Πόσα αρσενικά άρθρα βλέπουμε χωρίς να τα βλέπουμε;

Ο τίτλος του σημερινού μας άρθρου είναι παραλλαγή του τίτλου ενός βίντεο που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Δείτε το -δεν διαρκεί πολύ, άλλωστε, ούτε ενάμισι λεπτό.

Παρουσιάζει μιαν έφηβη κοπέλα να βλέπει παντού αφίσες διατυπωμένες στο αρσενικό γένος (Ο νικητής, Ο ζωγράφος στον 20ό αιώνα, Ο τελευταίος πολίτης, Γίνε ο καλύτερος σεφ), δηλαδή διατυπώσεις που αποκλείουν σε ένα επίπεδο την ίδια και όλες τις γυναίκες.

Θα πείτε, όταν λέμε «ο Έλληνας πολίτης», «ο ευσυνείδητος υπάλληλος», «ο πιο καλός μαθητής της τάξης» δεν εννοούμε μόνο άντρες ή αγόρια. Μπορεί να είναι (και συχνότερα είναι) κοπέλα αυτή που έχει την καλύτερη επίδοση στα μαθήματα. Ωστόσο, όταν στα ελληνικά ακούσουμε «ο μαθητής» σχηματίζεται στο μυαλό μας η εικόνα ενός αγοριού. Όταν ακούμε «οι υπουργοί», η εικόνα μερικών κουστουμαρισμένων κυρίων.

Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, στα ελληνικά το αρσενικό γένος είναι μη σημασμένο, δηλ. όταν λέμε «ποιος είναι;» εννοούμε αδιακρίτως «ποιος ή ποια», ενώ όταν λέμε «ποια είναι» εννοούμε ειδικά γυναίκα (οπότε θα το χρησιμοποιήσουμε μόνο στο «ποια γέννησε χτες» ή «ποια άπλωσε ρούχα στην ταράτσα», που δεν είναι αντρικές ενασχολήσεις).

Θα πει κάποιος: Όταν λέμε «όσοι» εννοούμε «όσοι άνθρωποι». Δεν είναι άνθρωποι οι γυναίκες; Αυτό βέβαια αντιστρέφεται -αν πούμε «όσες» εννοώντας «όσες υπάρξεις». Αφού μάλιστα οι γυναίκες στην Ελλάδα είναι πλειοψηφία (51%) αδικούμε λιγότερες έτσι.

Επίσης, αν και βεβαίως οι γυναίκες είναι άνθρωποι (σύμφωνα με τη σύνοδο της Μακόνης, το 704, που είχε γράψει κάποιος, ίσως ο Ροΐδης), πολλές φορές ταυτίζουμε τον άνθρωπο με τον άνδρα και όχι μόνο ετυμολογικά (αφού, όπως έχουμε γράψει, η λέξη δεν ετυμολογείται από το «άνω θρώσκω» αλλά μάλλον από το ανδρ- και ωπ-, που έχει όψη ανδρός). Για παράδειγμα, η φράση «τι σου έφταιξε ο άνθρωπος;» δεν έχει ποτέ ειπωθεί για γυναίκα. Θα πούμε «Τι σου έφταιξε η γυναίκα;».

Κάποιοι (και κάποιες) διαφωνούν με το «όσοι και όσες», που εμφανίζεται ολοένα και συχνότερα τον τελευταίο καιρό, επειδή φορτώνει τη φράση και την κάνει δύσκαμπτη. (Όσοι/ες φοιτητές/-τριες χρωστάνε το μάθημα…) Αν είναι έτσι, γιατί να μην χρησιμοποιούμε το θηλυκό; Όσες φοιτήτριες…

Στο κάτω κάτω, περισσότερες είναι οι φοιτήτριες από τους φοιτητές και οι γυναίκες από τους άνδρες. Αφού περάσαμε τόσους αιώνες με τη μια λύση, ας δούμε τώρα την άλλη.

Ο καθηγητής Αριστείδης Χατζής μου είπε ότι χρησιμοποιεί αυτή τη λύση εδώ και μερικά χρόνια στις ανακοινώσεις του προς τις φοιτήτριες και τους φοιτητές του στο ΙΦΕ (πρώην ΜΙΘΕ).

Παράδειγμα: Εάν κάποια φοιτήτρια έχει αποφασίσει να μην παρακολουθήσει το μάθημα θα πρέπει να μου το δηλώσει αμέσως. …  Όσες δεν έχετε βρει άτομο για ζευγάρι μέχρι την ερχόμενη Πέμπτη θα συμπληρώσετε τότε τη φόρμα σας και θα μου τη στείλετε. …Ανέβασα στα έγγραφα τις οδηγίες για το debate αν και είναι πολύ νωρίς. Κυρίως για να πάρει μια ιδέα όποια ενδιαφέρεται.

Στις παραδοσιακές ανακοινώσεις, αυτά θα ήταν: Εάν κάποιος φοιτητής … Όσοι δεν έχετε βρει άτομο … για να πάρει μια ιδέα όποιος ενδιαφέρεται.

Έχω επίσης ακούσει ότι η καθηγήτρια Αγγέλα Καστρινάκη στην Κρήτη εναλλάσσει αρσενικό και θηλυκό γένος. Ο φίλος μου ο Γιάννης Οικονόμου επίσης χρησιμοποιεί το θηλυκό ως μη σημασμένο («Οι Ρωσίδες έκαναν εισβολή στην Ουκρανία», θα έγραφε, υποθέτω). Σκεφτομαι σε μελλοντικό άρθρο να ακολουθήσω κι εγώ αυτή τη συνταγή.

Αλλά να επιστρέψουμε στο βιντεάκι. Νομίζω πως εγώ δεν θα επικέντρωνα τόσο πολύ στο άρθρο όσο στο ουσιαστικό ή στην αντωνυμία -αλλά αναγνωρίζω πως είναι πιο εύκολο να οπτικοποιηθεί το άρθρο.

Όμως έχουμε ένα δεύτερο θέμα. Το βιντεάκι έχει γυριστεί όχι από κάποια φεμινιστική πρωτοβουλία αλλά από το πρόγραμμα EQUALL, που το έχει δημιουργήσει η Τράπεζα Πειραιώς, οπότε θα μπορούσε να θεωρηθεί ξέπλυμα του καπιταλιστικού οργανισμού μέσα από ένα ανώδυνο θέμα που χαρίζει στον χορηγό ένα λούστρο προοδευτικότητας και κοινωνικής ευθύνης.

Η αντίρρηση αυτή είναι βασιμη. Πολύ περισσότερο που, όπως πολλοί έσπευσαν να επισημάνουν, η ίδια η τράπεζα που κηρύσσει την ισότητα θα έκανε πολύ καλά να την είχε ήδη εφαρμόσει στα του οίκου της. Όταν από τα 13 μέλη του διοικητικού της συμβουλίου μόνο τα 2 είναι γυναίκες, δικαιούται κανείς να την εγκαλέσει για ανειλικρίνεια.

Στη σελίδα του βιντεακιού στο Γιουτούμπ διαβάζω πολλά οργισμένα σχόλια από άντρες (από τη φρασεολογία εικάζω ότι οι περισσότεροι τοποθετούνται στα δεξιά του πολιτικού φάσματος) που ανακοινώνουν ότι στο εξής θα πάρουν τις καταθέσεις τους από την Τράπεζα Πειραιώς ή δεν θα ανανεώσουν τις πιστωτικές τους κάρτες όταν λήξουν. Στο Τουίτερ ξεκίνησε και τρεντ, #cancel_piraeus_bank. Ανάλογες αντιδράσεις είχαμε παρατηρήσει σε σχόλια για διαφημίσεις εταιρειών που προωθούν ΛΟΑΤΚΙ μηνύματα (πρόσφατα με τα σαμπουάν Pantene).

Κλείνω παραφράζοντας κάτι που είχε γράψει ο φίλος μας ο π2 (σε μια συζήτηση για τον όρο «γυναικοκτονία», όπου επίσης είχαν εκφραστεί οργισμένες αντιδράσεις) είναι απολύτως θεμιτό να θεωρεί κανείς δευτερεύον πρόβλημα τη χρήση του αρσενικού άρθρου ή να διαφωνεί με την προτεινόμενη λύση. Αλλά είναι δυσεξήγητες τόσο βίαιες αντιδράσεις -τι φοβούνται άραγε αυτοί που καλούν σε μποϊκοτάζ του ενός ή του άλλου διαφημιζόμενου;

Advertisement