταλάβεις αργότερα πως κανείς δέν ζει τη ζωή που θέλει. Καταλαβαίνεις πως δέν μπορείς να ελέγξεις τη ζωή σου γιατί, αν μπορούσες, θα ζούσες μιαν αλλιώτικη ζωή. Η επίγνωση πως δέν ελέγχεις τίποτα είναι η πρώτη υπόμνηση τής ήττας. Μετά πρέπει να καταλάβεις πως πρέπει να συνεχίσεις να ζεις ωσάν η ζωή σου να είναι αληθινή, λες και είσαι ο σκηνοθέτης και ωσάν οι επιλογές σου να είχαν επιπτώσεις προβλεπόμενες. Ζωή είναι το να επιλέγεις και επομένως πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε αυτές τις επιλογές σαν να ήταν αληθινές επιλογές τις οποίες μπορούμε να ελέγξουμε. Όμως η βαθύτερη επίγνωση είναι πως δέν ελέγχεις την παράσταση αλλά ζεις τη ζωή σου «χίλια φιλιά βαθιά» και με τούτη τη φράση εννοώ πως πρέπει να αποδεχτείς το μυστήριο και να παραδοθείς στο μυστήριο. Ούτε καν αυτό δέν βρίσκεται στον έλεγχό σου. Μπορείς να προσεύχεσαι να συμβεί έτσι και να προσπαθήσεις να το οργανώσεις  σαν κάτι να μπορούσε να κατορθωθεί μέσα από κείνο το μονοπάτι. Μπορείς επίσης να φαντάζεσαι πως έχεις επίγνωση περί τίνος πρόκειται. Όμως  πριν βιώσεις κυριολεκτικά την παράδοση δέν ξέρεις καν το σχήμα της. Κάτι χαλαρώνει μέσα σου. Όλοι θέλουν να χαλαρώνουν, όμως η χαλάρωση είναι ακόμα μια δραστηριότητα που δέν έχεις τον έλεγχό της. Για μένα είχε μεγάλη σχέση με το γηράσκειν. Διάβασα κάπου πως όταν μεγαλώνεις τα εγκεφαλικά κύτταρα που σχετίζονται με τον φόβο αρχίζουν να πεθαίνουν. Γνωρίζω πολλούς γηραιότερους ανθρώπους που έχουν μεγάλη στενοχώρια, ανησυχία και πίκρα, όμως ευτυχώς δέν συνέβη αυτό στην περίπτωσή μου. Σε κάποια στιγμή το άγχος μου άρχισε να μειώνεται. Νομίζω πως αυτό οφειλόταν στο ότι κατάλαβα ότι δέν μπορούσα να καταλάβω τί προσπαθούσε να μού πει ο γέρος δάσκαλος. Δέν μπορούσα να  διαπεράσω το νόημα. Δέν καταλάβαινα ουσιαστικά. Και ίσως να μήν μού ήταν γραφτό να καταλάβω. Ίσως έπρεπε απλώς να βυθιστεί στην καρδιά μου και να κάνει ευκολότερο το ζεις. Δέν έχω όμως ούτε βεβαιότητα ούτε επίγνωση τής διαδικασίας και επομένως δέν μπορώ να σας δώσω μια καλή περιγραφή της. Όμως κάτι ευκολύνθηκε  μέσα μου.

Το τραγούδι «Χίλια Φιλιά Βαθιά» είναι εκείνη η θεμελιακή, ενστικτώδης ενσυνείδηση, συνήθως χωρίς λέξεις, που βρίσκεται πέρα από τη γνώμη και την πεποίθηση. Είναι η άφατη πίστη ότι τα πράγματα ξετυλίγονται  σύμφωνα με ένα σχέδιο που το πνεύμα και  οι αισθήσεις δέν μπορούν να διακρίνουν. Η πίστη αυτή συνοδεύεται από μια χαλάρωση τής αίσθησης  ότι η ατομική οντότητα υπάρχει και ότι καθορίζει τη μοίρα της.

Συσσωρεύονται οι αποδείξεις πως δέν σκηνοθετείς εσύ την παράσταση. Όμως πρέπει να κάνεις επιλογές σαν να σκηνοθετούσες την παράσταση. Ωστόσο κάνεις τις επιλογές σου με τη διαισθητική γνώση πως (η παράσταση) ξεδιπλώνεται αναπότρεπτα. Και για τούτο χρησιμοποιώ τη φράση «χίλια φιλιά βαθιά». Αυτή είναι η διαισθητική κατανόηση του θεμελιακού μυστηρίου. Κι’ αν μπορείς να χαλαρώσεις μέσα σ’ αυτό ή αν μπορείς έστω να το αγγίξεις, ή αν πού και πού δηλώνει την παρουσία του, τότε η ανίκητη ήττα έχει ξεπεραστεί.

Αντίο Μαριάννα   

Έλα πλάι μου στο παράθυρο, αγαπούλα μου
Θα ‘θελα να διαβάσω το χέρι σου
Σκεφτόμουν  κάποτε πως ήμουν κάπως τσιγγανάκι
Πριν σε αφήσω να με πας στο σπίτι
Τώρα αντίο, Μαριάννα
Ήρθε η ώρα να γελάσουμε
Και να κλαίμε και να κλαίμε και να γελάμε για όλα ξανά
Ξέρεις λοιπόν πως μού αρέσει τόσο να ζω μαζί σου
Όμως με κάνεις να ξεχνώ τόσα πολλά
Ξεχνώ να προσεύχομαι για τους αγγέλους
Και τότε οι άγγελοι ξεχνούν να προσεύχονται για μας
Τώρα αντίο Μαριάννα
Ήρθε η ώρα ν’ αρχίσουμε να γελάμε
Και να κλαίμε και να κλαίμε και να γελάμε για όλα ξανά
Ήρθε η ώρα ν’ αρχίσουμε να γελάμε
Και να κλαίμε και να κλαίμε και να γελάμε για όλα
Συναντηθήκαμε όταν ήμασταν σχεδόν νέοι
Βαθιά στο πράσινο πάρκο με τις πασχαλιές
Κρατήθηκες πάνω μου σαν να ήμουν εσταυρωμένος
Καθώς προχωρούσαμε στα γόνατα μέσα στο σκοτάδι

Αχ, αντίο Μαριάννα
Ήρθε η ώρα να γελάσουμε
Και να κλαίμε και να κλαίμε και να γελάμε για όλα ξανά
Τα γράμματα σου, όλα μού λένε πως είσαι στο πλάι μου τώρα
Γιατί, λοιπόν νοιώθω μόνος
Στέκομαι σ’ ένα περβάζι κι ό λεπτός αραχνιένος σου ιστός
Δένει τον αστράγαλό μου σε μια πέτρα

Τώρα αντίο, Μαριάννα
Ήρθε η ώρα να γελάσουμε
Και να κλαίμε και να κλαίμε και να γελάμε για όλα ξανά
Γιατί έχω  ανάγκη την κρυμμένη σου αγάπη
Είμαι κρύος σαν λάμα ξυραφιού
Έφυγες όταν σού είπα πως είμαι περίεργος
Ποτέ δέν είπα πως είμαι γενναίος.

Αχ, αντίο Μαριάννα
Ήρθε η ώρα να γελάσουμε
Και να κλαίμε και να κλαίμε και να γελάμε για όλα ξανά
Αχ, είσαι αλήθεια τόσο τσαχπίνα
Βλέπω πως άλλαξες ξανά τ’ όνομά σου
Κι’ ακριβώς όταν σκαρφάλωνα τούτη τη βουνοπλαγιά
Για να πλύνω τα βλέφαρά στη βροχή

Αχ, αντίο Μαριάννα
Ήρθε η ώρα να γελάσουμε
Και να κλαίμε και να κλαίμε και να γελάμε για όλα ξανά

 

 

Ένα από τα ωραιότερα τραγούδια τού Λέναρντ Κόεν  έχει μιαν ιστορία που ξεκίνησε πριν από πάρα πολλά χρόνια και που μάλλον δέν τελείωσε ποτέ  

Το τραγούδι για τη Μαριάννα γράφτηκε όταν χώρισε από την εμβληματική ερωμένη του.

Πολλά χρόνια αργότερα, όταν έμαθε από μια στενή της φίλη ότι η πρώην ερωμένη του ήταν ετοιμοθάνατη χιλιάδες μίλια μακριά, στο Όσλο, ο Λέναρντ Κόεν ανταποκρίθηκε άμεσα και εκ βάθους καρδίας.

Ήταν και κείνος γέρος κι’ αδύναμος, όπως μήνυσε στη φίλη του, τη νορβηγή Μαριάν Στανγκ Ίλεν (Marianne Stang Ihlen)  για την οποία είχε γράψει ένα από τα ωραιότερα τραγούδια του, αλλά, πρόσθεσε, σύντομα επρόκειτο να ξανασυναντηθούν.   Όπως θυμάται ένας φίλος της (ο Christian Mollestad), σε δυό ώρες ήρθε αυτό το όμορφο γράμμα του. «Τής το πήγαμε μετά από δύο ημέρες.  Είχε τις αισθήσεις της και χάρηκε πάρα πολύ που τής είχε ήδη γράψει ένα γράμμα.» Ο Μόλλεσταντ διάβασε το γράμμα στη Μαριάν πριν πεθάνει στα 81 της χρόνια – είχαν την ίδια ηλικία με τον Κόεν που στο γράμμα του έλεγε: «Μαριάν, φτάσαμε στην ηλικία που είμαστε πια πολύ γέροι και τα κορμιά μας καταρρέουν και νομίζω πως πολύ σύντομα θα σε ακολουθήσω. Να ξέρεις πως είμαι πίσω σου, τόσο κοντά που αν απλώσεις το χέρι σου, νομίζω πως μπορείς ν’ αγγίξεις το δικό μου. Και να ξέρεις πως σε αγάπησα για την  ομορφιά σου και τη σοφία σου αλλά δέν χρειάζεται να πω τίποτε άλλο γι’ αυτά επειδή τα ξέρεις. Όμως τώρα θέλω μόνο να σού ευχηθώ καλό ταξίδι.

Αντί παλιά μου φίλη. Ατελείωτη αγάπη. Θα τα πούμε στο τέλος τού δρόμου.»

Δύο μέρες αργότερα, στις 29 Ιουλίου, η Μαριάν έπεσε σε κώμα και πέθανε.

Από ανάρτηση τού 2014 .

Και μερικές σκόρπιες σκέψεις τού Λέναρντ Κόεν

 

10. Αυτό που μού συνέβη δέν ήταν πως πήρα απαντήσεις αλλά πως οι ερωτήσεις διαλύθηκαν

Από Ο Λέναρντ Κόεν: Αναμνήσεις από τη Ζωή και την Κληρονομιά τού Ποιητή τής Ευθραστότητας  (From Leonard Cohen: Remembering the Life and Legacy of the Poet of Brokenness by Mikal Gilmore (Rolling Stone: 30 November 2016)

 

9. [Η συμβουλή τού Λέναρντ Κόεν για την επιτυχία με τις γυναίκες:]

Να ακούτε καλά. Κατόπιν να ακούτε κι’ άλλο. Και, όταν νομίζετε πως τελειώσατε, να ακούτε κι’ άλλο.

 Από το Τί Έμαθα από τον Σοφό μου Θείο Λέναρντ Κόεν (What I Learned from My Wise Uncle Leonard Cohen υπό Jonathan Greenberg, Sonoma Independent: November 14, 2016).

 

8. Δέν έχει νόημα η προσπάθεια να αποφύγουμε την αποκάλυψη. Η βόμβα έχει ήδη εκραγεί. Τώρα ζούμε μέσα στις επιπτώσεις της. Το ερώτημα είναι: πώς μπορούμε να ζήσουμε μέσα σ’ αυτή τη γνώση με χάρη και καλoσύνη;

Από: Stories Done: Writings on the 1960s and Its Discontents by Mikal Gilmore. Simon and Schuster, Nov 11, 2008. Η συνέντευξη από την οποία αντλήθηκε αυτό το  παράθεμα δόθηκε το 1988.

 

7. Αγαπώ τον Ιησού Χριστό. Πρέπει να είναι ο πιο ωραίος άνθρωπος που περπάτησε στη γη. Όποιος λέει «Μακάριοι οι πτωχοί. Μακάριοι οι πραείς» πρέπει να είναι άνθρωπος με απαράμιλλη γενναιοδωρία, επίγνωση και τρέλλα…. Ο άνθρωπος που δήλωσε ότι στεκόταν ανάμεσα στους κλέφτες, τις πόρνες και τους άστεγους. Η θέση του δέν μπορεί να κατανοηθεί. Είναι μια απάνθρωπη γενναιοδωρία. Μια γενναιοδωρία που θα ανέτρεπε τον κόσμο αν την αγκαλιάζαμε, γιατί τίποτα δέν θα μπορούσε να ξεπεράσει αυτή τη συμπόνια.

(Από το O Λέναρντ Κόεν με Δικά του Λόγια (Leonard Cohen In His Own Words)  υπό Jim Devlin.)

 

6. Μελέτησα βαθιά τις φιλοσοφίες και τις θρησκείες, αλλά η φαιδρότητα επέμενε να μπαίνει στη μέση

Από το 2008 Tour stage banter.

5. Όσο γερνώ τόσο βεβαιώνομαι πως δέν είμαι ο σκηνοθέτης τής παράστασης.

(Από το Λέναρντ Κόεν επιστρέφει στον Δρόμο, για Λόγους Πρακτικούς και πνευματικούς (Leonard Cohen Returns to the Road, for Reasons Both Practical and Spiritual) υπό Larry Rohter. New York Times: Feb 24, 2009.)

 

4. Το να κρατάμε τις καρδιές μας ανοιχτές είναι ίσως η πιο επείγουσα ευθύνη όσο γερνάμε

(Από συνέντευξη στην Αντζέλικα Χιούστον (From Leonard Cohen Interviewed by Anjelica Huston. Interview magazine: November, 1995)

 

3. Η μόνη στιγμή στην οποία μπορεί κανείς να ζει άνετα σε τούτες τις εντελώς ασυμφιλίωτες συγκρούσεις είναι η στιγμή στην οποία αποδέχεται τα πάντα και λέει «Άκου, δέν καταλαβαίνω τίποτα γαμώτο – Αλληλούια!»

(Από το Πώς Πλησιάζει η Καρδιά Αυτό που Ποθεί (How The Heart Approaches What It Yearns by John McKenna. RTE: May 9 & 12, 1988)

2. Δέν με θεωρώ απαισιόδοξο. Νομίζω πως ο πεσιμιστής περιμένει τη βροχή. Ενώ εγώ νοιώθω βρεγμένος ως το κόκκαλο.

1. Τα αληθινά όπλα μαζικής καταστροφής είναι οι σκληρυμένες καρδιές τών ανθρώπων.

(Από το τηλεοπτικό σόου First & Last τον Μάρτη τού 2007 στη Νορβηγική τηλεόραση )