Πριν από 60 χρόνια: Ο Μποστ και ο σάτυρος του Λιόπεσι

Tο ιστολόγιο αγαπάει τον Μποστ και του έχει αφιερώσει αμέτρητα άρθρα, σε πολλά από τα οποία θυμόμαστε (οι παλιότεροι) ή γνωρίζουμε (οι νεότεροι) γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας μέσα απο γελοιογραφίες του Μποστ. Στην αρχή, τα άρθρα αυτά είχαν γενικό τίτλο «Πριν από 50 χρόνια…», μετά «Πριν από 55 χρόνια…», αλλά τα χρόνια περνάνε και το ιστολόγιο συνεχίζει να εκπέμπει, οπότε πέρσι εγκαινιάσαμε μια νέα χρονολόγηση, τη σειρά «Πριν από 60 χρόνια». Το προηγούμενο, έκτο σκίτσο της σειράς το δημοσιεύσαμε πριν από δυο βδομάδες -είναι εδώ.

Το σκιτσο που θα δημοσιεύσουμε σήμερα έχει ηδη δημοσιευτεί στο ιστολόγιο, αλλά πολύ παλιά: στις αρχές Μαρτίου του 2009, όταν δηλαδή το ιστολόγιό μας δεν είχε κλείσει ούτε έναν μήνα ζωής, και γι’ αυτό ελπίζω βάσιμα ότι δεν θα το ξέρουν οι περισσότεροι από τους σημερινούς αναγνώστες. Βλέπω μάλιστα ότι είχαμε τότε μόνο 14 σχόλια με πρώτο το σχόλιο του αξέχαστου Αλλού Φαν Μαρξ που δεν βρίσκεται πια στον μάταιο τούτο κόσμο. Οπότε νομίζω ότι η αναδημοσίευση δικαιολογείται -ίσως μαλιστα και το θέμα να έχει μιαν υπόγεια επικαιρότητα.

Πρόκειται φυσικά για μια υπόθεση του αστυνομικού δελτίου που είχε κάνει αίσθηση τότε.

Στις 27 Φεβρουαρίου 1961, δυο μαθήτριες του Δημοτικού επιστρέφουν από το σχολείο στο σπίτι τους, στου Ζωγράφου. Ένα πολυτελές αυτοκίνητο σταματάει δίπλα τους και ο οδηγός, ένας όμορφος νεαρός γύρω στα τριάντα, ρωτάει τα κορίτσια πού είναι η οδός Ανακρέοντος. Όταν του απαντούν, παρακαλεί τη μία τους να ανεβεί στο αυτοκίνητο και να τον οδηγήσει εκεί για να μη χάσει το δρόμο. Ανυποψίαστο, το οχτάχρονο κοριτσάκι κάθεται στη θέση του συνοδηγού αλλά ο οδηγός αναπτύσσει ταχύτητα και βγαίνει στη Μεσογείων. Η μικρή καταλαβαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά και βάζει τις φωνές, τότε εκείνος τη φιμώνει με το ένα χέρι ενώ πατάει γκάζι. Περνάει τον Χολαργό, την Αγία Παρασκευή και τον Σταυρό. Λίγο πριν φτάσει στο Λιόπεσι, στρίβει σε χωματόδρομο, βιάζει το κοριτσάκι και ύστερα εξαφανίζεται.

Διαβάτες βρίσκουν το κοριτσάκι και το οδηγούν στη Χωροφυλακή και από εκεί στους γονείς της. Όπως λέει το ρεπορτάζ της εποχής, «αι αστυνομικαί αρχαί υπέθεσαν κατ’ αρχήν ότι η μικρά υπερέβαλε τα γεγονότα και ότι δια να δικαιολογήση περίπατον επ’ αυτοκινήτου μετ’ αγνώστου και ίσως μερικά αηδή φιλήματα παρ’ αυτού, έπλασε τον μύθον περί της βδελυράς επιθέσεως … Εις τούτο συνέτεινε βεβαίως και η αφέλεια της διηγήσεως της παιδίσκης περί των συμβάντων. … Η μικρά, όμως, την μεσημβρίαν χθες απεστάλη εις την ιατροδικαστικήν υπηρεσίαν και εξητάσθη από τον ιατροδικαστήν κ. Αγιουτάντην, ο οποίος διεπίστωσεν ότι ο άγνωστος κτηνάνθρωπος είχε καταστρέψει την μικράν κατά σαδιστικόν τρόπον δια να κορέση το βδελυρόν πάθος του».

Αυτό το περιστατικό, οπωσδήποτε συγκλονιστικό για την τότε Αθήνα, δίνει στον Μποστ την έμπνευση για ένα σατιρικό σκίτσο που σήμερα θα μπορούσε να θεωρηθεί πολιτικά απρεπές:

Το σκίτσο δημοσιεύτηκε στην Ελευθερία, την κεντρώα εφημερίδα με την οποία συνεργαζόταν τότε ο Μποστ, σαν σήμερα: στις 5 Μαρτίου 1961.

Παριστάνει τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον τότε πρωθυπουργό, ως τον «σάτιρο του Λιόπεση», να οδηγεί πολυτελές αυτοκίνητο μάρκας ΕΡΕ και να προσπαθεί να ξεγελάσει με γαλιφιές τη μικρή Εξουσία, μαθήτρια στη «Δημοκρατική Σχολή». Οι οδικές πινακίδες είναι όλες επηρεασμένες από την μακρά προεκλογική περίοδο που ζούσε ο τόπος. Θυμίζω ότι στις προηγούμενες εκλογές, του 1958, η αριστερή ΕΔΑ είχε αναδειχτεί αξιωματική αντιπολίτευση, οπότε η κυβέρνηση αναζητούσε ένα εκλογικό σύστημα που όχι μόνο θα της εξασφάλιζε την αυτοδυναμία αλλά και θα απέτρεπε την επανάληψη του  «ατυχήματος».

Έτσι, ο «σάτιρος» κατευθύνεται προς «Οδόν Πλειοψυφικών» και «Λεοφόρο Συνγκενών Κομάτων» (επρόκειτο για διάταξη που απέτρεπε ευρείες εκλογικές συμμαχίες) και τελικά προς την «Πλατείαν Ολαδικάμας», ενώ η μικρή έχει σκοπό να φτάσει στην «Πλατείαν Αναλογικής». Δεν έχω ξεδιαλύνει που αναφέρεται το «Ήροος Μεθοδίου Καρενγκιόζη» -επαφίεμαι στη συλλογική σοφία σας.

Σε ένα από τα τολμηρά λογοπαίγνια του σκίτσου, η μαθήτρια έχει λεζάντα «η βιαζομένη διά τον προορισμόν της» -δεν ξέρω αν είναι σκόπιμο να καθιερωθούν τα διαλυτικά που προωθεί ο φίλος μας ο Δημόσιος χώρος, αλλά θα ξεκαθάριζαν ότι άλλο είναι το βιάζομαι και άλλο το βϊάζομαι.

Ο διάλογος είναι σχετικά σύντομος, ωστόσο βρίσκουμε αρκετά μποστικά στερεότυπα, όπως τη χρήση του είμαι με μετοχή αντί γι’ απλό ρήμα (είμαι σέβων), την κατάχρηση της γενικής (με ανοικτών χρωμάτων), τις αρσενικές μετοχές με θηλυκό γένος (κλαίων και πονών) και τα φοβερά νεοτριτόκλιτα, όπως το «είμαι σέβων τας κοπέλεις».

Παρεμπιπτόντως, βλέπουμε ότι ο Μποστ σπάνια παίζει με τόνους και πνεύματα, οι ανορθογραφίες του στη συντριπτική πλειοψηφία μεταφέρονται αυτούσιες στο μονοτονικό. Όσο για το «μαιανδρικό» κείμενο που πλαισιώνει το σκίτσο, για να μη στραβολαιμιάζετε το αντιγράφω εδώ, ζητώντας συγνώμη αν από κεκτημένη ταχύτητα έκανα κάποιο «ορθογραφικό σωστό»:

Έχω μια κούρσα γιότα χη με ανοικτών χρωμάτων
έλα να πάμε εξοχή στων συγκενών κομάτων
Εκεί που ψάλουν τα πτηνά κε άνθη εβοδιάζουν
δεν είμαι από τους σοφέρ τας κορασίς που βιάζουν.

Εγώ συνήθος φέρομε ως στοργικός πατέρας
κυκλοφορώ με την ΕΡΕ κε πιάτσαν εις τας Σέρας
Έλα στο αφτοκίνητον υπάρχη μία θέση
όλαι συνήθως αντιδρούν στο τέλος τούς αρέση.

Τις επόμενες μέρες ο σάτυρος του Λιόπεσι θα κυριαρχήσει στην επικαιρότητα. Σύμφωνα με τις εφημερίδες, η κινητοποίηση της αστυνομίας είναι πρωτοφανής· τα ρεπορτάζ κάνουν λόγο για 1350 αστυνομικούς. Ωστόσο, ο δράστης δεν θα εντοπιστεί. Οι μαρτυρίες της μικρής, της συμμαθήτριάς της και ενός περαστικού που είχε βρεθεί μπροστά στη στιγμή της συνομιλίας με τον απαγωγέα δεν συμπίπτουν ούτε στην περιγραφή του αυτοκινήτου (από γκρίζο έως πράσινο σκούρο, πάντως τύπου στέισον) ούτε στα χαρακτηριστικά του δράστη. Από πρόχειρη αναδίφηση των εφημερίδων, δεν βρήκα κάποια αναφορά σε μεταγενέστερη σύλληψη.

Τελικά, το σκίτσο του Μποστ θα αποδειχτεί προφητικό, καθώς οι εκλογές που θα γίνουν στις 29 Οκτωβρίου 1961 θα μείνουν στην ιστορία ως Εκλογές βίας και νοθείας, κυρίως σε βάρος της ΕΔΑ (που μην το ξεχνάμε ήταν αξιωματική αντιπολίτευση) αλλά και εναντίον της Ένωσης Κέντρου. Έτσι, το λογοπαίγνιο για την «βιαζομένη δια τον προορισμό της» θα βγει αληθινό.

Όταν δημοσίευσα πρώτη φορά το σκίτσο, τον Μάρτιο του 2009, σημείωνα ως κατακλείδα: Κατά σύμπτωση, σήμερα που δημοσιεύω το σκίτσο κλείνουν 48 χρόνια από την αρχική του δημοσίευση (5.3.1961), η χώρα βρίσκεται λίγο-πολύ σε προεκλογική περίοδο, ενώ στην πολιτική ζωή πρωταγωνιστούν ο ανιψιός του ενός και ο εγγονός του άλλου πρωταγωνιστή της εποχής. Μένει να δούμε αν η μαθήτρια αυτή τη φορά θα τη γλιτώσει.

Και πάλι έχουμε «λίγο-πολύ» προεκλογική περίοδο, πρωθυπουργός δε της χώρας είναι ο γιος του πολιτικού τον οποίο υποστήριζε η εφημερίδα στην οποία δημοσιεύτηκε το σκίτσο του Μποστ πριν από 60 χρόνια. Όσο για τη μαθήτρια…

ΥΓ Κι ενα γλωσσικό. Το Λιόπεσι (σήμερα το λέμε Παιανία, αλλά η παλιά ονομασία δεν έχει ξεχαστεί εντελώς), όπως και όλα τα άλλα αρβανίτικα τοπωνύμια σε -εσι, αντιστέκεται στο να κλιθεί. Ακόμα και τότε που κυριαρχούσε η καθαρεύουσα, λέγανε για «σφαγή του Δήλεσι» κυρίως και λιγότερο (ή καθόλου) «σφαγή του Δηλεσίου».

 

Advertisement