Η μητέρα μου μιλούσε σπαστά ελληνικά… (ένα κείμενο της Λώρης Κέζα)

Διάβασα τις προάλλες στο Φέισμπουκ μια δημοσίευση της φίλης δημοσιογράφου Λώρης Κέζα, που με άγγιξε, και που θεωρώ πως ενδιαφέρει το ιστολόγιο, αφού πιάνει ζητήματα διγλωσσίας και πολυγλωσσίας, μεταναστών που ζουν πολλά χρόνια σε ξένη χώρα, αλλά και το γενικότερο: πώς κρίνουμε κάποιον που μιλάει τη γλώσσα με προφορά διαφορετική από την κοινώς αποδεκτή.

Το δημοσιεύω και στη συνέχεια γράφω κάποια σχόλια δικά μου.

* Με άγγιξε ιδιαίτερα μια αφήγηση της Κάμαλα Χάρις, για τη Ινδή μητέρα της. Την θυμάται να μιλά με βαριά προφορά και τον κόσμο να υποθέτει ότι είναι χαμηλής νοημοσύνης.

* Πόσες φορές δεν άκουσα τη δική μου μητέρα να λέει το ίδιο, επειδή τα ελληνικά της ήταν σπαστά. Δεν τα κατάφερνε με τα τρία γένη. Το ουδέτερο δεν υπάρχει σε καμία από τις γλώσσες που μιλούσε και μονίμως το μπέρδευε. Και τις ομόηχες λέξεις και τους χρόνους των ρημάτων. Τα ελληνικά ήταν η πέμπτη γλώσσα που έμαθε.

* Γεννημένη στο Μόντρεαλ σε γαλλόφωνη οικογένεια, πήγε σε αγγλόφωνο σχολείο στην Οτάβα και κατείχε άριστα τις δυο γλώσσες. Έμαθε καλά ιταλικά, ισπανικά και λίγα ελληνικά πριν ακολουθήσει τον πατέρα μου στην γενέτειρά του.

* Το είχε παράπονο, ότι την περνάνε για ηλίθια λόγω της κακής προφοράς και των σφαλμάτων γραμματικής. Συχνά όταν ρωτούσε κάτι, της απαντούσαν σαν να είναι αργόστροφη. Θυμάμαι την αντίδραση, «είμαι ξένη, δεν είμαι παιδί». Της μιλούσαν όπως στα πεντάχρονα.

* Η απαξία που υπέστη δεν την εμπόδισε να ξεκινήσει μαθήματα ρωσικών σε ηλικία 55 ετών. Ήθελε να διαβάσει τους κλασικούς στο πρωτότυπο. Το εγχείρημα ήταν βαρύ και έτσι το άφησε. Έμαθε λοιπόν πεντέμισι γλώσσες και την κορόιδευαν άτομα που κατείχαν μόνο την μητρική τους.

* Να ομολογήσω ότι κι εγώ την πείραζα για τα λάθη της στα ελληνικά και μου ζητούσε να την διορθώνω. «Αν δεν με διορθώνει κανείς, δεν θα μάθω ποτέ». Όσο μεγάλωνε σε ηλικία, τόσο αυξανόταν και η επιθυμία να επικοινωνεί στις δυο πρώτες γλώσσες οπότε αποκόπηκε από την ελληνική κοινωνία και συναναστρεφόταν ξένους που ζούσαν μόνιμα στην Αθήνα.

* Και ήρθε η ώρα που μπήκα στη θέση της -όπως λένε στα αγγλικά «μπήκα στα παπούτσια της». Και ζω πλέον στο Μόντρεαλ, τη δίγλωσση πόλη. Τα γαλλικά τα έχω πιο εύκολα, δέκα χρόνια στο Γαλλικό Ινστιτούτο, Γαλλική Φιλολογία και η μητρική μου. Τα αγγλικά τα μιλάω με ελληνογαλλική προφορά. Παρόλο που ξεκίνησα ιδιαίτερα μαθήματα, διαβάζω εφημερίδες και βιβλία στα αγγλικά, νιώθω το έλλειμμα. Υπάρχει ένα πλεονέκτημα, ότι όλες οι δύσκολες λέξεις έχουν ελληνική ρίζα. Το αποτέλεσμα είναι ένα κράμα χαμηλής νοημοσύνης με εξεζητημένο λεξιλόγιο. Έχω συναίσθηση, ότι ακούγομαι σαν ηλίθια.

* Τα ελληνικά έχουν γίνει το καταφύγιό μου. Οι ώρες που περνάω με έλληνες φίλους αποτελούν μια υπενθύμιση, ότι είμαι ένας κανονικός άνθρωπος. Διαθέτω το εργαλείο για να εξωτερικεύσω σκέψεις και αισθήματα χωρίς περικοκλάδες. Στα αγγλικά όταν λείπει η σωστή λέξη, προσπαθώ να το πω περιφραστικά και κάνοντας αυτήν την λεκτική παράκαμψη χάνεται ένα στοιχείο της προσωπικότητάς μου, εγκαταλείπω την ευθύτητα που μου αρέσει.

* Ακόμη χειρότερα, στα αγγλικά δεν μπορώ να πω αστεία, δεν μπορώ να σαρκάσω, δεν μπορώ να αφήσω υπονοούμενα, να λέω πράγματα διφορούμενα. Στα αγγλικά γίνομαι επίπεδη.

* Σε αυτό το πλαίσιο νιώθω ευγνωμοσύνη για κάποιους ανθρώπους που με βγάζουν από τη δύσκολη θέση και διακριτικά με διορθώνουν επαναλαμβάνοντας τα λεγόμενά μου στη σωστή διατύπωση και προφορά. Καθόλου επικριτικά, καθόλου δασκαλίστικα. Με κατανόηση χωρίς να λένε «αυτό είναι το σωστό». Επαναδιατύπωση στο ορθότερο χωρίς σχολιασμό.

* Πού θέλω να καταλήξω. Επειδή οι μετακινήσεις των ανθρώπων από χώρα σε χώρα και από γλώσσα σε γλώσσα δεν θα σταματήσουν ποτέ, να κάνετε υπομονή με τα σπαστά των άλλων. Όχι επειδή υπάρχει πιθανότητα να βρεθείτε στην ίδια θέση αλλά επειδή όλο και κάτι ενδιαφέρον μπορεί να ακούσετε.

Εδώ τελειώνει το κείμενο της Λώρης Κέζα. Κατά κάποιον τρόπο, βρίσκομαι στην ίδια θέση με εκείνην, και κατά κάποιον τρόπο όχι. Θέλω να πω, κι εγώ εδώ και πολλά χρόνια ζω σε ξένη χώρα και επομένως χρησιμοποιώ στις συζητήσεις μου ξένη γλώσσα. Ωστόσο, τυχαίνει να εργάζομαι σε μια υπηρεσία με συναδέλφους Έλληνες και να έχω εργαλείο μου την ελληνική γλώσσα, αφενός, και αφετέρου το Λουξεμβούργο δεν έχει μία επικρατούσα γλώσσα (ή έστω δύο) που να αναγκάζουν τον νεοφερμένο να τη μάθει. Οι ίδιοι οι Λουξεμβούργιοι, όταν θα τους απευθύνεις τον λόγο στις δημόσιες υπηρεσίες, στα εμπορικά καταστήματα, στον δρόμο, όπου η κοινή γλώσσα επικοινωνίας είναι τα γαλλικά, θα σου απαντήσουν χρησιμοποιώντας όχι τη μητρική τους γλώσσα (τα λουξεμβουργιανά) αλλά τα γαλλικά.

Εγώ μιλάω με ευχέρεια τα γαλλικά, αν και με προφορά του Νότου, μου έχουν πει. Μια φίλη που ζει σε μια μικρομεσαία πόλη της Γαλλίας, που μιλάει πολύ καλά γαλλικά, μού είχε πει ότι συχνά της κάνουν την τάχα αδιάφορη ερώτηση «από πού είστε και έχετε αυτή την ελαφριά προφορά;» (ce petit accent?) -και έχει παρατηρήσει κάτι ενδιαφέρον: την ερώτηση κατά κανόνα της την κάνουν Γάλλοι συνομιλητές που διαφωνούν μαζί της, όχι όταν συμφωνούν.

Όσο για τη μητέρα της Κάμαλα Χάρις, ήταν διακεκριμένη καρκινολόγος, γεννημένη στην Ινδία το 1938. Η Κάμαλα Χάρις είχε πει: “My mother, who raised me and my sister, was a proud woman. She was a brown woman. She was a woman with a heavy accent,” Harris said. “She was a woman who, many times, people would overlook her or not take her seriously. Or because of her accent, assume things about her intelligence. Now, every time my mother proved them wrong.”

Εδώ που τα λέμε, και ξένος να μην είναι κάποιος, αρκεί να έχει επαρχιώτικη προφορά για να στιγματιστεί. Η «βορειοϊδιωματική» προφορά θεωρούταν και ίσως θεωρείται ακόμα βλάχικη και δείκτης αμορφωσιάς. Εκτός από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή δεν θυμάμαι άλλον πολιτικό με έντονη τοπική προφορά. Ίσως κάποιοι Κρητικοί διατηρούν κάποια ίχνη. Βοηθώντας και η τηλεόραση ομογενοποιούμαστε όλοι. Και στην Κύπρο άλλωστε μου λένε ότι ζητούν εκφωνητές στη ραδιοτηλεόραση που να μην έχουν βαριά κυπριακή προφορά, γι’ αυτό και οι Ελλαδίτες είναι περιζήτητοι σε αυτές τις θέσεις.

Και το κείμενο της Λώρης Κέζα και τα σχόλιά μου έθιξαν διάφορα ζητήματα σήμερα. Περιμένω τα σχόλιά σας.

Advertisement