Επικός, μια επέκταση σημασίας

Σύμφωνα με το λεξικό, επικός είναι αυτός που αναφέρεται στο έπος (επικός ποιητής, ας πούμε) ή αυτό το έργο τέχνης που χαρακτηρίζεται από μεγαλοπρεπές ύφος, υψηλά νοήματα ή/και μεγάλη έκταση, ή μια πράξη που χαρακτηρίζεται από ηρωισμό, που αξίζει να εξυμνηθεί.

Αυτά που έγραψα πιο πάνω είναι σύνθεση από τους ορισμούς του ΛΚΝ και του Λεξικού Μπαμπινιώτη, αλλά και το νεότερο ΜΗΛΝΕΓ ή το Χρηστικό Λεξικό δεν διαφοροποιούνται.

Ωστόσο, τις προάλλες διάβασα τον τίτλο άρθρου από κάποιο κουτσομπολίστικο σάιτ: Επικός διάλογος ανάμεσα σε Καινούργιου και Αλεξανδρή. Και γκουγκλίζοντας λίγο, πάντα με πρόσφατα παραδείγματα: Επικός Λάκης Γαβαλάς: Δεν χρειαζόταν να περάσω τέτοια τιμωρία και βία από το ελληνικό κράτος. Λίβερπουλ: Επικός Τσιμίκας τρόλαρε τους συμπαίκτες του. Επικός καβγάς της Χ με την Ψ. Επικός Αντετοκούνμπο: Πώς σχολίασε ένα τσουχτερό δείπνο στο Λος Άντζελες. Αν περιηγηθείτε τα βιντεάκια στο Γιουτούμπ, θα βρείτε αμέτρητα «επικά» παραδείγματα.

Ασφαλώς ο διάλογος της τάδε σελέμπριτης με τον τάδε ή το σχόλιο του Αντετοκούνμπο για τον τσουχτερό λογαριασμό στο εστιατόριο δεν αναφέρονται φυσικά στα έπη, αλλά ούτε και χαρακτηρίζονται από ηρωισμό. Θα έλεγα ότι έχουμε λοιπόν μιαν επέκταση σημασίας, έστω κι αν κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι ο ορισμός «πράξη που αξίζει να εξυμνηθεί» θα μπορούσε, με το κατάλληλο τέντωμα βέβαια, να καλύψει και την τοποθέτηση του Λάκη Γαβαλά για την άδικη τιμωρία του.

Στα αρχαία ελληνικά, έπος ήταν ο λόγος, η ομιλία, αλλά και η λέξη. Ήταν τα λόγια σε αντίθεση με τις πράξεις, με το έργο, μιαν αντίστιξη που τη βρίσκουμε πολλές φορές στα αρχαία κείμενα, ανάμεσά τους και στην παγιωμένη έκφραση «αμ’ έπος αμ’ έργον», το’πε και το’κανε δηλαδή. Θυμόμαστε ίσως το ομηρικό «ποίον σε έπος φύγεν έρκος οδόντων», ποιος λόγος δηλαδή ξέφυγε από τον φράχτη των δοντιών σου, όπως και την έκφραση «έπεα πτερόεντα», λόγια που πετάνε, χωρίς δηλαδή μεγάλη βαρύτητα. Τα «έπεα» (ή έπη) στον πληθυντικό δήλωναν επίσης την επική ποίηση ως είδος (σε αντιδιαστολή προς τα «μέλη»). Αρχαία λέξη είναι και ο επικός, με τη σημασία του σχετικού με την επική ποίηση, με τα έπη.

Από το λατινικό epicus, που βέβαια είναι δάνειο από το «επικός», έχουμε το γαλλ. épique και το αγγλικό epic. Tης αγγλικής λέξης η αρχική σημασία ήταν επίσης «ο σχετικός με το έπος» και στη συνέχεια πήρε και τη σημασία «μεγαλοπρεπής, ηρωικός».

Στα ιντερνετικά χρόνια, ο πήχης χαμηλώνει. Στα αγγλικά, στην καθομιλουμένη, το epic σημαίνει πλέον extending beyond the usual or ordinary, δηλ. κάτι που ξεπερνάει τα συνηθισμένα, με παραδειγματικές φράσεις όπως The after-prom party was truly epic ή You made an epic mistake. Να σημειώσουμε και την έκφραση epic fail, επική αποτυχία κατά λέξη, που δηλώνει την ολοκληρωτική αποτυχία σε περιστάσεις όπου δεν θα ήταν τόσο δύσκολη η επιτυχία. Παταγώδη τη λέγαμε πιο παλιά.

Αυτή ακριβώς η σημασία περνάει και στα ελληνικά, τώρα που το διαδίκτυο έχει εκμηδενίσει αποστάσεις στην (μονόδρομη ωστόσο) κυκλοφορία των όρων. Ο επικός καβγάς του τάδε με την τάδε ή η επική απάντηση του Λάκη Γαβαλά ή το επικό σχόλιο του Αντετοκούνμπο στην πραγματικότητα είναι, απλώς, ένας αξιομνημόνευτος καβγάς, ένα αξιοπρόσεκτο σχόλιο, μια καλοδιατυπωμένη και αιχμηρή ατάκα.

Τα γενικά λεξικά δεν έχουν, όπως είπαμε, καταγράψει τη σημασία αυτή, όμως τη βρίσκουμε στο slang.gr. Βέβαια, ο ορισμός που δίνεται (Επίθετο που φανερώνει ότι κάτι είναι μοναδικό στο είδος του και ως εκ τούτου θαυμαστό, όπως μοναδικά και θαυμαστά είναι και τα ομηρικά έπη) δεν αντιστοιχεί ακριβώς στη σημερινή σημασία («αξιομνημόνευτο») αλλά αφού έχει γραφτεί πριν από 12 χρόνια μπορούμε να σκεφτούμε ότι πριν από 12 χρόνια ο πήχης ήταν λιγάκι ψηλότερα.

Πέρα από το επίθετο, επικός, και το ουσιαστικό «έπος» έχει ανάλογες χρήσεις -μπορούμε να χαρακτηρίσουμε «έπος» ένα καλογραμμένο, εύστοχο σχόλιο, ας πούμε.

Και ενώ η σημερινή σημασία, αν την αναγνωρίσουμε για ξεχωριστή και άξια λεξικογράφησης, φαίνεται δάνειο από τα αγγλικά, κάποιον ρόλο θα έπαιξε, σκέφτομαι, και η αθλητικογραφία, που δεν τσιγκουνεύεται ηρωικούς χαρακτηρισμούς, γίγαντες, τιτάνες και ημίθεους. Ήδη το ΜΗΛΝΕΓ, στη σημασία επικός = κάτι που έχει χαρακτήρα ηρωικό και υπεράνθρωπο και αξίζει να εξυμνηθεί, δινει την παραδειγματική φράση: Πήραμε τη νίκη με επική ανατροπή, μετατρέποντας το 0-2 σε 3-2 μέσα σε είκοσι λεπτά.

Και βέβαια, τα καινούργια έπεα, της Καινούργιου και του Λάκη Γαβαλά, έρχονται να συναντήσουν τα αρχαία αν σκεφτούμε πως είναι, και αυτά, πτερόεντα: οι αδηφάγοι καταναλωτές στιγμιοτύπων θα τα ξεχάσουν πολύ γρήγορα. Κάθε έπος τρεις ημέρες, το μεγάλο τέσσερις.

 

 

 

Advertisement