Κάγκελα παντού

Τις προάλλες, το σαμπουάν Pantene ξεκίνησε μια καινούργια διαφήμιση με την εικόνα που βλέπετε και με το σύνθημα #HairHasNoGender, τα μαλλιά δεν έχουν φύλο θα λέγαμε.

Το διαφημιστικό βιντεάκι (το βλέπετε εδώ) άρεσε σε πολλούς και έγινε ιότροπο. Η πρωτοτυπία του βρίσκεται στο ότι πρωταγωνιστούν σε αυτό πέντε άτομα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, κάτι που θα ήταν αδιανόητο σε διαφημίσεις πριν από λίγα χρόνια (αλλά όχι πια). Βλέπουμε κι ένα ομοερωτικό φιλί (κάτι για το οποίο παλιότερα είχε επιβληθεί πρόστιμο σε σίριαλ από το ΕΣΡ).

Θετικό το βρίσκω να προβάλλεται η διαφορετικότητα στις διαφημίσεις, όσο κι αν ξέρουμε καλά ότι αυτό πολλές φορές μπορεί να είναι pinkwashing από μεριάς της εταιρείας (το σαμπουάν Pantene ανήκει στην πολυεθνική P&G), δηλαδή προσχηματικός ενστερνισμός της διαφορετικότητας για λόγους προβολής, που γίνεται εκ του ασφαλούς.

Από την άλλη πλευρά, κάποιοι ενοχλήθηκαν από το σποτάκι της Pantene, από θέσεις που θα τις έλεγα ομοφοβικές -και, όπως συνηθίζεται, κάλεσαν σε μποϊκοτάζ. «Τέρμα το Pantene για μένα, αρνούμαι αυτή τη μονόπλευρη πλύση εγκεφάλου», έγραψε ένας. «Μποϊκοτάζ σε κάθε εταιρεία που προωθει την ανωμαλία και τον εκφυλισμό», κάποιος άλλος.

Βγήκε μάλιστα και σχετικό hashtag, #cancel_pantene.

Εμείς εδώ λεξιλογούμε, οπότε θέλω να πω δυο λόγια για το πρώτο σκέλος του hashtag, το cancel, και για τη λεγόμενη cancel culture, που είναι ένας σχετικά καινούργιος όρος που ακούγεται όλο και περισσότερο.

Όπως λέει η αγγλική Βικιπαίδεια, η cancel culture («κουλτούρα της ακύρωσης» στην ελληνική Βικιπαίδεια) είναι μια σύγχρονη μορφή οστρακισμού, κατα την οποία κάποιος αποβάλλεται από κοινωνικούς ή επαγγελματικούς κύκλους, είτε στον κυβερνοχώρο και στα κοινωνικά μέσα είτε στην πραγματική ζωή. Αυτοί που υφίστανται τον οστρακισμό λέγεται ότι have been cancelled, ότι φάγανε άκυρο θα λέγαμε.

Σύμφωνα με το Dictionary.com, το cancel εδω έχει τη σημασία «σταματάω να υποστηρίζω ένα δημόσιο πρόσωπο (ή μια εταιρεία ή άλλο φορέα) επειδή είπε ή έκανε κάτι επιλήψιμο ή προσβλητικό». Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε το 2014 και αρχικά είχε συχνά τον χαρακτήρα προσωπικής δήλωσης, αλλά σταδιακά το cancellation λέγεται κυρίως για την οργισμένη μαζική διαδικτυακή κατακραυγή μιας προκλητικής δημόσιας τοποθέτησης.

Να πούμε όμως και δυο λόγια για την ετυμολογία της λέξης. Το αγγλικό ρήμα cancel ανάγεται, μέσω γαλλικών, στο λατινικό cancellare, το οποίο προέρχεται από το cancelli, πληθυντικό του cancellus. Σας θυμίζει τα κάγκελα; Καλά κάνει και σας τα θυμίζει.

Στα δικαστήρια της αυτοκρατορικής εποχής, η έδρα του δικαστή χωριζόταν από το ακροατήριο με ένα καφασωτό πλέγμα, το οποίο ονομαζόταν cancelli, που είναι υποκοριστικό του cancri. Σε κάθε πλευρά αυτού του χωρίσματος στεκόταν ένας δικαστικός κλητήρας, που μεταβίβαζε τις εντολές του δικαστή, γνωστοποιούσε τις αποφάσεις κτλ. Αυτός ο κλητήρας λεγόταν cancellarius, λέξη που πέρασε στα ελληνικά της ύστερης ελληνιστικής εποχής ως καγκελλάριος, ενώ στις ευρωπαϊκές γλώσσες ο όρος εξελίχθηκε έτσι που να δηλώνει διάφορους υψηλούς αξιωματούχους. Από εκεί φυσικά προέρχεται και το κοινό «κάγκελο». Αλλά να μην ξεστρατίζω, αυτά τα έχουμε ξαναπεί σε παλιό άρθρο.

Στα ύστερα λατινικά, όταν κάποιος διέγραφε ένα κομμάτι κειμένου, τραβώντας οριζόντιες και κατακόρυφες γραμμές, έτσι που να μοιάζει με το πλέγμα των cancelli, το είπαν cancellare. Κι έτσι το ρήμα cancellare πήρε τη σημασία «διαγράφω», και σταδιακά αυτό επεκτάθηκε στις σημερινές σημασίες (ακυρώνω κτλ.)

Η cancel culture, η καγκελοκουλτούρα -δεν προτείνω στα σοβαρά αυτόν τον όρο!- είναι λοιπόν ένα νέο φαινόμενο του κυβερνοχώρου. Κάποιοι το θεωρούν αρνητικό, μορφή λογοκρισίας και ενάντιο στην ελευθερία του λόγου. Από την άλλη, η άσκηση κριτικής είναι επίσης μέρος της ελευθερίας του λόγου και μάλιστα από τα πιο βασικά.

Συμβαίνει βέβαια πολλές φορές η μαζική κατακραυγή να ξεφεύγει σε παρεκτροπές -αν και γενικά οι αυθόρμητες μαζικές εκδηλώσεις, αν τις δει κανείς με το μικροσκόπιο, ποτέ δεν είναι ανεπίληπτες και τέλειες σε όλα.

Οπότε, δεν θα καταδικάσω ούτε θα επιδοκιμάσω εκ προοιμίου τη μια ή την άλλη εκστρατεία «ακύρωσης», θα δω πρώτα τον στόχο που επιδιώκει.

Ενδιαφερον είναι πάντως ότι η συγκεκριμένη εκστρατεία «ακύρωσης» του σαμπουάν Pantene δεν φάνηκε να έχει μεγάλη απήχηση, έστω κι αν την ενστερνίστηκε η ακροδεξιά πολιτεύτρια της ΝΔ που θέλει να μας πείσει ότι οι ΛΟΑΤΚΙ είναι κακοί πατριώτες, ενδοτικοί (δεν έχει ακούσει για τον Ιερό Λόχο των Θηβαίων, που ήταν ζευγάρια ερωμένων, νιώθω τον πειρασμό να πω).

[Σκέφτηκα πριν ανεβάσω το τουίτ της κυρίας, μήπως έτσι της κάνω διαφήμιση. Ο κίνδυνος είναι υπαρκτός, αλλά ίσως προέχει η αποδοκιμασία, ώστε να σκεφτεί το κόμμα της ότι θα έχει κόστος να την εντάξει στα ψηφοδέλτιά του].

Το ότι η τοποθέτηση της κυρίας αποδοκιμάστηκε και από αρθρογράφους της Καθημερινής είναι ευχάριστο. Ακόμα κι αν η διαφήμιση είναι ξεπλυματική, πάντα είναι καλό πράγμα να βλέπεις τους ομοφοβικούς να τρώνε άκυρο!

 

Advertisement