Πριν από 60 χρόνια: Ο Μποστ για τη δολοφονία του Πατρίς Λουμούμπα

Tο ιστολόγιο αγαπάει τον Μποστ και του έχει αφιερώσει αμέτρητα άρθρα, σε πολλά από τα οποία θυμόμαστε (οι παλιότεροι) ή γνωρίζουμε (οι νεότεροι) γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας μέσα απο γελοιογραφίες του Μποστ. Στην αρχή, τα άρθρα αυτά είχαν γενικό τίτλο «Πριν από 50 χρόνια…», μετά «Πριν από 55 χρόνια…», αλλά τα χρόνια περνάνε και το ιστολόγιο συνεχίζει να εκπέμπει, οπότε πέρσι εγκαινιάσαμε μια νέα χρονολόγηση, τη σειρά «Πριν από 60 χρόνια». Το προηγούμενο, πέμπτο σκίτσο της σειράς είναι εδώ.

Και το σημερινό σκίτσο αφορά ένα διεθνές θέμα: τη δολοφονία του Πατρίς Λουμούμπα, του πολιτικού που ηγήθηκε του κινήματος ανεξαρτησίας στο (βελγικό) Κονγκό και στη συνέχεια ήταν ο πρώτος εκλεγμένος πρωθυπουργός του νέου ανεξάρτητου κράτους. Εδώ έγινε και ένα μπέρδεμα. Την ίδια περίπου περίοδο κέρδισε την ανεξαρτησία του και το πολύ μικρότερο γαλλικό Κονγκό. Και τα δύο κράτη ονομάστηκαν «Δημοκρατία του Κονγκό», οπότε για μερικά χρόνια αναφέρονταν δίπλα και οι πρωτεύουσες τους για να ξεχωρίζουν: Κονγκό-Μπραζαβίλ το πρώην γαλλικό, Κονγκό-Λεοπολντβίλ το πρώην βελγικό. Αργότερα, το κράτος ονομάστηκε Ζαΐρ και τώρα λέγεται Λαοκρατική Δημοκρατία (République Democratique) του Κονγκό.

Αμέσως μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Λουμούμπα, το καλοκαίρι του 1960, ξέσπασαν αποσχιστικά κινήματα στην περιοχή της Κατάνγκας με την υποκίνηση των Βέλγων. Ο Λουμούμπα ζήτησε τη βοήθεια των Αμερικανών, που αρνήθηκαν, οπότε στράφηκε στους Σοβιετικούς -μοιραίο λάθος. Ο πρόεδρος Καζαβούμπου απέπεμψε τον Λουμούμπα, παραβιάζοντας το σύνταγμα της χώρας. Ακολούθησε στρατιωτικό πραξικόπημα από τον Μομπούτου, οι δυνάμεις του οποίου συνέλαβαν τον Λουμούμπα πριν προφτάσει να φτάσει στην περιοχή που βρισκόταν υπό τον έλεγχο στρατιωτικών δυνάμεων που του έμεναν πιστές. Τον παρέδωσαν στους άνδρες του Τσόμπε, του ηγέτη της Κατάνγκας. Με την αποδεδειγμένη πια ενθάρρυνση των Βέλγων, ο Λουμούμπα εκτελέστηκε στις 17 Ιανουαρίου 1961 αλλά η επιβεβαίωση του θανάτου του ήρθε μερικές εβδομάδες αργότερα, περί τις 10 Φεβρουαρίου. Η είδηση της δολοφονίας του Πατρίς Λουμούμπα προκάλεσε παγκόσμιο κίνημα διαμαρτυρίας -σε πολλές χώρες λεηλατήθηκε η βελγική πρεσβεία.

Στις 14 Φεβρουαρίου 1961, η χήρα του, η Πωλίν Λουμουμπα, τέθηκε επικεφαλής πένθιμης πορείας, όπου όλες οι γυναίκες ήταν γυμνόστηθες, απηχώντας πανάρχαιο έθιμο πένθους (εδώ μια φωτογραφία, με αποικιοκρατική λεζάντα). Διέσχισαν τις αφρικανικές συνοικίες της Λεόπολντβιλ και έφτασαν στα γραφεία του ΟΗΕ, όπου ζήτησαν να τους δοθεί το πτώμα του δολοφονημένου ηγέτη για να το θάψουν χριστιανικά. (Παρεμπιπτόντως, ο ρόλος του ΟΗΕ στην υπόθεση δεν ήταν πολύ καθαρός).

Αυτό το περιστατικό δίνει στον Μποστ την αφορμή για τη γελοιογραφία, που δημοσιεύτηκε στην Ελευθερία στις 19 Φεβρουαρίου 1961, πριν από ακριβώς 60 χρόνια:

Ο Μποστ παρουσιάζει την Πωλίν Λουμπούμπα να προσπέφτει στα πόδια όχι των ανθρώπων του ΟΗΕ αλλά της μαμά-Ελλάς, που εδώ παρουσιάζεται ανάλγητη, όπως μας λέει και ο τίτλος του σκίτσου.

Πράγματι, λίγες μέρες νωρίτερα, η ΕΔΑ (που ήταν τότε αξιωματική αντιπολίτευση) είχε ζητήσει απο τη Βουλή να καταδικάσει τη δολοφονία του αφρικανού ηγέτη, αλλά η κυβέρνηση της ΕΡΕ είχε αρνηθεί επικαλούμενη και τον κανονισμό της Βουλής -και με το μέρος της είχαν συνταχθεί επίσης και κεντρώοι σχηματισμοί όπως το κόμμα του Γ. Παπανδρέου (η Ένωση Κέντρου δεν είχε ακόμα ιδρυθεί).

Είχε γίνει έκλειψη ηλίου τις μέρες εκείνες, όπως αποτυπώνεται στον διάλογο («Εκλείπων του συζυγου μου κι εκλείψας του ηλίου..»). Η μαμά Ελλάς, που ο Μποστ την χαρακτηρίζει (με μικρά γράμματα κάτω αριστερά) «Η πωλείν επί πιστώσει» για να λογοπαίξει με την Πωλίν Λουμούμπα, δέχεται μάλλον ψυχρά την ικέτιδα, ενώ επικαλείται το σκοτάδι από την έκλειψη ηλίου για να δικαιολογηθεί ότι δεν είδε τον (μαύρο άλλωστε) Λουμούμπα και να καταλήξει: Άσε Πωλίν μη μας κολλάς με ξένας υποθέσεις / είσαι εκτός κανονισμού και φύγε από τας μέσεις.

Αλλά και ο Πειναλέων, αν και δακρύζει, εμφανίζεται αμφίθυμος, τραγουδώντας στο σκοπό της Κικής και της Κοκό.

Το κείμενο της μπορντούρας:

Τι να σου πει ταλαίπωρος και φίλτατη Πωλίν;
Αυτή μιλιά δεν έβγαλε για τον Καραολήν
Αφού λοιπόν δεν ομιλεί για ζήτημα δικό της
πώς θα μιλήσει δι’ εσέ με τόσην φορτικότης;

Εδώ το Κόγκο χάνεται, μ’εσέ θ’ ασχοληθούμε
ας φτιάξει η κατάσταση να σε συλλυπηθούμε
Άμα δε(ν) βγαλεις πρόεδρο και νέο κυβερνήτη
δεν έχει μήτε κόλλυβα κι επίσκεψη στο σπίτι.
(Άσμα της Πατρίς Ελεφάντων)

Κι επειδή εδώ λεξιλογούμε, να σημειώσουμε ότι σήμερα γράφουμε συνήθως Κονγκό, ενώ το 1960 έγραφαν Κογκό (ή Κόγκο). Η προφορά δεν έχει αλλάξει, μόνο η αποτύπωσή της.

Aπόσπασμα από το πρωτοσέλιδο της Ελευθερίας στις 15 Φεβρουαρίου 1961, με αναφορά στην Πωλίν Λουμούμπα

Kαι από την Αυγή της 15.2.61 επικαιρικό ποίημα του Γιάννη Ρίτσου: