Κείμενα του Εικοσιένα (22) – Αύτη η αποστασία δεν αρέσει του Θεού

Καθώς διανύουμε τη χρονιά που σημαδεύει τη 200ή επέτειο του ξεσηκωμού του Εικοσιένα, σκέφτηκα να καθιερώσω μια νέα στήλη στο ιστολόγιο, που κανονικά θα τη δημοσιεύω κάθε δεύτερη Τρίτη, εναλλάξ δηλαδή με το βιβλίο του πατέρα μου, και που θα παρουσιάζει κείμενα της εποχής του 1821. Δεν αποκλείεται να διατηρήσω τις δημοσιεύσεις ως το τέλος της χρονιάς, αν βέβαια υπάρχει ως τότε αρκετό υλικό από μεριάς μου και αρκετό ενδιαφέρον από δικής σας πλευράς. Θα δώσω προτεραιότητα σε κείμενα που δεν είναι διαθέσιμα στο Διαδίκτυο.

Από την προηγούμενή μου τριβή με κείμενα της εποχής, που βέβαια ήταν πολύ έντονη όσο συγκέντρωνα υλικό για το βιβλίο μου Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων, έχω υπόψη μου κάμποσα τέτοια κείμενα, αλλά όποιος έχει υπόψη του κείμενο που το θεωρεί αξιόλογο προς δημοσίευση μπορεί να μου το στείλει στο γνωστό μέιλ, sarantπαπάκιpt.lu.

Το σημερινό άρθρο είναι το εικοστό δεύτερο της σειράς – το προηγούμενο βρίσκεται εδώ (στις 2 Νοεμβρίου δεν είχαμε άρθρο της σειράς λόγω των γενεθλίων ενός φίλου του ιστολογίου).

Θα διαβάσουμε σήμερα μιαν επισκοπική εγκύκλιο, την εγκύκλιο που έστειλε στις αρχές Ιουλίου του 1822 ο Καλλίνικος, επίσκοπος Κυδωνίας, προς τους Χριστιανούς της μητρόπολής του, που είχαν εξεγερθεί, με την οποία τους καλεί να καταθέσουν τα όπλα και να προσκυνήσουν τον βεζίρη.

Βέβαια, ο Καλλίνικος δεν τα γράφει αυτά με ελεύθερη βούληση -όπως βρίσκω στις πηγές, από τον Ιούνιο του 1821 βρισκόταν φυλακισμένος. Μάλιστα, πέθανε στη φυλακή, από τις κακουχίες και τις στερήσεις, λίγες μόνο μέρες μετά την επιστολή αυτή.

Ο Καλλίνικος Σαρπάκης, με καταγωγή από τη Σαντορίνη, έχει αγιοκαταταχθεί. Πολλοί άλλοι ανώτεροι κληρικοί της Εκκλησίας της Κρήτης μαρτύρησαν στα πρώτα χρόνια του ξεσηκωμού.

Πήρα το κείμενο από τα Αρχεία της Παλιγγενεσίας (τόμος 15αβ, σελ. 116). Η επιστολή του Καλλίνικου έχει ενδιαφέρον και στο περιεχόμενο, αλλά και στη γλωσσική μορφή, καθώς είναι γραμμένη σε μικτή γλώσσα, κατά βάση δημοτική με καθαρευουσιάνικα ποικίλματα, και με αρκετά διαλεκτικά στοιχεία. Διατηρώ την ορθογραφία του πρωτοτύπου. Στο τέλος εξηγώ μερικές λέξεις και στη συνέχεια θέτω μια άσχετη ερώτηση, επί της διαδικασίας, ας πούμε.

+ Όλους σας ευλογημένοι χριστιανοί, τόσον τους Αποκωρονιότας, όσον και τούς Χά­νια νααγεσλίδες, παπάδες και λαϊκούς, μικρούς και μεγάλους, ευχόμεθα πατρικώς από ψυχής και καρδίας και ευλογούμεν εν Αγίω Πνεύματι.

Είναι τώρα έξη μήνες, οπού με προσταγήν του αυθεντός μας, υψηλοτάτου βεζύρη και βαλί των Χανιών σάς εξανάγραψα και σάς εφανέρωνα το τόσον μεγαλώτατον μερχαμέτι του πολυχρονισμένου βασιλέως μας, οπού έχει εις όλον του τον ραγιά.

Επειδή εκείνους οπού εφάνηκαν πιστοί και δεν εσύκωσαν άρματα, τιμά και αγαπά, και εκείνους πάλιν, οπού από την αγνωσίαν τους και με το να τους γελάσουν οι κακοί άνθρωποι, εσύκωσαν τα άρματα κατά της Τουρκιάς, σαν γνωρίσουν το σφάλμα τους και μετανοήσουν και αφήσουν τα άρματα, τους ευσπλαγχνίζετε, τους συμπαθά και τους βάνει πάλιν εις τας αγκάλας του ωσάν καλός κύρις τα παιδιά του.

Και εκείνο το γράμμα με ένα άλλο πατριαρχικόν μαζύ, οπού έγραφε και αυτό τα ίδια, τα εγύρισεν ο παπά Γιώργης Σφακιανός και τα εδιάβασεν εις πολλά χωριά τού Χάνια νααγεσιού και καθώς έγραφεν ο παπάς ύστερα, ευχαριστήθηκαν όλοι εις το μερχαμέτι και αγάπην του πολυχρονισμένου βασιλέως μας, και εκλινεν η γνώμη τους και αποφάσισαν μόνον να έλθουν τα χαρατζοχάρθια τους, διά να έχουσι θάρρος να μην φοβούνται να προσκυνήσουσι, και να κατεβούσι εις τα σπήτια τους.

Όμως φαίνεται πως εφοβήθηκαν πάλιν από περιστατικά του καιρού και δεν εκατεβήκασι, καθώς υποσχέθηκαν τότε. Λοιπόν ιδού και τώρα με προσταγήν του υψηλοτάτου αυθεντός μας (επειδή και ευρίσκομαι εις το σκέπος του ύψους του με όλην μου την ανάπαυσιν και ησυχίαν, ο ύψιστος Θεός να του χαρίζη χρόνους πολλούς και να αυξάνη το ντοβλέτι του) σας γράφω πάλιν και σας βεβαιώνω εκ στόματός του, ότι ποτέ κανένα φόβον να μην έχετε· μόνον να ελθήτε να προσκυνήσετε διά το καλόν σας, να ήστε πάλιν εις τα σπήθια και πράγματά σας απείρακτοι και ανενόχλητοι.

Διά τούτο, χριστιανοί μου, και εγώ με κάθε θάρ­ρος και βεβαιότητα σας γράφω το παρόν και σας βεβαιώνω κατά Θεόν, ότι κανένα φόβον δεν έχετε. Και μάλιστα οπού ο υψηλότατος και μεγαλοπρεπέστατος αυθέντης μας Χασάν Πα­σάς ήλθε με υψηλήν βασιλικήν προσταγήν και με χέρι του Μεχμέτ Αλί Πασά, ήλθε λέγω εδώ με το ασκέρι του, όχι διά να σας θανατώση και να σας αφανίση, αλλά διά να λάβετε μεγάλον θάρρος να μην φοβείσθε από κανένα διά την ζωήν σας, ωσάν προσκυνήσεται, και να καθίσεται πάλιν εις τα χωρία σας, κάθε ένας να ορίζη το σπήτι του και το πράγμα του σαν και προτήτερα. Να έχετε ταις εκκλησίαις σας και να ταις διορθώσετε πάλιν, να σας γένη μιντάτι από καρπούς, και από ό,τι άλλο πράγμα σάς χρειάζεται, έως όπου να αναβασταχθήτε και να ευρήτε τους απατούς σας με κατάστασιν και να σας δώσουσι ταις γυναίκες και τα παιδιά σας, όσα ζούσι, διά ευχαρίστησίν σας.

Αυτά όλα οπού σας γράφω χριστιανοί, είναι αληθινά και έτζι είναι η απόφασις και το μερχαμέτι και των δύω μας αυθεντών και υψηλοτάτων βεζυράδων και των αγάδων μας και της Τουρκιάς όλης, ε­πειδή με την προσταγήν τους σας γράφω.

Κάμετε λοιπόν διά αγάπην Θεού, χριστιανοί, και με μεγάλον πόνον της καρδιάς μου σας λέγω να λυπηθήτε τους εαυτούς σας, τας γυναίκας και τα παιδιά σας, αν ζούσι· δεν εβαρεθήκετε ταις πείνες, δίψαις, ξεγδυμνιασμούς και τόσαις άλλαις κακοπάθειαις, οπού έχετε σερμέναις έως τώρα; Αύτη η αποστασία δεν αρέσει του Θεού, και κοντά οπού θα χάσετε την ζωήν, τέλος πάντων θανά κολάσεται και την ψυχήν σας εξάπαντος.

Φθάνει σας λοιπόν πλέον ή τόση αγνωσία και ελάτε εις τον νουν σας, ταλαί­πωροι έως πότε να ακούεται των κακών ανθρώπων οπού σας πλανούσι και σας περιπαίζουσιν οι ψεύσται και σας αφάνισαν και σας έκαμαν να κατοικάτε εις τας ερήμους και εις τα βουνά, τα οποία έφθειραν την ζωήν σας. Παραιτήσετέ τους λοιπόν και ελάτε με κάθε αφοβίαν και με όλην σας την όρεξιν να προσκυνήσεται, και εγώ κεφίλι σας ότι δεν παθένετε κανένα κακόν, αλλά θέλετε ελευθερωθεί, δυστειχισμένοι, από τα τόσα πάθη και δυστιχίαις. Διότι τέλος πάντων, αν δεν εισακούσεται την ευσπλαγχνικήν συμβουλήν των υψηλοτάτων αυθεντών μας και προσταγήν, και προσέτι και εμένα του δυστυχούς τας συμβουλάς και παρακίνησιν, οπού με τα δάκρυα εις τα μάθια σάς γράφω, σας βεβαιώνω ότι θέλει έλθη καταπάνω σας όλον το ορτού.

Και τότε θέλουν σας αφήσουν μονάχους οι ψεύσται φίλοι σας και Σφακιανοί και όσοι άλλοι ξένοι είναι οπού σας πλανούσι, και εσείς να εξωλοθρευθήτε από μιας, και είστε κρίμα, Αποκορονιώταις και Χάνια νααγεσλίδες, να χαθήτε αδίκως και ανοήτως. Αφήσετέ τους λοιπόν εκείνους και ξια τους, και στοχασθήτε εσείς την ζωήν σας και το συμφέρον σας. Προσμένω δε με μεγάλην μου επιθυμίαν την ευπείθειαν και προσκυνισμόν σας με γράμμα σας εις τους υψηλοτάτους αυθέντας μας βεζυράδες, οι οποίοι θέλουσι, να τους γράψετε όσα παράπονα έχετε και όσα ζητήματα θέλετε χωρίς κανένα φόβον και δειλίαν· και θέλουσι τα ακούση με όλην την προσοχήν, διά να καταλάβωσι τα δίκαια και να τα διορθώσωσι.

,αωκβ’ Ιουλίου δ^η

+ Ο Κυδωνίας Καλλίνικος και εν Χριστώ ευχέτης σας!

Λεξιλόγιο

* τους Χάνια νααγεσλίδες: τους κατοίκους «του Χάνια νααγεσιού», δηλαδή του ναχαγιέ (ας πούμε, επαρχίας) των Χανίων.

* μερχαμέτι: το έλεος.

* χαρατζοχάρθια, τα χαρατζοχάρτια: Αποδείξεις πληρωμής χαρατσιού, κεφαλικού φόρου.

* μιντάτι: η ενίσχυση, λέξη συχνή σε στρατιωτικά συμφραζόμενα. Εδώ γίνεται λόγος για γεννήματα, βέβαια.

* εγώ κεφίλι σας: κεφίλης είναι ο εγγυητής.

* το ορτού: το στράτευμα.

* ξια τους: ο γνωστός και σήμερα κρητικός ιδιωματισμός (ξα σου), εδώ με τη σημασία «ας κάνουν εκείνοι ό,τι θέλουν».

Επί της διαδικασίας. Επειδή ζούμε σε καιρό απογραφής, θα σας ενοχλούσε να πάρετε μέρος σε μια μίνι απογραφή των φίλων του ιστολογίου και να γνωστοποιήσετε, ανωνύμως, προσωπικά στοιχεία όπως ηλικία (σε ζώνες);

Advertisement