Κορονορεβεγιόν

Πλησίασαν τα Χριστούγεννα, αλλά δεν είναι και εύκολο να νιώσεις εορταστική ευωχία φέτος, με τη σκιά της κορόνας και του εγκλεισμού να πέφτει βαριά και να σκιάζει τα πάντα, στις πόλεις που ερημώνουν το βράδυ. Και το ιστολόγιο δεν έχει ακόμα μπει σε εορταστικό κλίμα.

Από σήμερα όμως αλλάζουμε, περνάμε σε χριστουγεννιάτικο ύφος. Και επειδή εδώ λεξιλογούμε, θα λεξιλογήσουμε με μια λέξη χριστουγεννιάτικη, που περιέργως δεν την έχουμε εξετάσει τόσον καιρό που γιορτάζουμε Χριστούγεννα στο ιστολόγιο -όχι να το παινευτώ, αλλά τα φετινά είναι τα δωδέκατα ιστολογικά μας Χριστούγεννα.

Δεν θέλει και ρώτημα ποια είναι αυτή η λέξη, την έβαλα στον τίτλο έστω και μασκαρεμένη. Είναι το ρεβεγιόν. Ρεβεγιόν λέμε το δείπνο και τη γιορτή που γίνεται το βράδυ της παραμονής των Xριστουγέννων και το βράδυ της παραμονής της πρωτοχρονιάς, είτε σε σπίτι είτε σε κέντρο διασκέδασης, ξενοδοχείο ή άλλο ανάλογο χώρο, και που διαρκεί έως τις πρώτες πρωινές ώρες της επόμενης μέρας.

Από τη μορφή της, η λέξη δείχνει πως είναι δάνειο -παρόλο που λίγη καλή θέληση θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε πως το τελικό νι της οφείλεται σε καθαρευουσιάνικη τάση ή σε κυπρέικη προφορά (σαν το ζαμπόν και το μπέικον του ανεκδότου). Δάνειο είναι, και μάλιστα από το γαλλικό réveillon, από το ρήμα réveiller (ξυπνάω κάποιον, στα γαλλικά réveil είναι το ξυπνητήρι). Η γαλλική λέξη ανάγεται στο λατινικό ρήμα vigilare, αγρυπνώ, που έχει περάσει επίσης στις νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες.

Πώς εξηγείται η σημασία της γαλλικής λέξης; Αρχικα, το réveillon ήταν το (συχνά ελαφρό) δείπνο που παίρνει κανείς σε πολύ προχωρημένη ώρα, τη νύχτα, κάποτε μετά τα μεσάνυχτα -αυτό που αργότερα καθιερώθηκε να λέγεται σουπέ, souper, ας πούμε μετά το θέατρο ή την όπερα. Οπότε, ονομάστηκε έτσι επειδή, την ώρα που οι περισσότεροι κοιμούνται, οι συνδαιτυμόνες έμεναν ξύπνιοι, επειδή η συντροφιά και το κρασί τούς κρατούσε άγρυπνους.

Στη συνέχεια η λέξη εξειδικεύτηκε για το γιορταστικό δείπνο της παραμονής των Χριστουγέννων, και μετά για το αντίστοιχο της παραμονής της πρωτοχρονιάς.

Aν δεν κάνω λάθος, η γαλλική λέξη δεν είναι διεθνισμός, όπως πολλές άλλες, δεν έχει περάσει δηλαδή σε άλλες γλώσσες πλην ελληνικών. Μόνο στα ιταλικά υπάρχει το κάπως σχετικό Vigilia di Capodanno για το γλέντι της παραμονής της πρωτοχρονιάς, που όμως δεν είναι δάνειο από τα γαλλικά αλλ’ ανεξάρτητος σχηματισμός. Διορθώστε με αν το réveillon έχει περάσει και σε άλλες γλώσσες πλην ελληνικής, αλλά εγώ μόνο τα ελληνικά βρίσκω.

Πότε μπήκε η λέξη στη γλώσσα μας; Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, θα έλεγα -προς το τέλος του. Ο Κουμανούδης δεν αποδελτιώνει τη λέξη, αν και τη βρίσκω στο Εμπρός, στο φύλλο της 20.12.1899, σε ανταπόκριση πάντως από το Παρίσι του Κ. Ξένου, και όχι σε εγχώρια συμφραζόμενα. (Και πιο κάτω: «Και το πλήθος ανάστατον, και αναμένον την ώραν του ρεβεγιόν κατέκλυζε το μπουλβάρ από της εσπέρας…»).

Προσέξτε πώς περιγράφονται στην καθαρεύουσα τα εδέσματα. Μαντεύετε ή ξέρετε τι θα πει «μετά των ύδνων»; Σε κάποιο Αστερίξ δεν το έχουμε δει;

Φαντάζομαι αν ψαξει κανείς στον Ρωμηό του Σουρή θα βρει και παλιότερες ανευρέσεις του ρεβεγιόν. Περιμένω να δω αν θα ανεβάσει κανείς στα σχόλια την πρώτη ανεύρεση.

Εδώ που τα λέμε, ίσως επειδή είναι ένας γαλλισμός που διατηρήθηκε σε μια εποχή κυριαρχίας των αγγλικών δανείων, το ρεβεγιόν έχει μια χροιά κάπως παλιομοδίτικη, αν και ως λέξη εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα ζωντανή. Έχω όμως την εντύπωση -και επιβεβαιώστε με ή διαψεύστε με- πως πριν από 20 χρόνια ακουγόταν λιγότερο παρά σήμερα.

Μάλιστα, έχουμε φτιάξει και το ρήμα ρεβεγιονάρω, π.χ. «κι εσείς πού θα ρεβεγιονάρετε;». Στα γαλλικά υπάρχει το αντίστοιχο réveillonner, αλλά το δικό μας μπορεί να είναι και ανεξάρτητος σχηματισμός. Βέβαια, κάποιες φορές δεν χρησιμοποιού(σα)με το ρήμα, αλλά το λέ(γα)με περιφραστικά, «πού θα πάτε για ρεβεγιόν;» ή, που μου αρέσει, «πού θα αλλάξετε τον χρόνο». Αχ να μπορούσα τον χρόνο να άλλαζα…

Η διπλή διατύπωση με την παρένθεση, εννοώ το «λέ(γα)με», υπονοεί πως φέτος τα πράγματα δεν είναι ίδια. Φέτος έχουμε κορονορεβεγιόν.

Στο κορονορεβεγιόν οι καλεσμένοι θα είναι το πολύ 9 και το πολύ από δύο οικογένειες. Η μετάβαση στο σπίτι όπου γίνεται το κορονορεβεγιόν θα γίνει με τον κωδικό 6 (όχι, δεν είναι ανάγκη να φοράμε φόρμες ή να έχουμε και τον σκυλο μαζί) και βέβαια ισχύει πάντοτε η απαγόρευση κυκλοφορίας μετά τις 10 μ.μ., που σημαίνει πως ή το ρεβεγιόν θα τελειώσει πολύ νωρίς (ενδεχομένως αρχίζοντας από το μεσημέρι) ή οι καλεσμένοι θα το τραβήξουν ως το πρωί (όπως κάναμε στα νιάτα μας έτσι κι αλλιώς) ή έστω θα κοιμηθούν στο σπίτι του αμφιτρύωνά τους.

Οι πρωτόφαντοι κανόνες σχολιαστηκαν αρκετά στα σόσιαλ, ιδίως ο περιορισμός των 9 ατόμων.

Γιατί 9; Ο σαλεμένος αντισημίτης που φτιάχνει αυτές τις χειρόγραφες αφίσες (στην Κέρκυρα) είχε μια εξήγηση για την προέλευση του 9. Το παραθέτω για να δούμε το μέγεθος της παράνοιας ορισμένων.

Μια άλλη εξήγηση, που είναι τουλάχιστον αστεία, είναι ότι το όριο των 9 αποτελεί εκδούλευση προς τον Σωτήρη (Τσιόδρα), διότι έτσι μόνο θα μπορούσε ο άνθρωπος να κάνει Χριστούγεννα με όλη την οικογένειά του.

Διάφοροι έγραψαν στα σόσιαλ ατάκες του τύπου «Και πού να βρω άλλους 8 που να θέλουν να κάνουν μαζί μου ρεβεγιόν;».

Στην πράξη, βέβαια, το όριο των 9 είναι αδύνατο να ελεγχθεί, και δεν νομίζω ότι θα γίνει καν προσπάθεια. Στην πραγματικότητα, ο φόβος φυλάει τα έρμα -σε ανύποπτο χρόνο συζητούσαμε με φίλους και ήμασταν όλοι μαγκωμένοι για το ενδεχομενο να κάνουμε ρεβεγιόν με καλεσμένους έξω από την οικογένεια -ή θα το κάναμε με μάσκα;

Δύσκολα πράγματα τα κορονοχριστούγεννα. Εκτός για τους λίγους τυχερούς που βρίσκονται σε μικρά απομονωμένα μέρη, κατα προτίμηση σε νησιά, χωρίς κρούσματα.

Εσείς θα κάνετε κορονορεβεγιόν;