Ποια είναι η λέξη της χρονιάς για το 2020;

Το τέλος της χρονιάς παραδοσιακά είναι καιρός απολογισμών. Το ιστολόγιο προσπαθεί να τηρεί ευλαβικά τις παραδόσεις κι έτσι με το σημερινό άρθρο συνεχίζουμε ένα εγχείρημα που φέτος επαναλαμβάνεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, για ενδέκατη χρονιά: πράγματι, ήρθε και φέτος το πλήρωμα του χρόνου για να διαλέξουμε τη Λέξη της Χρονιάς για το 2020.

Όταν λέμε «λέξη της χρονιάς», εννοούμε κάποια λέξη που ακούστηκε πολύ μέσα στη χρονιά που κοντεύει να τελειώσει. Δεν είναι υποχρεωτικό να είναι νεολογισμός· μπορεί να είναι λέξη που υπάρχει ήδη, αλλά να έχει πάρει καινούργια σημασία ή γενικά να σημάδεψε τη χρονιά που τελειώνει. Τη «λέξη» την εννοούμε με την ευρύτερη έννοια, δηλαδή γίνονται δεκτοί και σύμπλοκοι όροι (πρόπερσι λέξη της χρονιάς ήταν σύμπλοκος όρος, Συμφωνία των Πρεσπών ενώ το 2017 ξενικός σύμπλοκος όρος, τα φέικ νιουζ) καθώς και ακρώνυμα (το 2014, λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε ο ΕΝΦΙΑ).

Κάθε χρόνο η διαδικασία ξεκινάει περίπου την ίδια εποχή και περιλαμβάνει τρία στάδια, με τρία ισάριθμα άρθρα. Φέτος ξεκινάμε στις 9 Δεκεμβρίου, όπως και πέρυσι.

Για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι, τα περυσινά αποτελέσματα είναι εδώ. Πέρυσι είχατε αναδείξει λέξη της χρονιάς την κανονικότητα, με διαφορά από τη δεύτερη, την αριστεία, και τρίτη τη γυναικοκτονία. Τα προπέρσινα αποτελέσματα θα τα βρείτε εδώ. Πρόπερσι ψηφίστηκε λέξη της χρονιάς η Συμφωνία των Πρεσπών, με αρκετή διαφορά από τη δεύτερη τιναφτόρε και από την τρίτη, Μακεδονικό. Τα αποτελέσματα του 2017 θα τα βρείτε εδώ. Το 2017 είχατε ψηφίσει λέξη της χρονιάς τον  όρο φέικ νιουζ ενώ στη δεύτερη και τρίτη θέση είχαμε ισοβαθμία των όρων POS και αντισπισιστής. Τα αποτελέσματα του 2016 θα τα βρείτε εδώ. Λέξη της χρονιάς για το 2016 ψηφίστηκε το Μπρέξιτ και ακολούθησαν πρόσφυγες και χοτ σποτ. Τα αποτελέσματα του 2015 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2015 λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε ο σύμπλοκος όρος κάπιταλ κοντρόλς, στη δεύτερη θέση είχαμε τον όρο πρώτη φορά αριστερά και στην τρίτη το γκρέξιτ. Τα αποτελέσματα του 2014 θα τα βρείτε εδώ. Το 2014 λέξη της χρονιάς ήταν, όπως είπαμε, ο ΕΝΦΙΑ, ενώ στη δεύτερη θέση βρέθηκαν οι ιπτάμενοι αναρχικοί και στην τρίτη ο ένοικος του τάφου. Τα αποτελέσματα του 2013 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2013, λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε το σαξές στόρι, ενώ στη δεύτερη θέση ήρθε η βιαποπουκιανπροέρχεται και στην τριτη θέση τα άκρα/θεωρία των άκρων. Τα αποτελέσματα του 2012 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2012 είχατε ψηφίσει για λέξη της χρονιάς την επαναδιαπραγμάτευση, στη δεύτερη  θέση το εγέρθουτου και στην τρίτη την αλληλεγγύη. Αν θέλετε να πάμε ακόμα πιο πίσω, τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας του 2011 βρίσκονται εδώ. Το 2011 πρώτη είχε έρθει, με διαφορά, η λέξη αγανακτισμένοι, ενώ στη δεύτερη και τρίτη θέση ισοβάθμησαν το κούρεμα και το χαράτσι. Τέλος, τα αποτελέσματα, του 2010, βρίσκονται εδώ. Το 2010, πρώτη χρονιά του… θεσμού, είχε έρθει πρώτη η λέξη μνημόνιο, ακολούθησε με μικρή διαφορά το ΔουΝουΤου και την τριάδα έκλεισε η τρόικα. Το 2009 δεν είχε διοργανωθεί διαγωνισμός από το ιστολόγιο.

Ίσως σας κούρασε αυτή η αναδρομή αλλά δεν είναι χωρίς ενδιαφέρον πιστεύω, έχουμε μια λεξιλογική επισκόπηση της δεκαετίας με τον τρόπο αυτό.

Ωστόσο, φέτος δεν είναι μια χρονιά σαν όλες τις άλλες. Αυτή η φράση κάποτε μας φαινόταν κλισέ, αλλά για το 2020 νομίζω πως δικαιολογείται απόλυτα καθώς ο κορονοϊός στιγμάτισε ανεξάλειπτα τη χρονιά που τελειώνει. Συνακόλουθα, η χρονιά κυριαρχήθηκε από πανδημικές λέξεις.

Ξεκιναμε από τον ίδιο τον κορονοϊό, που όπως πολλοί εγκληματίες είναι γνωστός και με πολλά άλλα ονόματα. Ακόμα κι αν προσπεράσουμε την παραλλαγή κοροναϊός ή την ορθογραφική πρόταση με ωμέγα του κ. Μπαμπινιώτη, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το καλλιτεχνικό του ψευδώνυμο, Covid-19, και στα ελληνικά σκέτο κόβιντ, ενώ υπάρχει και το σκέτο κορόνα. Ένα θέμα που θα απασχολήσει υποθέτω την εφορευτική επιτροπή είναι το πόσες ενσαρκώσεις του ιού θα συμπεριλάβει στο τελικό ψηφοδέλτιο. Υπαινίχθηκα πιο πάνω τη λέξη πανδημία, ας μπει κι αυτή.

Και συνεχίζουμε με το λοκντάουν, αφού το απαγορευτικό του Μπαμπινιώτη μάλλον δεν έπιασε, ή αλλιώς την καραντίνα. Για να βγούμε από το σπίτι στέλνουμε μήνυμα στο 13033. Φοράμε γάντια και μάσκες, χρησιμοποιούμε αντισηπτικό, και κάθε μέρα περιμένουμε τον ΕΟΔΥ να ανακοινώσει τα κρούσματα και τους διασωληνωμένους. Αγωνιούμε για τις κλίνες ΜΕΘ που εξαντλούνται και περιμένουμε τη γνωμάτευση των λοιμωξιολόγων -αλλά και τα νέα μέτρα που ανακοινώνει ο Νικ Χαρντ, ο επικεφαλής της Πολιτικής Προστασίας. Αγωνιούμε για την επιπεδοποίηση της καμπύλης και αναρωτιόμαστε πότε θα τελειώσει το δεύτερο κύμα, ιδίως αν ανήκουμε σε ευπαθείς ομάδες ή έχουμε υποκείμενο νόσημα. Για να ταξιδέψουμε πρέπει να κάνουμε τεστ, είτε ράπιντ τεστ είτε μοριακό, που το λένε και PCR, ενώ κάθε μέρα από τον αριθμό των τεστ υπολογίζουμε το ποσοστό θετικότητας. Έναν καιρο είχαμε και τη συζήτηση για το τι είναι θνητότητα και τι διαφέρει από τη θνησιμότητα. Τον τελευταίο καιρό τα δελτία ειδήσεων προβάλλουν διαρκώς τις εξελίξεις για το εμβόλιο, που μάλλον ως λέξη θα κυριαρχήσει την επόμενη χρονιά. Tότε ίσως φτάσουμε στην ανοσία αγέλης.

Και βέβαια με το λοκντάουν είχαμε και την τηλεργασία, αλλά και την τηλεκπαίδευση, και γενικά διάφορες δραστηριότητες εξ αποστάσεως. Η εστίαση είναι κλειστή αλλά παραγγέλνουμε ντελίβερι. Το επιτελικό κράτος μας συνέβαλε στην παραγωγή λέξεων, όπως με το φιάσκο του σκόιλ ελικικού, αλλά και το πέτσωμα στα μέσα ενημέρωσης. Και βέβαια, έχουμε και τις παραινέσεις για ατομική ευθύνη.

Ελάχιστες λέξεις εκτός πανδημίας θυμάμαι: ΑΟΖ και επακούμβηση, από τα ελληνοτουρκικά. Μεγάλος περίπατος, από τα δημοτικά. Και Μαρέβα κομψή, για όλα.

Ένας κανόνας που έχουμε καθιερώσει σε αυτές τις ψηφοφορίες είναι ότι οι λέξεις που έχουν διακριθεί τα προηγούμενα χρόνια αποκλείονται από την ψηφοφορία. Φοβάμαι πως φέτος δεν θα υπάρξει τέτοιο ενδεχόμενο.

Έγραψα αρκετά. Σίγουρα θα έχω παραλείψει αξιόλογες υποψηφιότητες. Περιμένω λοιπόν τις δικές σας ιδέες και προτάσεις. Μπορείτε στα σχόλιά σας να δηλώνετε περισσότερες από μία λέξεις που πιστεύετε ότι σημάδεψαν τη χρονιά που τελειώνει, έστω κι αν έχουν ήδη δηλωθεί από προηγούμενους ή από το άρθρο, έτσι ώστε να γίνεται και μια προκαταρκτική στάθμιση.

Αυτό το πρώτο στάδιο, το στάδιο της διατύπωσης των προτάσεων, φέτος θα διαρκέσει έως το Σάββατο 12 του μηνός, στις 11 μ.μ. ώρα Ελλάδος, εκτός αν η υπόλοιπη εφορευτική επιτροπή (λέγε με Στάζιμπο) αποφασίσει διαφορετικά. Στη συνέχεια, η εφορευτική επιτροπή θα συγκεντρώσει τις επικρατέστερες προτάσεις (που θα είναι πάνω από 25, ίσως και πάνω από 50) και θα τις θέσει σε ψηφοφορία.

Η ψηφοφορία φέτος θα ξεκινήσει τη Δευτέρα 14 Δεκεμβρίου και θα διαρκέσει ως τα μεσάνυχτα της 30ής Δεκεμβρίου. Παραμονή πρωτοχρονιάς θα έχουμε τα αποτελέσματα και θα ξέρουμε ποιαν διαλέξατε για Λέξη του 2020.

Λέξη της χρονιάς διαλέγουν βέβαια και άλλοι οργανισμοί, εδώ και πολλά χρόνια μάλιστα. Το λεξικό Collins ανακήρυξε Λέξη της χρονιάς το lockdown, ενώ το dictionary.com διάλεξε τη λέξη pandemic. To λεξικό OED της Οξφορδης δεν έχει ακόμα ανακοινώσει την επιλογή του, αλλά βρήκα τον εξής πίνακα των λέξεων τούτης της πρωτόγνωρης χρονιάς:

Αλλά αυτά αποφάσισαν εκείνοι. Για τη δική μας ψηφοφορία περιμένω τις προτάσεις σας: Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η Λέξη της χρονιάς για το 2020;