Μηνολόγιον Αυγούστου έτους 2022

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως είναι αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Δε  1	Αυτοκτονία Νικολάου Ζαχαριάδη στο Σουργκούτ της Σιβηρίας
Τρ  2	† Ερρίκου Καρούζο
Τε  3	Κοίμησις Ιωάννου Παπαϊωάννου του μελωδού και Ανδρέου Εμπειρίκου του υπερρεαλιστού
Πε 4	† Ιωάννου Χριστιανού Άντερσεν, του μυθοποιού
Πα 5	Κοίμησις Μέριλυν Μονρόε, Ρίτσαρντ Μπάρτον, σερ Άλεκ Γκίνες. Και γενέσιον Άννης-Σίλιας της διαδικτυακής φίλης. Και του ενός εκ των δύο αριστουργημάτων που εποίησε ο Νικοκύρης.
Σα 6	Γενέσιον Αλεξάνδρου Φλέμιγκ, του ευεργέτου της ανθρωπότητος. Και των εν Χιροσίμα αμάχων.
Κυ 7	Ηρακλείτου, του Εφεσίου φιλοσόφου. Και του μπλόκου του Βύρωνα.
Δε 8	Του Ινδού διανοητού Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ
Τρ 9	Ανάληψις Απολλωνίου του Τυανέως εκ του ιερού της Δικτύννης. Και των νεκρών στο Ναγκασάκι.
Τε 10	† Κωνσταντίνου Χριστοφορίδη, πατρός της αλβανικής φιλολογίας
Πε 11	† Θανή Ιωάννου Ουνιάδου
Πα 12	Παγκόσμια Ημέρα Νεολαίας
Σα 13	Των εν Μαραθώνι, Ελλήνων προμαχούντων Αθηναίων και Παγκόσμια Ημέρα των Αριστεροχείρων. Και γενέσιον Φιδέλ του Κουβανού επαναστάτη.
Κυ 14	Κοίμησις Βερτόλδου Μπρεχτ, του δραματοποιού και Νικολάου Φέρμα, του μαγκίτη.
Δε 15	Θουκυδίδου Ολόρου Αλιμουσίου
Τρ 16	Πρώτη εγγραφή εις δίσκον της ανθρωπίνης φωνής υπό Θωμά Έδισον
Τε 17	Γενέσιον Πέτρου Φερμά, του μαθηματικού
Πε 18	† Θανή Ονωρίου Μπαλζακ
Πα 19	Εκτέλεσις του ποιητού Φρειδερίκου Γκαρθία Λόρκα
Σα 20	Των εν Θερμοπύλαις πεσόντων Σπαρτιατών και Θεσπιέων
Κυ 21	Ιωάννου Κωνσταντινίδη-Κώστα Γιαννίδη, του γλυκυτάτου μουσουργού
Δε 22	Γενέσιον Δημητρίου Γληνού, του μεγάλου διδασκάλου
Τρ 23	Διεθνής ημέρα κατά του δουλεμπορίου
Τε 24	Μαρτύριον Κοσμά του Αιτωλού και γενέσιον Λέο Φερρέ
Πε 25	Ταχτσή Κωνσταντίνου αναίρεσις
Πα 26	Κομφουκίου του φιλοσόφου
Σα 27	Διακήρυξις των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη. Και κοίμησις Σωτηρίας Μπέλλου.
Κυ 28	Γενέσιον Ιωάννου Γκαίτε
Δε 29	† Κοίμησις Αττίκ (κατά κόσμον Κλέωνος Τριανταφύλλου) και Γεωργίου Κοτζιούλα, του κατατρεγμένου ποιητού.
Τρ 30	Ρογήρου Βάκωνος
Τε 31	Πλινίου του πρεσβυτέρου

Ο Αύγουστος είναι ο δεύτερος μήνας του χρόνου που πήρε τ΄όνομά του από ιστορικό πρόσωπο -ο άλλος είναι ο Ιούλιος. Προηγουμένως ονομαζόταν Sextilis, έκτος μήνας δηλαδή στο παλιό ρωμαϊκό ημερολόγιο. Η ονομασία δεν άλλαξε όταν προστέθηκαν ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος στην αρχή, κι έτσι ο Sextilis ήταν πια όγδοος μήνας. Αρχικά ο Σεξτίλις είχε 29 μέρες, όταν όμως ο Ιούλιος Καίσαρας έκανε τη μεταρρύθμιση του ημερολογίου (που από τότε ονομάστηκε Ιουλιανό), του πρόσθεσε δυο μέρες. Ο Σεξτίλις ονομάστηκε Αύγουστος (Augustus) προς τιμή του αυτοκράτορα Αύγουστου, πράγμα που έγινε το 8 π.Χ. δηλαδή ενώ ζούσε ο αυτοκράτορας. Ωστόσο, δεν είναι αλήθεια αυτό που λέγεται, ότι τότε ο αυτοκράτορας Αύγουστος πρόσθεσε μια μέρα στον μήνα “του”, που την πήρε από τον Φλεβάρη, για να μην υστερεί ο μήνας “του” από τον Ιούλιο. Όπως είπα, την επιμήκυνση του μήνα την είχε κάνει ο Ιούλιος Καίσαρας.

Να θυμηθούμε, με την ευκαιρία, το ιστορικό μυθιστόρημα Αύγουστος του John Wiliams, εκδόσεις Gutenberg.

Να πούμε εδώ ότι στα λατινικά το επίθετο augustus σήμαινε μεγαλοπρεπής, λέξη που έχει περάσει στις νεότερες γλώσσες. Μάλιστα στα αγγλικά το august, που σημαίνει «επιβλητικός, μεγαλοπρεπής, σεβάσμιος» (π.χ. an august figure) συμπίπτει με το όνομα του μήνα (August) ενώ στα γαλλικά το αντίστοιχο επίθετο είναι auguste αλλά το όνομα του μήνα έχει περάσει από κάμποσα κύματα κι έχει γίνει Août.

Στα δικά μας τώρα. Ο Αύγουστος δεν έχει κάποια πολύ διαδεδομένη λαϊκή ονομασία (όπως είναι π.χ. ο Αλωνάρης ή ο Θεριστής). Σε κάποια μέρη, π.χ. στα Εφτάνησα και στην Ηλεία, λένε (ή λέγανε) “Άγουστος”. Ίσως από εκεί να το πήραν και οι Τούρκοι, που τον Αύγουστο τον λένε Ağustos. Το περίεργο είναι ότι οι Οθωμανοί τη Νάουσα την αποκαλούσαν Ağustos, «Αύγουστος» -που δεν ειναι πολύ μακριά από το ρωμαϊκό όνομά της, Αυγούστα (και Νέα Αυγούστα -> Νιάουστα -> Νάουσα, νομίζω).

Τον καιρό που η σταφίδα άξιζε χρυσάφι, οι σταφιδοπαραγωγοί περίμεναν τον Άγουστο πώς και πώς -όπως λέει ένας ήρωας του Καρκαβίτσα: “Ο Μάης βγάνει τα κεράσια, ο Θεριστής τ’ αγγούρια, ο Αλωνάρης τα καρπούζια και ο Άγουστος τα τάλαρα”. Και στο ποίημα του Λασκαράτου που ετυμολογεί σατιρικά τα τάλαρα, η Εύα παρακαλεί τον Αδάμ να αγοράσει “μπιστιού” (με πίστωση) και να πληρώσει “τον Άγουστο”, δηλαδή όταν θα πουλούσαν τη σταφίδα. Η λαϊκή αθυρόστομη σοφία αποκάλεσε και Διπλοχέστη τον Αύγουστο, επειδή τρώμε πολλά φρούτα, αλλά το παρατσούκλι αυτό το έχουν κι άλλοι μήνες. Λέγεται και Συκολόγος.

Άλλωστε, πολύ γνωστή είναι η παροιμιώδης φράση: Αύγουστε καλέ μου μήνα, νάσουν δυο φορές το χρόνο, που μάλλον δεν την πρωτοείπε τουρίστας αλλά αγρότης. Επίσης, αν πιστέψουμε τις παροιμίες, τον Αύγουστο είναι παχιές οι μύγες και είναι ο καιρός κατάλληλος για να τρώμε κολιό -αλλά σε παλιότερο άρθρο, ένας φίλος μάς πληροφόρησε ότι σύμφωνα με ζωοφιλικές οργανώσεις ο κολιός τον Αύγουστο είναι σε περίοδο αναπαραγωγής κι έτσι δεν κάνει να τον ψαρεύουμε και να τον τρώμε (και βέβαια, όπως και με όλες τις ημερολογιακές παροιμίες, ο σημερινός Αύγουστος δεν είναι ίδιος με τον Αύγουστο των παροιμιών, τον παλαιοημερολογίτικο). Πρόπερσι όμως ο φίλος μας ο Γιάννης Μ. αποκατέστησε το κύρος της παροιμίας με μια απλή διόρθωση: Κάθε πράμα στον καιρό του κι ο κολιός ως τον Αύγουστο. Ο καιρος του κολιού ειναι από Μάρτη έως Αύγουστο, μας είπε.

Οι πρώτες μέρες του Αυγούστου, δρίμες ή μερομήνια, θεωρείται ότι λειτουργούν προγνωστικά για τον καιρό όλης της επόμενης χρονιάς. Ας μας πουν οι εμπειρικοί μετεωρολόγοι του ιστολογίου την πρόγνωσή τους. Πάντως στην Κύπρο ο Αύγουστος θεωρείται μήνας άτυχος και υπάρχουν οι κακαουσκιές ή κακαουστιές (κακοαυγουστιές θα ήταν στην κοινή).

Τον Αύγουστο βέβαια έχουμε και τον Δεκαπενταύγουστο που είναι η κορύφωση του καλοκαιριού. Η βδομάδα εκείνη (περίπου) είναι και η περίοδος της απόλυτης νέκρας για υπηρεσίες και επιχειρήσεις της μεγαλούπολης -και για τα ιστολόγια νομίζω, αν και το δικό μας εδώ και εννιά δεκαπενταύγουστους δεν κάνει διακοπή ούτε μία μέρα και, εκτός απροόπτου, αδιάλειπτα θα το πάμε και φέτος.

Όμως λίγο μετά τις 20 του μηνός αρχίζουν οι πρώτοι να επιστρέφουν, πέφτει και καμιά πρώτη σταγόνα που έχει διαβάσει Ελύτη και προαναγγέλλει το φθινόπωρο. Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα, λέει άλλωστε η μία παροιμία -για να την αντικρούσει η άλλη, Μήτ’ ο Μάρτης καλοκαίρι, μήτ’ ο Αύγουστος χειμώνας.

Και για να συνεχίσουμε με τις αυγουστιάτικες παροιμίες, μια μισοξεχασμένη λέει «περί της υγείας σου τον Αύγουστο ερώτα», εξαιτίας παλαιότερα της έξαρσης των ελωδών πυρετών, αλλά και λόγω των συχνών εντερικών λοιμώξεων και της αλλοίωσης των ευπαθών τροφίμων σε καιρούς χωρίς ψυγεία. Επίσης, «Ο Αύγουστος είναι ο μήνας που θρέφει τους έντεκα» (λόγω της συγκομιδής των καρπών) και Μακάρι σαν τον Αύγουστο νάταν οι μήνες ούλοι!

Το όνομα Αύγουστος είναι σπάνιο αλλά υπαρκτό (θυμάμαι τον καθηγητή Αύγουστο Μπαγιόνα, που δεν ζει πια, ενώ ο Αύγουστος Κορτώ είναι ψευδώνυμο). Έχουμε το επίσης σπάνιο αλλ’ αρκετά συχνότερο Αυγουστίνος, ανάμεσά τους και τον αξέχαστο καλό μας φίλο που τόσο πρόωρα μάς άφησε. Το χαϊδευτικό Αυγουστής μπορεί να αναφέρεται και στα δύο, επιβιώνει όμως σήμερα κυρίως ως επώνυμο, ενώ συχνότερα είναι τα παράγωγα όπως Αυγουστίδης κτλ.

Επώνυμο Αύγουστος βρίσκω ένα και μοναδικό στη Σαλαμίνα, αλλά το επώνυμο Αυγουστής επιχωριάζει σε κάμποσα μέρη, με κυριότερες εστίες τα Κάτω Λεχώνια, τη Σκύρο, τους Καστελλάνους Κέρκυρας και τους Μυτιληνιούς Σάμου. Όμως υπάρχει και επώνυμο Αυγουστίνος, με βασικές εστίες τη Ζάκυνθο και απέναντι.

Αυγουστιανά γεγονότα (σαν τα Ιουλιανά δηλαδή ή σαν τα Σεπτεμβριανά) δεν έχουμε, διότι σύμφωνα με τον Ουμπέρτο Έκο “Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις” -ή έχουν πάρει άδεια οι δημοσιογράφοι. Βέβαια, αυτό το ευφυολόγημα δεν εμπόδισε τόσα και τόσα βαρυσήμαντα γεγονότα -όπως τον Αττίλα στην Κύπρο το 1974.

Έχουμε ακόμα το αυγουστιάτικο φεγγάρι το πολυτραγουδισμένο, και από ταινίες, ανάμεσα στις άλλες, τα Δυο φεγγάρια τον Αύγουστο του Κώστα Φέρρη, τον Δεκαπενταύγουστο του Γιάνναρη και τις Ήσυχες μέρες του Αυγούστου, του Βούλγαρη.

Κι ενα ποίημα για τον Αύγουστο, της Δώρας Μοάτσου, της γυναίκας του Βάρναλη:

Αύγουστος

Σκορπά το κλήμα γύρω τους χυμούς του
Τρυγούν μέσα στ’ αμπέλι τα σταφύλια.
Κι’ απ’ τη γυρτή του μπαλκονιού μας γρίλια,
Μέσα στ’απομεσήμερο τ’ Αυγούστου,

Η μυρουδιά του πατημένου μούστου
Στην κάμαρά μας μπαίνει την ανήλια,
Κ’ ηδονικά χαϊδεύει μου τα χείλια
Το κλήμα με τους ώριμους καρπούς του.

Τριγύρω μας απλώνει πονηρά
Τη μέθη με τα φλόγινα φτερά.
Δε φταίμε μεις αν μέσα στις καρδιές μας

Ξυπνούν αμαρτωλές οι επιθυμιές μας…
Ζεστό τ’ απομεσήμερο τ’ Αυγούστου,
Μεθυστικιά κ’ η μυρουδιά του μούστου.
(Χανιά 1917)

Από τραγούδια συνηθίζεται να βάζουν τον Αύγουστο του Παπάζογλου, αλλά από την πολλή επανάληψη τρίφτηκε κι έχασε τη μαγεία του. Να βάλουμε λοιπόν ένα παλιό τραγούδι, από τον καιρό του νέου κύματος. Αυγουστιάτικο φεγγάρι του Γιάννη Σπανού σε στίχους Αλ. Αλεξόπουλου, με την Καίτη Χωματά: