Αναθεωρητής, μια νέα σημασία

Ένας όρος που ακούστηκε αρκετά κατά τον σχολιασμό του πολέμου που εξακολουθεί να μαίνεται στην Ουκρανία, καθώς σήμερα κλείνουμε μια βδομάδα απο τη ρωσική εισβολή, ειναι και ο όρος αναθεωρητής -ή, για να το εξετάσουμε πιο σφαιρικά, η οικογένεια όρων: αναθεωρητής – αναθεωρητισμός – αναθεωρητικός (ιδίως αναθεωρητική δύναμη).

Για παράδειγμα, σε άρθρο του Ευτύχη Βαρδουλάκη στη Lifo: Η Ελλάδα δεν είναι αναθεωρητική δύναμη. Η επίθεση του Πούτιν είναι η πιο ωμή αναθεωρητική πρωτοβουλία της σύγχρονης εποχής. Αν δεν καταδικαστεί απόλυτα και εμφατικά, αν δεν αποτύχει, τότε θα ανοίξει η όρεξη και σε άλλους αναθεωρητές και αυτό δεν είναι καλό για εμάς. (Στο ίδιο άρθρο εμφανίζεται, ίσως υποχρεωτικά, το κλισέ για τη σωστή μερια της ιστορίας, στο οποίο αφιερώσαμε το χτεσινό μας άρθρο).

Στη Βουλή, ο εκπρόσωπος του ΚΙΝ.ΑΛ. κ. Μιχάλης Κατρίνης υποστήριξε ότι «Ο κ. Πούτιν δεν αμφισβητεί απλά το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο σύστημα ασφαλείας, αλλά υλοποιεί μια αναθεωρητική πολιτική επαναχάραξης των συνόρων με τη χρήση στρατιωτικής βίας», αλλά παράλληλα τόνισε πως «αναθεωρητική δύναμη, όμως, δεν είναι μόνο η Ρωσία στην παρούσα φάση. Είναι και η Τουρκία. Και το έχει εκδηλώσει ξεκάθαρα … ο ίδιος ο κ. Ερντογάν είναι αυτός που το 2017, αναφερόμενος στη συνθήκη της Λωζάννης, είχε δηλώσει ότι “όταν αλλάζουν τα πάντα, δεν μπορούμε να βρισκόμαστε στο σημείο που βρεθήκαμε τότε”»

Μιλώντας πρόσφατα στο υπουργικό Συμβούλιο, ο πρωθυπουργός είπε: “Ας μην ξεχνάμε ότι ο αναθεωρητισμός συνεχίζει να πληγώνει την Κύπρο, αλλά καραδοκεί και στη γειτονιά μας”. Ο ίδιος, στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, που έγινε με τηλεδιάσκεψη, τόνισε: ο αναθεωρητισμός είναι η βασική απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και δεν πρέπει να γίνεται ανεκτός, απ’ όπου κι αν προέρχεται. Αλλά και στην πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή ο Αλέξης Τσίπρας υποστήριξε ότι χρειάζονται, στον διάλογο με την Τουρκία, «ξεκάθαρες κόκκινες γραμμές για απαράδεκτες διεκδικήσεις όπως η αποστρατικοποίηση [σικ, αλλά το άρθρο για την απλολογία είναι άλλο] των νησιών και ο αναθεωρητισμός για τη Συνθήκη της Λωζάνης»

Με βάση τα παραπάνω παραθέματα και άλλα που βρίσκονται εύκολα σε κείμενα της τελευταίας περιόδου, βλέπουμε ότι ως «αναθεωρητισμός» νοείται εδώ η προσπάθεια για αλλαγή συνόρων με χρήση στρατιωτικής βίας, γενικότερα η αμφισβήτηση διεθνών συνθηκών και συμφωνιών και η ανατροπή της ισορροπίας στις διεθνείς σχέσεις. Αναθεωρητής είναι ο πολιτικός ηγέτης που επιδίδεται σε αναθεωρητισμό, αντίστοιχα δε αναθεωρητική δύναμη χαρακτηρίζεται η αντίστοιχη χώρα.

Η σημασία αυτη απουσιάζει από τα λεξικά, όπου καταγράφονται άλλες σημασίες αυτής της οικογένειας λέξεων. Πράγματι, όσοι έχουμε περάσει από την κομμουνιστική αριστερά μετά τη μεταπολίτευση, θυμόμαστε ότι «αναθεωρητές» αποκαλούσε το ΚΚΕ τα στελέχη και τους οπαδούς του ΚΚΕ εσωτερικού, κατηγορώντας τους ότι έχουν αναθεωρήσει τις βασικές αρχές του μαρξισμού-λενινισμού. Με αυτή τη σημασία, ο αναθεωρητισμός είναι λεξικογραφημένος κανονικά, πλάι στο συνώνυμό του, ρεβιζιονισμός.

Πράγματι, ο αναθεωρητισμός είναι μεταφραστικό δάνειο από το γαλλ. révisionnisme ή/και από το ρωσικό Ревизионизм, αλλά στην κομμουνιστική ορολογία είχε εισαχθεί και ο γαλλικός/ρωσικός όρος ως κανονικό δάνειο, ως ρεβιζιονισμός. Πάντως, ενώ οι σοβιετικοί κατηγορούσαν για ρεβιζιονισμό τους ευρωκομμουνιστές ή νωρίτερα τους τιτοϊκούς, από τη δεκαετία του 1960 και μετά δέχτηκαν κι εκείνοι αντίστοιχες μομφές από τους κινέζους κομμουνιστές ή από τα μαοϊκά κινήματα. Όπως τα θυμάμαι, στην Ελλάδα το ΚΚΕ χρησιμοποιούσε κυρίως, στην επίσημη φρασεολογία του, τον όρο «αναθεωρητές» ενώ για «ρεβιζιονιστές» μιλούσαν περισσότερο οι ομάδες της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, το ΕΚΚΕ και το ΚΚΕ μ-λ κυρίως. Ο ρεβιζιονισμός συχνά πήγαινε χέρι χέρι με τον ρεφορμισμό αλλά κανονικά υπάρχει διαφορά ανάμεσά τους,

Και βέβαια, το ΚΚΕ για μεγάλο διάστημα, απαντώντας και στο συκοφαντικό «ΚΚΕ εξωτ.» με το οποίο το αποκαλούσαν οι σύντροφοι της άλλης πλευράς, χρησιμοποιούσε τον μειωτικό όρο Α.Ο. (Αναθεωρητική Ομάδα) για να αναφέρεται στο «εσωτερικό». Καθώς όμως η ανανεωτική αριστερά άντεξε την εκλογική ήττα του 1981 και αργότερα έπαψε να διεκδικεί στον τίτλο της την κομμουνιστική ιδιότητα (τουλάχιστον η πλειοψηφία της), ΚΚΕ και ΕΑΡ προσέγγισαν τις θέσεις τους στον ενιαίο Συνασπισμό και έπαψε να χρησιμοποιείται ο όρος «αναθεωρητές».

Αλλά αναθεωρητές δεν υπάρχουν μόνο στο κομμουνιστικό κίνημα. Όταν άρχισα να ασχολούμαι επαγγελματικά με τη μετάφραση, εκτός από μεταφράσεις έκανα και θεωρήσεις μεταφράσεων -τότε ήταν σχεδόν υποχρεωτικό, στους περισσότερους εκδοτικούς οίκους. Η θεώρηση της μετάφρασης πιάνει και λάθη πληκτρολόγησης, πιάνει και θέματα τυποποίησης, ορθογραφικής και γλωσσικής, αλλά κυρίως εστιάζεται σε θέματα ύφους, μεταφραστικής ακρίβειας και ευστοχίας, πιάνει παρανοήσεις, μεταφραστικά λάθη, ορολογική ασυνέπεια κτλ.

Όταν όμως άρχισα να δουλεύω σε μεταφραστικές υπηρεσίες ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, διαπίστωσα, με ένα μικρό σοκ, ότι αυτό που η πιάτσα στην Ελλάδα ήξερε ως «θεώρηση μετάφρασης» στην ορολογία της ΕΕ ήταν γνωστό ως «αναθεώρηση μετάφρασης» και μάλιστα υπήρχε και θέση εργασίας (και αντίστοιχος βαθμός στην ιεραρχία) «αναθεωρητής» -αποδόσεις των γαλλικών révision και réviseur. Στην αρχή οι διακρίσεις ήταν άκαμπτες, δηλαδή μόνο οι αναθεωρητές, παλαιότεροι συνάδελφοι δηλαδή, εμπειρότεροι και κατά τεκμήριο καλύτεροι, έκαναν αναθεώρηση μετάφρασης. Στη συνέχεια, καθώς πολλαπλασιάστηκε ο φόρτος εργασίας, άρχισαν όλοι να αναθεωρούν όλους, αλλά και να μην αναθεωρούνται όλα τα κείμενα, παρά μόνο τα σημαντικότερα. Πρόλαβα πάντως, στις αρχές, τη διαδικασία της χειρόγραφης (ανα)θεώρησης, με το χαρτί να γεμίζει μουτζούρες και κοκκινάδια, τόσο ως (ανα)θεωρητής όσο και ως (ανα)θεωρούμενος. (Κάποιος συνάδελφος, την πρώτη φορά που αναθεώρησε μετάφρασή μου, για να μην πάρω αέρα ίσως, γέμισε κοκκινίλες το κείμενό μου, διορθώνοντας το «ακόμα» σε «ακόμη» και άλλα τέτοια καίρια. Τη δεύτερη φορά δεν διόρθωσε τίποτα).

Αλλά αναθεωρητές υπάρχουν και στον δικαστικό κλάδο: στη στρατιωτική δικαιοσύνη έχουμε Αναθεωρητικό Δικαστήριο, που επανεξετάζει τις αποφάσεις των στρατοδικείων, ένα είδος Εφετείου για ολόκληρη τη χώρα. Μάλιστα υπάρχουν και βαθμοί, Αναθεωρητής Γ’ που αντιστοιχεί στον ταξίαρχο, Αναθεωρητής Β’ στον υποστράτηγο, Αναθεωρητής Α’ στον αντιστράτηγο. Παρόλο που έχω διατελέσει αναθεωρητής με την πολιτική και με την επαγγελματική σημασία, το χατ τρικ μου ξέφυγε, μόνο αν υπάρχει μετεμψύχωση το προλαβαίνω.

Πάντως, και η δικαστική σημασία καταγράφεται στα λεξικά -και αποτελεί υποθέτω γαλλική επιρροή επίσης, αφού ο Καποδίστριας είσαξε (ας επιδοθώ κι εγώ σε αναθεωρητισμό) στην ελληνική έννομη ταξη τον γαλλικό στρατιωτικό κώδικα.

Έχουμε βέβαια και την αναθεώρηση του Συντάγματος, που γίνεται από Αναθεωρητική Βουλή -αλλά αυτή η αναθεώρηση, η συνταγματική, δεν έχει παράξει (και μ’ εκατό στη φυλακή και με τα χίλια μέσα) όρο «αναθεωρητής (Συντάγματος)» απ’ όσο ξέρω.

Η σημασία όμως που μας απασχολεί στο σημερινό άρθρο απουσιάζει από τα λεξικά -μόνο το Χρηστικό Λεξικό κάπως την πλησιάζει, όταν στη σημασία «που προβαίνει σε αναθεώρηση» δίνει τον όρο «αναθεωρητής της ιστορίας».

Κι εδώ πάντως έχουμε μεταφραστικό δάνειο -δείτε πόσα άρθρα κατηγορούν τον Πούτιν και τη Ρωσία για revisionism. Στη γαλλική πολιτική ορολογία, δεν εννοώ εδώ τη μαρξιστική, ο revisionnisme έχει μακρά ιστορία -ας πούμε αναφέρεται στα αιτήματα αναθεώρησης της Συνθήκης των Βερσαλλιών στον μεσοπόλεμο. Δεν αποκλείω, αλλά δεν το έχω ψάξει, να είχε εμφανιστεί από τότε ο όρος «αναθεωρητισμός» στα ελληνικά.

Αν όμως, όπως είπε ο πρωθυπουργός «ο αναθεωρητισμός είναι η βασική απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και δεν πρέπει να γίνεται ανεκτός, απ’ όπου κι αν προέρχεται», αυτό σημαίνει ότι η προσπάθεια για βίαιη αλλαγή συνόρων και καθεστώτων είναι καταδικαστέα όχι μόνο όταν προέρχεται από τον Πούτιν ή από τον Ερντογάν αλλά και, ας πούμε, από το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες στο Κόσοβο ή στη Λιβύη ή στην Υεμένη, ή (επισυνάπτεται κατάλογος των χωρών του πλανήτη).

Θα ήταν όμως λάθος, ίσως και εθνικώς ύποπτο, να ερμηνεύσουμε έτσι την πρωθυπουργική ρήση. Πρέπει να την κατανοήσουμε υπό το πρίσμα της «σωστής πλευράς της ιστορίας». Όταν ο αναθεωρητισμός προέρχεται από τη σωστή πλευρά της ιστορίας δεν είναι καταδικαστέος -ίσως μάλιστα δεν είναι καν αναθεωρητισμός. Από την άποψη αυτή, η απάντηση στο ασεβές ερώτημα που είχε θέσει προ καιρού ο καθηγητής Αλέξης Ηρακλείδης («Είναι η Ελλάδα αναθεωρητική δύναμη στο Αιγαίο;») είναι ένα βροντερό όχι. Γνωρίζουμε ότι η Ελλάδα βρέθηκε πάντοτε στη σωστή πλευρά της ιστορίας, επομένως δεν μπορεί να είναι αναθεωρητική δύναμη.

Όπερ έδει δείξαι.

 

 

Advertisement