Τριάζ, δηλαδή διαλογή

Μια λέξη που ακούγεται αρκετά αυτές τις μέρες, αν και όχι σε πρώτο πλάνο όσο ο κόβιντ, κορονοϊός ή κοροναϊός, οι ΜΕΘ, οι διασωληνωμένοι, οι ευπαθείς ομάδες, τα υποκείμενα νοσήματα και βεβαίως το λοκντάουν, μια από τις λέξεις αυτές της πανδημίας έστω και σε δεύτερο πλάνο είναι και το τριάζ.

Βέβαια, τις περισσότερες φορές βλέπουμε να το γράφουν στα ξένα, triage, αλλά αναρωτιέμαι αν είναι σωστή αυτή η επιλογή. Τι καταλαβαίνει ο Έλληνας αναγνώστης, ιδίως αυτός που δεν ξέρει γαλλικά, όταν δει triage; Πώς θα το προφέρει; Εξάλλου, οι λέξεις σε -άζ είναι πάρα πολλές στη γλώσσα μας, μοντάζ, γκαράζ, ντεκουπάζ, ακόμα και σπικάζ. Και αφού το ζ δεν το προφέρουμε γαλλοπρεπώς, δηλαδή παχύ (εξαιρούνται εδώ η Ντόρα Μπακογιάννη και μερικοί δημοσιογράφοι) για ποιο λόγο να το γράφουμε γαλλοπρεπώς;

(Ή αγγλοπρεπώς, αφού ο όρος, με την ειδική ιατρική σημασία, έχει περάσει και στα αγγλικά -αγνοώ πώς προφέρεται εκεί).

Θα μπορούσαμε βέβαια να τον λέμε ελληνικά, διαλογή, διότι τριάζ, triage στα γαλλικά, είναι η διαλογή, τόσο σε ειδικά νοσηλευτικά συμφραζόμενα όσο και γενικότερα. Οπότε, να ξεκινήσουμε από εκεί.

Η γαλλική λέξη, triage, προέρχεται από το ρήμα trier, το οποίο σύμφωνα με το Atilf ανάγεται στο λατινικό tritare, αλέθω (το σιτάρι). Ίσως υπάρχει κάποια επιρροή του λατ. tria, τρία, αφού πολλές διαλογές οδηγούν σε ταξινόμηση σε τρεις κατηγορίες.

Triage, διαλογή, γίνεται σε πολλά πράγματα, καταρχάς στα αγροτικά προϊόντα, όπου οι καρποί περνάνε από διαλογή για να ξεχωρίσει η πρώτη ποιότητα από τη δεύτερη και ενδεχομένως την τρίτη. Αλλά ο όρος triage χρησιμοποιείται και σε πολλά άλλα πεδία -ας πούμε, στη σιδηροδρομική, όπου gare de triage, σταθμός διαλογής, λέγεται ένας σταθμός στον οποίο τα βαγόνια ενός εισερχόμενου τρένου, που το καθένα πηγαίνει σε διαφορετικό προορισμό, χωρίζονται και επανασυγκροτούνται σε συρμούς ανάλογα με τον τελικό προορισμό.

(Στα γαλλικά υπάρχει κι ένα άλλο ουσιαστικό από το ίδιο ρήμα, το tri, που επισης χρησιμοποιείται με τη σημασία της διαλογής. Για τα οικιακά απορρίμματα, στις γαλλόφωνες χώρες χρησιμοποιούν τον όρο tri des déchets, για τη διαλογή των απορριμμάτων σε διαφορετικούς κάδους).

Αλλά εμείς κυρίως ενδιαφερόμαστε για τον νοσοκομειακό όρο triage, τη διαλογή των ασθενών, ο οποίος έχει την απαρχή του στους Ναπολεόντειους πολέμους, όταν ο Γαλλος στρατιωτικός χειρουργος Dominique Jean Larrey (1766-1842), που θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης στρατιωτικής χειρουργικής, εισήγαγε την έννοια της διαλογής των τραυματιών στο πεδίο της μάχης ανάλογα με τη σοβαρότητα του τραύματός τους. Κάποιοι λένε ότι εισηγήθηκε τρεις κατηγορίες: α. Εκείνοι που ήταν τόσο ελαφρά τραυματισμένοι που δεν κινδύνευαν έτσι κι αλλιώς, β. Εκείνοι που ήταν τόσο βαριά τραυματισμένοι που δεν είχαν ελπίδες έτσι κι αλλιώς, και γ. Εκείνοι που η τύχη τους μπορούσε να κριθεί από το αν θα δέχονταν γρήγορα ιατρικές φροντίδες -και ότι έδωσε προτεραιότητα στην τρίτη κατηγορία.

Δεν είμαι βέβαιος ότι ισχύει αυτό, πάντως το τριάζ στη Μεγάλη στρατιά του Ναπολέοντα, στον απόηχο της Γαλλικής επανάστασης, ήταν ένα μέτρο δημοκρατικό, με την έννοια ότι έδινε προτεραιότητα με βάση την αντικειμενική εκτίμηση της κατάστασης του τραυματία, και όχι με βάση, ας πούμε, τον βαθμό του ή τον τίτλο ευγενείας. Ο όρος triage έτυχε περαιτέρω επεξεργασίας σε επόμενες πολεμικές συγκρούσεις, ιδίως στον Μεγάλο Πόλεμο που μετά ονομάστηκε 1ος Παγκόσμιος Πόλεμος, και η γαλλική λέξη έγινε διεθνής.

Στην ιατρονοσηλευτική ορολογία, ο όρος τριάζ δεν αφορά βέβαια μόνο τραυματίες στο πεδίο της μάχης, ούτε μόνο από φυσικές καταστροφές, όπως σεισμούς. Χρησιμοποιείται επίσης, και καθημερινά, στα τμήματα επειγόντων περιστατικών, στα νοσοκομεία. Βρίσκω ένα πρωτόκολλο με οδηγίες για την «άφιξη ασθενή στον χώρο του τμήματος επειγόντων περιστατικών», όπου διαβάζω:

Στη συνέχεια ο φάκελος του ασθενή παραδίδεται στην ομάδα που κάνει τη αξιολόγηση των περιστατικών με βάση τη βαρύτητά τους (triage). Η ομάδα που κάνει το triage αποτελείται από γιατρό και έμπειρο νοσηλευτή (νοσηλευτής Διαλογής), και βασικός στόχος τους είναι η καταγραφή και αξιολόγηση της βαρύτητας του κάθε περιστατικού βάσει της σοβαρότητας της νόσου ή του τραύματος και ανάλογα με την κατηγορία – χρώμα καθορίζεται πόσο επείγον είναι το κάθε περιστατικό, τον χρόνο στον οποίο πρέπει να αντιμετωπισθεί και σε ποιο χώρο του Τ.Ε.Π. θα οδηγηθεί.

Τα χρώματα είναι πέντε: Κόκκινο σημαίνει ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης, Κίτρινο εξέταση εντός 10-15 λεπτών, Πράσινο εξέταση εντός 40-50 λεπτών, Μπλε μπορεί να περιμένει, και Λευκό που χρησιμοποιείται για όσους διακομίζονται νεκροί στα Επείγοντα.

Τώρα με τον κορονιό ο όρος τριάζ χρησιμοποιείται κυρίως σε σχέση με την εισαγωγή ή όχι στις ΜΕΘ, τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Για έναν ηλικιωμένο ή επιβαρυμένο ασθενή, η εισαγωγή στη ΜΕΘ σημαίνει μια σοβαρή πιθανότητα να ζήσει (δεν ξέρω ποιο είναι το ποσοστό εκείνων που βγαίνουν από τις ΜΕΘ θεραπευμένοι) ενώ η μη εισαγωγή στη ΜΕΘ σημαίνει σχεδόν βέβαιο θάνατο έστω και στη ΜΑΦ. Οπότε το τριάζ σημαίνει πως ο γιατρός αποφασίζει σε ποιον θα δώσει την ελπίδα ζωής.

Στο δίλημμα αυτό δεν χωράνε πιστεύω σχόλια. Καλό θα είναι να μην υπάρχει η ανάγκη, καλό θα ήταν να έχουν φτιαχτεί και να έχουν στελεχωθεί περισσότερες ΜΕΘ, καλό θα ήταν να έχει φτιαχτεί μια υποδομή για γρήγορα τεστ για να μη συμβαίνουν εγκληματικές περιπτώσεις όπως στο νοσοκομείο του Αγρινίου, όπου το μοριακό τεστ έκανε έξι μέρες να βγει και τελικά αποδείχτηκαν θετικοί 5 ασυμπτωματικοί γιατροί που επί 6 μέρες δούλευαν κανονικά.

Αλλά εφόσον υπάρχει η ανάγκη, θα γινει το αμείλικτο τριάζ.