Η καρδιά μου δεν ισορρόπα

Ένα μικρό άρθρο σήμερα, για ένα ραμόνι -όπως λέμε στο ιστολόγιο τα παρακούσματα τραγουδιών, του τύπου «με βιολί σαν του Ροβιόλη, θα χορέψουν κι οι διαβόλοι», ενώ κανονικά ο στίχος του Φέρρη λέει «με βιολί σαντουροβιόλι». Κι επειδή το σαντουροβιόλι είναι λέξη που δεν την ξέρουν όλοι, κάποιοι την αναλύουν λάθος και φαντάζονται πως υπήρξε κάποιος δεξιοτέχνης βιολιστής ονόματι Ροβιόλης. Αλλά αυτά τα ξέρετε, τα έχουμε ξαναπεί πολλές φορές, ας πούμε σε αυτό το παλιότερο άρθρο.

Πριν από μερικές μέρες κυκλοφόρησε στο Τουίτερ το εξής τιτίβισμα:

Σήμερα έμαθα ότι το τραγούδι λέει «Ώπα, καρδιά μου ισορρόπα» κι όχι ώπα η καρδιά μου η σορόπα.

ΜΗ ΜΟΥ ΜΙΛΑΤΕ ΑΦΗΣΤΕ ΜΕ ΜΟΝΗ ΜΟΥ

Παραλείπω το (γυναικείο) χρηστώνυμο, διότι δεν έχει νόημα να μεταφέρουμε συζητήσεις από άλλα μέσα -και, έτσι κι αλλιώς, η άποψη είναι διαδεδομένη. Επίσης, αλλάζω το «ώπα» σε «όπα» χωρίς να αλλάζει τίποτα.

Αν δεν είναι ειρωνικό, η κυρία που το έγραψε ομολογεί με συντριβή το λάθος μέσα στο οποίο ζούσε τόσα χρόνια, όταν νόμιζε ότι το γνωστό τραγούδι λέει «Όπα, η καρδιά μου η σορόπα» -και μόνο πρόσφατα είδε το φως της ή μάλλον άκουσε το σωστό, που είναι, όπως μας λέει, «Όπα, καρδιά μου ισορρόπα».

Για να πούμε την αλήθεια, ανάλογη «αποκάλυψη» συμβαίνει συχνά με τα ραμόνια. Κάθε φορά που δημοσιεύω άρθρο για ραμόνια, όπως το άρθρο για τον Ροβιόλη που λέγαμε (το έχω βάλει 2-3 φορές ήδη) πάντοτε βρίσκεται κάποιος που λέει «Μη μου πείτε ότι το τραγούδι λέει ‘σαντουροβιόλι’ κι όχι ‘σαν του Ροβιόλη’!» (ή: μη μου πείτε ότι λέει «στην οδό γράφει μόνος» κι όχι «στην οδό Γραφημώνος» κτλ.)

Μόνο που εδώ, έχουμε ανάποδο ραμόνι (ινομάρ). Θέλω να πω, το τραγούδι όντως λέει «η καρδιά μου η σορόπα», επομένως η φίλη τιτιβίστρια κακώς διορθώθηκε δηλ. κακώς πίστεψε ότι τόσον καιρό το άκουγε λάθος!

Βέβαια, ξαναλέω, μπορεί και να το γράφει ειρωνικά. Όμως έχω συναντήσει πολλούς στο Διαδίκτυο που πιστεύουν ότι όντως το σωστό είναι «ισορρόπα» και όχι «η σορόπα», όπως θα δούμε στη συνέχεια, οπότε το πιθανότερο (και το απλούστερο) είναι να το πάρουμε τοις μετρητοίς, ότι το εννοεί.

Αλλά να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, διότι είπα πιο πάνω «το γνωστό τραγούδι» χωρίς να αναφέρω για ποιο πρόκειται. Μπορεί να είναι πασίγνωστο, τουλάχιστον για τους παλιότερους σαν κι εμένα, αλλά ίσως κάποιοι να μην το ξέρουν -ή να μην έχουν αναγνωρίσει τους στίχους, για ποιο τραγούδι πρόκειται.

Είναι ένα αρχοντορεμπέτικο, που θα το θυμόμαστε κυρίως από την επανεκτέλεση της Βίκης Μοσχολιού, αλλά λέω να το ακούσουμε σε απόσπασμα από την εξαιρετική κωμωδία Ένα βότσαλο στη λίμνη με τον Βασίλη Λογοθετίδη (1952):

Ο τίτλος είναι «Άλα!» αλλά αρκετά συχνά αναφέρεται επίσης «Άνοιξε κι άλλη μπουκάλα». Μουσική του Μιχάλη Σουγιούλ, στίχοι των Αλέκου Σακελλάριου-Χρ. Γιαννακόπουλου.

Οι στίχοι:

Άλα, άνοιξε κι άλλη μπουκάλα
και την κοινωνία τώρα τηνε παίζω έναν παρά
βίβα, τα φαρμάκια που ήταν στοίβα
ποτηράκι ποτηράκι λες και κάνανε φτερά
βάνε, όσα έρθουν κι όσα πάνε
πού θα βρούμε τέτοιο βράδυ στη ζωή μας τη ρηχή
δώσε, το τραπέζι ξαναστρώσε
βάλε καθαρά ποτήρια κι άντε φτου κι απ’ την αρχή

[Άλα-βίβα-δώσε]

Ρώτα, το κορίτσι πρώτα πρώτα
τι γουστάρει να του παίξεις μπουζουξή μου σεβνταλή
βάρα, τη δική σου τη λαχτάρα
ίσως να ‘ναι η αγάπη, το ποτό και το φιλί
όπα, η καρδιά μου η σορόπα
σάμπως και θα σπάσει απόψε και στα δέκα θα κοπεί
φτου σου, οι πενιές του μπουζουκιού σου
μου επήρανε τα ρέστα και μ’ αφήσανε ταπί

[Άλα-βίβα-σπάστα]

Άλα, έχω στρώσει μια κεφάλα
και τα βλέπω όλα σαν μπέης και τα νιώθω σαν πασάς
άντε, στα ποτήρια ξαναβάντε
κι άιντε βίβα μου κι εμένα κι άιντε βίβα σας κι εσάς
σβήνω, πω πω Θε μου τι θα γίνω
αγκαλιά μου το κορίτσι και τριγύρω μου βιολιά
σπάσ’ τα, όλα ας γίνουνε ανάστα
και μπαρντόν κι αν μπουμπουνίσει και καμία μπιστολιά.

(Έβαλα τους στίχους όπως ακούγονται στην εκτέλεση της Μοσχολιού. Η κινηματογραφική έχει μια-δυο μικροδιαφορες,  π.χ. «τουφεκιά» στον τελευταίο στίχο αντί «πιστολιά»).

Για το είδος του αρχοντορεμπέτικου, πρόκειται για ένα στιχουργικό κομψοτέχνημα. Στους μονούς δεκασύλλαβους στίχους υπάρχει εσωτερική ομοιοκαταληξία της πρώτης δισύλλαβης λέξης/φράσης με τις υπόλοιπες, ενώ οι ζυγοί δεκαπεντασύλλαβοι ομοιοκαταληκτούν μεταξύ τους.

Να δούμε τις εσωτερικές ομοιοκαταληξίες:

Άλα – άνοιξε κι άλλη μπουκάλα
βίβα – τα φαρμάκια που ήταν στοίβα
βάνε -όσα έρθουν κι όσα πάνε
δώσε -το τραπέζι ξαναστρώσε

Ρώτα -το κορίτσι πρώτα πρώτα
βάρα – τη δική σου τη λαχτάρα
όπα – η καρδιά μου η σορόπα
φτου σου -οι πενιές του μπουζουκιού σου

Άλα – έχω στρώσει μια κεφάλα
άντε – στα ποτήρια ξαναβάντε
σβήνω – πω πω Θε μου τι θα γίνω
σπάσ’ τα – όλα ας γίνουνε ανάστα

Το πρώτο δισύλλαβο είναι είτε επιφώνημα (άλα, όπα, βίβα κτλ.) είτε προστακτική ή άλλος ρηματικός τύπος που λειτουργεί ως επιφώνημα. Όλες οι ομοιοκαταληξίες είναι πλούσιες, δισύλλαβες.

Να έρθουμε στον επίμαχο στίχο, όμως. Ακούμε isorópa. Τι είναι; «η σορόπα», όπως λέω εγώ, ή «ισορρόπα»;

Η σχολιάστρια στο Τουίτερ «ανακάλυψε» (αν δεν το γράφει ειρωνικά) ότι το σωστό είναι «όπα, καρδιά μου ισορρόπα», δηλαδή ότι έχουμε προστακτική του ρήματος «ισορροπώ». Ο γλεντζές προστάζει ας πούμε την καρδιά του να ισορροπήσει, να μην παρασυρθεί από το ξέφρενο γλέντι. Νομίζω έτσι το φαντάζονται όσοι υποστηρίζουν αυτή την εκδοχή.

Καταρχάς, έτσι ακριβώς, «όπα, καρδιά μου ισορρόπα» αποκλείεται να είναι. Λείπει μια συλλαβή. Κουτσός στίχος δεν στέκει άλλωστε, ακούγεται καθαρά το «η» σε όλες τις εκτελέσεις.

Αλλά το «η καρδιά μου ισορρόπα» στέκει μετρικά, όμως δεν στέκει γραμματικά. Ονομαστική με προστακτική; «Ο άνθρωπος, αγάπα»; Όχι, «άνθρωπε αγάπα» λέμε. Κλητική.

Συναισθανόμενοι αυτο το φάλτσο, κάποιοι άλλοι προτείνουν (και οι αθεόφοβοι το δημοσιεύουν σε υποτίθεται έγκυρο ιστότοπο!) ότι η κανονική εκδοχή είναι:

Όπα, την καρδιά μου ισορρόπα
σάμπως και θα σπάσει απόψε και στα δέκα θα κοπεί

Αλλά σε ποιον απευθύνεται ο γλεντζές και τον καλεί να «ισορροπήσει» την καρδιά του; Στον… καρδιολόγο του; Να φέρει τα υπογλώσσια; Γραμματικά και μετρικά στέκει ο στίχος, αλλά ολοφάνερα δεν ακούμε αυτό -σε καμιά εκτέλεση δεν λέει «την καρδιά μου ισορρόπα». Χώρια που θα ήταν κάπως αταίριαστη αυτή η πολύ σπάνια προστακτική του ρήματος (κανονικά είναι «ισορρόπει», αλλά ο περισσότερος κόσμος θα πει «ισορρόπησε» για την προστακτική ή θα τη διατυπώσει περιφραστικά).

Να επανέλθουμε στο «η καρδιά μου ισορρόπα» ως προστακτική, κι ας παραβλέψουμε ότι συντάσσεται με ονομαστική και όχι με κλητική. Ποιητική άδεια, ας πούμε. Όμως και ο στίχος που ακολουθεί πολύ δύσκολα συνταιριάζεται με την προστακτική:

Όπα, η καρδιά μου ισορρόπα*, σάμπως και θα σπάσει απόψε και στα δέκα θα κοπεί.

Ολοφάνερα η φράση αυτή είναι ασύντακτη και τρεκλίζει. Για να φανεί αυτό, ας βάλουμε ένα άλλο ρήμα, περίπου συνώνυμο:

Όπα, η καρδιά μου συγκρατήσου, σάμπως και θα σπάσει απόψε και στα δέκα θα κοπεί.

Αφού αυτό που θα σπάσει και θα κοπεί στα δέκα είναι «η καρδιά μου», μετά την προστακτική θα ταίριαζε δεύτερο πρόσωπο: Όπα, η καρδιά μου συγκρατήσου, σάμπως και θα σπάσεις απόψε και στα δέκα θα κοπείς.

Πάει πολύ να υποθέσουμε ότι ένας μάστορας του λόγου όπως ο Σακελλάριος έδωσε ένα δίστιχο σε τόσο αμφιβολα ελληνικά. Άρα, το απορρίπτουμε.

Πολύ περισσότερο το απορρίπτουμε επειδή η άλλη εξήγηση δεν θέλει καθόλου φιλοσοφία: η καρδιά μου η σορόπα. Ο μόνος λόγος που βρίσκω για να δυσπιστήσει κανείς σε αυτή την εκδοχή είναι να μην ξέρει ότι υπάρχει λέξη «σορόπης, σορόπα». Φυσικά δεν την έχουν τα γενικά λεξικά διότι είναι λέξη της αργκό -όχι πάντως εύρημα του Σακελλάριου.

Σορόπι είναι το σιρόπι. Σοροπιάζω θα πει, κυριολεκτικά, βάζω σιρόπι, αλλά επίσης μεταφορικά «ζαχαρώνω, ερωτοτροπώ». Για τους ερωτευμένους μπορεί να έλεγαν (δεν νομίζω να λέγεται πια) «είναι στα σορόπια».

Και «σορόπης» είναι ο ερωτευμένος ή ο ερωτιάρης. Έτσι π.χ. στο Λεξικό της λαϊκής, του Κ. Δαγκίτση. Έτσι (ερωτοπαθής, ερωτόπληκτος, ερωτιάρης) και στο Λεξικό της πιάτσας του Καπετανάκη του 1950.

Υπάρχει και τραγούδι «Ο σορόπης» του Περιστέρη με τον Ρούκουνα (1935): Όταν μπανίζεις γκόμενα, σορόπη μου, αμέσως σοροπιάζεις.

Στο Λεξικό της αργκό, του Ζάχου Παπαζαχαρίου δίνεται και ο θηλυκός τύπος, σορόπα.

Το ίδιο και στο Λεξικό της λαϊκής και περιθωριακής γλώσσας του Γιώργου Κάτου, όπου μάλιστα δίνεται σαν παράθεμα και ο στίχος που μας απασχολεί:

H λέξη είναι υπαρκτή (και το 1950 θα ήταν και πιο συχνή) και το νόημα απλούστατο: η καρδιά μου που εύκολα ερωτεύεται κι εύκολα συγκινείται κινδυνεύει να σπάσει απόψε (που έχει αγκαλιά του το κορίτσι και τριγύρω του βιολιά). Προς τι να αναζητούμε σπάνιες και αντιγραμματικές προστακτικές και να απαιτούμε από τον Σακελλάριο να έχει γράψει ασύντακτα;

Κι όμως, πολλοί πιστεύουν ότι είναι «ισορρόπα». Κι όταν το είχαμε συζητήσει εδώ (στα σχόλια ενός ραμονικού μας άρθρου) αρκετοί φίλοι είτε είπαν ότι άκουγαν «ισορρόπα» είτε υπερασπίστηκαν την εκδοχή αυτή. Οπότε, το σημερινό άρθρο δεν είναι άσκοπο -ίσως είναι πολυλογάδικο (με την έννοια ότι θα μπορούσα να γράψω πέντε αράδες, όπως και ο παλιός μας φίλος το Σπαθόλουρο στο σχ. 203). Αλλά η λακωνικότητα ποτέ δεν ήταν προτέρημά μου.

 

 

 

 

 

 

 

 

Advertisement