Μηνολόγιον Φεβρουαρίου έτους 2022

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως, αλλά όχι πάντα, την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Τρ 1	† Ζαχαρίου Παπαντωνίου
Τε 2	Γενέσιον Γεωργίου Σουρή· επίσης Δημητρίου Μενδελέγεφ και του Περιοδικού Συστήματος αυτού
Πε 3	Προσεδάφισις επί της Σελήνης του πρώτου γηίνου αντικειμένου
Πα 4	† Τελευτή Θεοδώρου Κολοκοτρώνη. Και Δύτου Ανάδυσις
Σα 5	† Ιωάννου Γαβριήλ Εϋνάρδου
Κυ 6	Δυστύχημα του αεροδρομίου του Μονάχου
Δε 7	Καρόλου Ντίκενς και Λουκιανού Κηλαηδόνη του μοναχικού καουμπόη τελευτή
Τρ 8	Μάρκου Βαμβακάρη και Νικολάου Ξυλούρη, των γνησίων μελωδών
Τε 9	† Κοίμησις Διονυσίου Σολωμού. Και Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας
Πε 10	† Νικολάου Καββαδία, βάρδου των ναυτικών
Πα 11	† Καρτεσίου «σκέπτομαι άρα υπάρχω».
Σα 12	Γενέσιον Καρόλου Δαρβίνου
Κυ 13	Εφεύρεσις κινηματογραφίας υπό αδελφών Λυμιέρ και θανή Ιωάννου Καλαϊτζή του δαιμονίου γελοιογράφου
Δε 14	Έρωτος του ανικήτου
Τρ 15	Γενέσιον Γαλιλαίου
Τε 16	Ιστολογίου ίδρυσις· και Δημοκρίτου του Αβδηρίτου
Πε 17	† Θανάτωσις Ιορδάνου Μπρούνο επί της πυράς
Πα 18	Κοίμησις Μιχαήλ Αγγέλου και γενέσιον Νικολάου Καζαντζάκη, Κρητός
Σα 19	Γενέσιον Κοπερνίκου του ανατροπέως
Κυ 20	Εφεύρεσις φωνογράφου υπό Θωμά Έδισων.
Δε 21	Παγκόσμια ημέρα μητρικής γλώσσης
Τρ 22	† Αμερίκου Βεσπουκίου
Τε 23	† Ιωάννου Γουτεμβεργίου και της τυπογραφίας εν Ευρώπη. Και ίδρυσις της ΕΠΟΝ
Πε 24	† Τένεση Γουίλιαμς
Πα 25	Γενέσιον Καρόλου Γολδόνη
Σα 26	Γενέσιον Βίκτωρος Ουγκώ
Κυ 27	Ανακάλυψις της δομής του DNA. Και τελευτή Άλκης Ζέη
Δε 28	† Κήδευσις Κωνσταντίνου Παλαμά – «Ηχήστε οι σάλπιγγες!…»

Στο παλιό ρωμαϊκό ημερολόγιο, που το έχουμε δανειστεί, ο Φλεβάρης ήταν ο τελευταίος μήνας του χρόνου -η χρονιά άρχιζε από τον Μάρτιο. Στο τέλος του χρόνου γίνονταν τελετές εξαγνισμού, και από το februum (= κάθαρση) ο μήνας ονομάστηκε Februarius. Από το Φεβράριος > Φεβράρης > Φεβλάρης προέκυψε η δημώδης ονομασία Φλεβάρης, που παρετυμολογικά συνδέεται με τη φλέβα, δηλ. ο Φλεβάρης ανοίγει τις φλέβες του (φλεβίζει) και βρέχει τον κόσμο -εξού και η παροιμία “Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει”.

Μάλιστα, στις θηλάζουσες υπήρχε η εθιμική συνήθεια, για την πρόληψη των παθήσεων των θηλών, να τηρούν απόλυτη αργία και νηστεία την ημέρα της Υπαπαντής, στις 2 Φεβρουαρίου, που σαράντισε η Παναγία-Λεχώνα. Η κάθε μικρομάνα πριν θηλάσει το βρέφος της σταύρωνε τις θηλές των μαστών της και έλεγε την παρακάτω επωδή τρεις φορές: “Φλεβάρη, φλέβες άνοιξε στις ρώγες των βυζιών μου για να βυζάξω το παιδί και να το μεγαλώσω για να βυζάξω τον υγιό τον κανακάρικό μου”.

Ο Φλεβάρης είναι ο μόνος μήνας που έχει λιγότερες από 30 ημέρες, και γι’ αυτό λέγεται Κουτσοφλέβαρος, ενώ σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας έχει κι άλλα ονόματα που δηλώνουν κάτι ανάλογο: Μικρός, Κουτσός, Γκουζούκης και Κούντουρον (ποντ. κοντή+ουρά). Και εξαιτίας αυτού, μια από τις παροιμιώδεις «ανύπαρκτες ημερομηνίες», είναι και η 30 Φεβρουαρίου, όπως είναι και οι 32 του μηνός, η μέρα του Αγίου Ποτέ (και του άλλου που αρχίζει απ’ το ίδιο γράμμα), ο μήνας που δεν έχει Σάββατο ή ο κόκκινος Μάης.

Υπάρχουν άφθονες λαϊκές παραδόσεις για το πώς έχασε τις μέρες του ο Φλεβάρης. Παραθέτω μία από το Σοποτό Αχαΐας, που περιλαμβάνεται στο κλασικό βιβλίο Παραδόσεις του Ν. Πολίτη: Ήτανε μια φορά μια γριά, κι είχε κάτι κατσικάκια. O Mάρτης τότες είχε είκοσι οχτώ ημέρες κι ο Φλεβάρης τριάντα μία. Ήρθε εκείνη την εποχή ο Mάρτης κι επέρασε χωρίς να κάμει χειμώνα. Kαι η γριά, από τη χαρά της που βγήκανε πέρα καλά τα κατσικάκια της, εγελάστη και είπε: «Στην πομπή σου, γερο-Mάρτη, τ’ αρνοκατσικάκια μου καλά τα πέρασα». Kαθώς τ’ άκουσεν αυτά τα λόγια ο γερο-Mάρτης, εθύμωσε και στη στιγμή δανείζεται τρεις ημέρες από το Φλεβάρη, το γείτονά του, και αρχίζει ένα σορόκο, π’ έκαμε τη γριά να χωθεί από κάτου από ένα κακκάβι και να φωνάζει:«Kάτσι, κάτσι, κάτσι!» γιατί έλεγε ότ’ εχόρευαν τα κατσικάκια απάνου στο κακκάβι. Tα κατσικάκια της γριάς εψόφησαν από το σορόκο. Kι από τότε έχει ο Mάρτης τριάντα μία ημέρα και ο Φλεβάρης είκοσι οχτώ. Ένεκα γι’ αυτό πόπαθε εκείνη η γριά, τις τρεις ύστερες ημέρες του Mάρτη τις λένε «ημέρες των γριών». Kαι ονοματίζουνε καθεμία από δαύτες και με τ’ όνομα μιανής από τις πλιο ηλικιωμένες γριές του χωριού· και αν τύχει καλή η ημέρα, λεν πως και η γριά είναι καλή, και αν γίνει κακοκαιρία, λεν πως από την κακία της έγινε.

Είπαμε πιο πάνω ότι «Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει». Πολλοί προσθέτουν κι ένα δεύτερο σκέλος που μετριάζει τη μετεωρολογικήν αισιοδοξία της παροιμίας. Στην Κεφαλονιά λένε ή λέγανε «μα αν τις φλέβες του ανοίξει, ξεροπήγαδα γεμίζει», ενώ στην Κρήτη «μα κι αν τύχει και θυμώσει μες στα χιόνια θα μας χώσει». Και μια άλλη παροιμία: “Απ’ τα μέσα του Φλεβάρη, χτυπάει τ’ αλόγου το ποδάρι”, διότι τ’ άλογα ένιωθαν την άνοιξη να έρχεται και ζωήρευαν.

Είναι πάντως γεγονος ότι στα μέρη τα δικά μας ο Φλεβάρης πράγματι μυρίζει καλοκαίρι, και οι λιακάδες του είναι καλοδεχούμενες αφού προαναγγέλλουν την άνοιξη. Γράφει ο Βάρναλης στους Σκλάβους Πολιορκημένους:

Στης αμυγδαλιάς τα χιόνια,
στις λιακάδες του Φλεβάρη,
στου Μαρτιού τα χελιδόνια
και στ’ Αυγούστου το φεγγάρι
είχες μου, καρδιά, σπαρτάρει.

Αντίθετα, όπως μας ενημέρωσαν πριν από μερικά χρόνια οι ανταποκριτές μας, στα Πολωνικά ο Φλεβάρης είναι Luty, που σημαίνει κάτι σαν «μεγάλη παγωνιά», ενώ στα σουηδικά η λαϊκή ονομασία του είναι göjemånad, ο μήνας του χιονιού.

Ο Φλεβάρης είναι από τους μήνες για τους οποίους έχει φτιαχτεί λέξη για γεγονότα που συνέβησαν στη διάρκειά του, αν και κοντεύει να ξεχαστεί. Πρόκειται για τα Φεβρουαριανά: τις συγκρούσεις στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1863 μεταξύ Ορεινών και Πεδινών, στη μεσοβασιλεία μεταξύ Όθωνα και Γεωργίου.

Να μην είμαστε όμως αθηνοκεντρικοί. Υπάρχουν και τα Φεβρουαριανά του Βόλου, η μεγάλη διαδήλωση στις 15.2.1921, μια απο τις πλέον σημαντικές στιγμές του εργατικού κινήματος προπολεμικά

Αντιγράφω από το περιοδικό Εν Βόλω, αριθ.30, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2008:

Οι εργάτες του Βόλου είχαν καταφέρει να διατηρήσουν σταθερή την τιμή του ψωμιού με μαζικές διαμαρτυρίες αλλά και πρωτοποριακές ενέργειες, όπως την ίδρυση φούρνου της Πανεργατικής Ένωσης Βόλου ΠΕΒ. Στις αρχές του 1921 η τιμή του ψωμιού ανέβηκε λόγω των σκανδαλωδών επιπλέον εξόδων εκφόρτωσης ενός μεγάλου φορτίου αλεύρων. Συγκεκριμένα ο λιμενάρχης με ψευδή βεβαίωση ότι το πλοίο ΝΙΣΚΙ ΝΟΒΟΓΟΡΟΔ δεν μπορούσε να προσδέσει στον λιμενοβραχίονα, επέτρεψε σε εργολάβο να μεταφέρει το αλεύρι με τις μαούνες του. Προκαλείται έτσι αγανάκτηση και η ΠΕΒ κάλεσε συλλαλητήριο για τις 15.2 με ομιλητές τους Αβραάμ Μπεναρόγια, Θωμά Αποστολίδη και Σπύρο Σταυράκη, μέλη του ΣΕΚΕ. Περίπου 12 με 15.000 άτομα συμμετείχαν. Μετά τις ομιλίες ακολούθησε πορεία κατά την οποία κάποιοι έσπασαν τζάμια στο μακαρονοποιείο Σκαρίμπα και στο Ακταίο και άλλα κέντρα επί της παραλίας. Η αστυνομία παρότι παρούσα δεν επεμβαίνει. Καλεί όμως σε βοήθεια τον στρατό για να αντιμετωπίσει την κομμουνιστική στάση. Έτσι δύο λόχοι πεζικού κατέλαβαν την πόλη όταν οι ταραχές είχαν πλέον σταματήσει και η αστυνομία συνέλαβε τους συνδικαλιστές ηγέτες οι οποίοι πλέον …κοιμούνταν. Συνελήφθησαν όλοι όσοι είχαν κατά καιρούς εκλεγεί σε διοίκηση σωματείου και οι γνωστοί κομμουνιστές, εκατοντάδες άτομα. Τα 15 εξ αυτών παρέμειναν προφυλακισμένα δύο χρόνια.

Ο Φεβρουάριος είναι επίσης από τους μήνες που έχουν δώσει επώνυμα, τόσο το Φλεβάρης όσο και το Φλεβαράκης (όπως ο προπονητής του μπάσκετ), πιθανώς από παρατσούκλι, ή το Φλεβαρόπουλος. Βρίσκω ότι το επώνυμο Φλεβάρης εντοπίζεται κυρίως στη Ρόδο, ενώ το Φλεβαράκης στο Σταυροχώρι Λασιθίου και στη Σητεία.

Τέλος, ο Φλεβάρης είναι ο μήνας που το ιστολόγιο γιορτάζει τα γενέθλιά του, αφού άρχισε να εκπέμπει στις 16 Φεβρουαρίου 2009. Φέτος θα κλείσουμε δεκατρία χρόνια, ζωή να ‘χουμε.

Και ο φετινός Φλεβάρης είναι σημαδιακός και από μιαν άλλη άποψη, ότι κλείνουν δύο χρόνια από τον ερχομό της πανδημίας στα μέρη μας και στη ζωή μας. Θυμίζω ότι το πρώτο κρούσμα στη χώρα βρεθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2020 και η πρώτη απαγόρευση ήταν η απαγόρευση των καρναβαλικών εκδηλώσεων, στις 28-29 Φεβρουαρίου (ηταν δίσεκτο το 2020, καραδίσεκτο) και 1 Μαρτίου. Οι νεκροί και τα λοκντάουν ήρθαν τον Μάρτη. Στο περσινό αντίστοιχο άρθρο μας, μια φίλη είχε ευχηθεί του χρόνου να μη συζητάμε για το κακό, εννοώντας να έχει φύγει από τη ζωή μας. Η αλήθεια είναι πως το συζητάμε λιγότερο, αλλά επειδή το’χουμε συνηθίσει.

Συνηθίζω τα μηνολόγια να τα κλείνω με τραγούδι, που βέβαια αναφέρεται στον εκάστοτε μήνα. Ο Φεβρουάριος, φυσικά, έχει στο όνομά του τον δίσκο Άγιος Φεβρουάριος, του Δήμου Μούτση και του Μάνου Ελευθερίου, έναν από τους σημαντικούς δίσκους του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού. Όπως έχει εξιστορήσει ο Μάνος Ελευθερίου, ο ίδιος είχε προτείνει τίτλο με τον Άγιο Στέφανο, αλλά ο Μούτσης ήθελε οπωσδήποτε να αρχίζει το όνομα από Φ.

Ωστόσο, έχουμε βάλει άλλη φορά τραγούδια από τον σημαντικότατο αυτό δίσκο, και θα ξαναβάλουμε στο μέλλον. Σήμερα όμως θα βάλω ένα τραγούδι για έναν συγκεκριμένο Φλεβάρη, τον Φλεβάρη του 1848. Με τη Μαρία Δημητριάδη, σε μουσική Θάνου Μικρούτσικου και στίχους Άλκη Αλκαίου. Τι έγινε τον Φλεβάρη του 1848; Ένα φάντασμα πλανήθηκε πάνω από την Ευρώπη.

Advertisement