Πλατφόρμες

Το σημερινό άρθρο είναι εν μέρει επανάληψη ενός παλιότερου αλλά δεν το κάνω μόνο ή κυρίως για να απαλλαγώ από τον κόπο της σύνταξης ενός εκτενούς και εντελώς νέου άρθρου.

Βλέπετε, το ιστολόγιο έχει βασική αποστολή να παρακολουθεί τις λέξεις της επικαιρότητας, και η λέξη «πλατφόρμα» αναμφίβολα εχει βρεθεί τις τελευταίες μέρες (όχι για πρώτη φορά) στην επικαιρότητα. Πράγματι, όπως δήλωσε πριν από λίγες μέρες ο υπουργός κ. Πιερρακάκης αναφερόμενος στα αυτοτέστ (μια και χτες πρότεινα αυτόν τον όρο, λέω να συνεχισω να τον χρησιμοποιώ):

«Εκ των πραγμάτων θα πρέπει να υπάρξει μια πλατφόρμα κυρίως για στατιστικούς λόγους, να υπάρχει μια πρώτη καταγραφή και για να έχει μια εικόνα ο ΕΟΔΥ για τους πολίτες που έκαναν το τεστ. Επιπλέον, θα υπάρξει μια πλατφόρμα για να δηλώνονται όσοι έχουν θετικό αποτέλεσμα, εφόσον το επιθυμούν. Δε θα είναι απολύτως ισοδύναμο με το να πάει ο πολίτης σε ένα διαγνωστικό κέντρο ή να καταγραφεί κεντρικά στο μητρώο Covid, αλλά θα είναι χρήσιμο».

Αλλά και για τους εμβολιασμούς χτες ανακοινώθηκε ότι «Στις 2 Απριλίου ανοίγει η πλατφόρμα emvolio.gov.gr για τις ηλικίες 65 έως 69» ενώ παρόμοιες ανακοινώσεις είχαν γινει τις προηγούμενες μέρες για άλλες ηλικιακές ομάδες. Εδώ η πλατφόρμα χρησιμοποιείται με τη σημασία ενός αυτοτελούς ιστότοπου που εκτελεί μια συγκεκριμένη λειτουργία.

Όμως, πριν από λίγο καιρό είχαμε ακούσει τον όρο «πλατφόρμες» να χρησιμοποιείται με κάπως διαφορετική σημασία, αλλά πάλι σε σχέση με το Διαδίκτυο. Και πρόσφατα στις Ηνωμένες Πολιτείες «οι επικεφαλής του Facebook, της Google και του Twitter ερωτήθηκαν από κοινοβουλευτικούς των ΗΠΑ εάν οι πλατφόρμες τους έχουν κάποιο μέρος της ευθύνης για τα επεισόδια». Πράγματι, συνηθίζεται να λέμε για τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης εννοώντας το Φέισμπουκ ή το Ίνσταγκραμ ή κάποιο άλλο από αυτά τα μέσα.

Βλέπετε η λέξη «πλατφόρμα» έχει προσλάβει πάμπολλες σημασίες -μία από τις οποίες είναι και αυτή που εμφανίζεται στην εικόνα που συνοδεύει το άρθρο μας. Οπότε, ας λεξιλογήσουμε γι’ αυτόν τον πολυσήμαντο, πρωτεϊκό σχεδόν, όρο.

Η πλατφόρμα δεν είναι αυτόχθονη ελληνική λέξη, είναι δάνειο, ή μάλλον αντιδάνειο, ή ίσως, για να φτιάξω μια λέξη που δεν υπάρχει (διότι πώς αλλιώς θα φτάσουμε στα 5 εκατομμύρια) είναι «διαντιδάνειο» -αλλά προτρέχω.

Ξέρουμε το αγγλικό platform, αλλά το δάνειο το πήραμε μάλλον από τα γαλλικά (plate-forme), όπως και, αιώνες νωρίτερα, οι Άγγλοι. Η λέξη άλλωστε έχει γίνει διεθνής και υπάρχει σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές γλώσσες, με κάποιες μικρές διαφορές βέβαια (π.χ. plataforma στα ισπανικά, piattaforma στα ιταλικά, Plattform στα γερμανικά). Καθώς οι Γάλλοι γράφουν τη λέξη με ενωτικό, είναι πιο εύκολο να διακρίνουμε τα συστατικά της μέρη, plate, θηλυκό του plat, και forme. Η πρώτη λέξη έχει απώτερο πρόγονο το ελληνικό πλατύς, και από την ίδια οικογένεια λέξεων έχουμε αρκετές λέξεις της ελληνικής γλώσσας που έχουν παλιννοστήσει ως αντιδάνεια, όπως πιάτσα, πιάτο ή πλατό. Η δεύτερη λέξη ανάγεται στο λατινικό forma, το οποίο, σύμφωνα μια άποψη, προέρχεται από τη λ. μορφή με αναγραμματισμό. Άρα, η πλατφόρμα είναι είτε ημιαντιδάνειο είτε (δι)αντιδάνειο.

Λέμε ότι πήραμε από τα γαλλικά τη λέξη πλατφόρμα, όμως κυρίως με τις αρχικές τεχνικές σημασίες της λέξης. Τις νεότερες, μεταφορικές σημασίες τις πήραμε από τα αγγλικά. Διότι το είπαμε ήδη πως η πλατφόρμα είναι λέξη πολυσήμαντη. Ενώ η αρχική σημασία της είναι η σημασία της επίπεδης επιφάνειας, της βάσης, της εξέδρας ή της αποβάθρας, (plat = επίπεδος άλλωστε), έχει και σημασίες μεταφορικές που ξεκινούν από την έννοια «βάση».

Στις κυριολεκτικές σημασίες έχουμε τις πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου, τις πλωτές πλατφόρμες, την πλατφόρμα εκτόξευσης πυραύλων, την ανυψωτική πλατφόρμα, την κινητή πλατφόρμα, την πλατφόρμα ζύγισης, την υδραυλική πλατφόρμα, την πλατφόρμα κολύμβησης (στα κότερα, λέει το λεξικό), τις πλατφόρμες του μετρό ή του σιδηροδρομικού σταθμού, την πλατφόρμα του βαγονιού του τρένου, και πολλές άλλες.

Ωστοσο, για να πάμε και στις μεταφορικές σημασίες, στο πολιτικό λεξιλόγιο πλατφόρμα είναι ένα σύνολο θέσεων και αρχών. Συχνά συχνά διαβάζουμε ότι κάποιοι αναζητούν «κοινή πλατφόρμα» ή «πλατφόρμα δράσης» ή «πλατφόρμα συνεργασίας».

Πριν από τη διάσπαση του 2015, στον ΣΥΡΙΖΑ πρωταγωνιστούσε η Αριστερή Πλατφόρμα -βλέπουμε εδώ ένα αστείο τουίτ από τις ταραγμένες εκείνες μέρες, που παίζει με τις πολλές σημασίες της λέξης.  Νόμιζα ότι αυτή η μεταφορική σημασία είναι διεθνώς σχετικά νέα αλλά στην πρώτη δημοσίευση του άρθρου ένας σχολιαστής μού υπέδειξε ότι στα αγγλικά υπάρχει εδώ και αιώνες -π.χ. σε κείμενο του 1625: «here have you the full platform laid down of Pelagius, his doctrine touching the conversion of a sinner…»

Είπαμε στην αρχή του άρθρου για την πλατφόρμα στον τομέα της πληροφορικής, όπου σημαίνει έναν συνδυασμό υλικού και λογισμικού ή το λογισμικό υποστήριξης μιας συγκεκριμένης δραστηριότητας. Συχνές είναι οι πλατφόρμες συναλλαγών για την ηλεκτρονική τραπεζική ενώ οπως είδαμε η λέξη τελευταία χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο -ακόμα και για τα σόσιαλ μίντια. Η ΕΛΕΤΟ είχε προτείνει το platform στην πληροφορική να αποδίδεται «πλατύβαθρο», ένας όρος που δεν έπιασε αν και κάποιοι συνάδελφοι μεταφραστές στην ΕΕ τον είχαν υιοθετήσει. Τώρα πια όλοι λένε «πλατφόρμα».

Στη μαστορική γλώσσα συχνά λέγεται «πλατυφόρμα». Πλατφόρμα λέγαν και τη μπετονένια βάση του λυόμενου, αυτή δηλαδή την «ταράτσα» πάνω στην οποία το έστηνες. Στον αγροτικό κόσμο πλατφόρμα είναι η καρότσα που προσαρτάται στο τρακτέρ και χρησιμοποιείται για την μεταφορά γεωργικών προϊόντων. Σχετικό και το άζμα: Μάνα μας κλέψαν το τρακτέρ / Κι έμεινε η πλατφόρμα χήρα.

Και βέβαια υπάρχουν και τα γυναικεία παπούτσια – πλατφόρμες. Είχα υποθέσει πως είναι δάνειο από τα αγγλικά αλλά μου είπαν ότι στα αγγλικά λέγονται wedge shoes ή wedges. Από το slang.gr μεταφέρω τον ορισμό που έχει δώσει μια φίλη, που ολοφάνερα δεν συμπαθεί τα παπούτσια αυτά: Πρόκειται για τα περίεργα αυτά παπούτσια (από σανδάλια μέχρι μπότες) που οφείλουν την ονομασία τους στην τεράστια σόλα τους, την μονοκόμματη, άκαμπτη και πολύ μεγάλου πάχους, που θυμίζει την μη σλανγκ πλατφόρμα (εξέδρα, αποβάθρα κλπ), δηλ. ένα τεράστιο επίπεδο, τσιμεντένιο, βαρύ κι ασήκωτο μονομπλόκ.

Η πλατφόρμα ανήκει στην πολυμελέστατη κατηγορία των θηλυκών ουσιαστικών που έχουν άβολη γενική πληθυντικού. Συχνά την αποφεύγουμε αλλάζοντας τη σύνταξη της πρότασης. Αν πάντως σας ρωτήσουν πώς είναι η γενική, να πείτε «πλατφορμών», αυτός είναι ο κανονικός τύπος, όχι «*πλατφόρμων». Βλέπω όμως σε οικονομικούς ιστότοπους να χρησιμοποιούν ακομπλεξάριστα τη γενική πληθυντικού (π.χ. σύγκριση πλατφορμών) και μου αρέσει.

Κάπου εδώ τελειώνουν τα λεξιλογικά της πλατφόρμας. Όσο για τις πλατφόρμες των αυτοτέστ και του εμβολιασμού, μακάρι να δουλέψουν απρόσκοπτα!

 

Advertisement