Μανιάτικες λέξεις (μια συνεργασία του Δημήτρη Ραπτάκη)
Posted by sarant στο 13 Δεκεμβρίου, 2022
Στις αρχές του περασμένου μήνα είχα δημοσιεύσει ένα άρθρο με λέξεις από τον Κάλαμο (το νησί του Ιονίου), και σας είχα προτρέψει να γράψετε κι εσείς άρθρα λεξιλογικής περιήγησης για την ιδιαίτερη πατρίδα σας. Πρώτος ανταποκρίθηκε ο φίλος μας ο Spiridione, με άρθρο για κερκυραϊκές λέξεις στο έργο του Ιωαν. Καρτάνου, ακολούθησε ο Λάμπας που διάλεξε 45 λέξεις από τη Γορτυνία και σήμερα ταξιδεύουμε λίγο πιο κάτω, αφού ο φίλος μας ο Δημήτρης Ραπτάκης είχε την πολύ καλή ιδέα να γράψει ένα άρθρο με μανιάτικες λέξεις, ειδικότερα της προσηλιακής, δηλαδή ανατολικής, Μάνης (η δυτική λέγεται «αποσκιαδερή»).
Ο Δημήτρης είναι μανιατοκρητικός, οπότε ξέρει από πρώτο χέρι τον τόπο και το ιδίωμά του. Λακωνίζει, οπότε το άρθρο του είναι σύντομο, αλλά μεστό. Προσθέτω κι εγώ μερικά πράγματα [σε αγκύλες]. Στο τέλος του άρθρου υπάρχει κατάλογος όλων των άρθρων «λεξιλογικής περιήγησης».
Τις παρακάτω λέξεις τις άκουσα από τη γιαγιά και την προγιαγιά μου – γεννημένες προπολεμικά στην Προσηλιακή Μέσα Μάνη.
Δεν ξέρω πόσες ακούγονται ακόμη – ο τόπος έγινε ολιγάνθρωπος και σαρώθηκε τώρα τελευταία από τον τουρισμό. Ευτυχώς, το τουριστικό κύμα σταματά συνήθως στην Τσίμοβα [την Αρεόπολη]. Για την εκφορά των λέξεων θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν κάποια χαρακτηριστικά της μανιάτικης ποικιλίας της πελοποννησιακής διαλέκτου: ελαφρύς τσιτακισμός, δασύ χι, ότι το σίγμα προφέρεται συχνά ως ζ, ενώ η κατάληξη σε -ω των ρημάτων ακουγόταν -ου, ασυνίζητοι τύποι (π.χ. τα παιδία).
Πριν σου καταγράψω τις λέξεις που θυμούμαι, κι επειδή επίσης ο τόπος έγινε της μόδας λόγω τηλοψίας (Γη της Ελιάς), είναι χρήσιμο να πούμε κάποια πράγματα για τις λέξεις που αναφέρονται στη συγγένεια
Ως γνωστόν, ο τόπος ήταν οργανωμένος σε πατρογραμμικά γένη. Επίτρεψέ μου να χρησιμοποιήσω το επίθετό σου ως παράδειγμα. Η οικογένεια Σαραντάκου, στη Μέσα Μάνη τουλάχιστον, λέγεται Σαραντιάνοι (όχι Σαραντάκοι ή Σαρανταίοι). Η γυναίκα του Κυριάκου Σαραντάκου λέγεται Κυριάκαινα. Είναι Σαραντόνυφη (παντρεύτηκε Σαραντάκο). Εάν το γένος της είναι π.χ. Παπαδάκου λέγεται Παπαδίτσα. Συνήθως την αποκαλούσαν Κυριάκαινα. [Ισχύει. Η Νικολού η Σαραντόνυφη θα λεγόταν η Νικοκυρά στα μανιάτικα]
Δύο ακόμη σχετικές λέξεις ή φράσεις για την οικογένεια.
Η μοναχοκόρη λέγεται ξακληροσπορά: Εάν πέθαινε, στην κληρονομιά καλούνταν οι άρρενες εξάδελφοί της, με απώτερο στόχο να μην μπει ξένος στην οικογένεια.
Η φράση «πάου(ω) στων αλλωνένε μου», σημαίνει ότι η παντρεμένη γυναίκα επισκέπτεται την πατρική της οικογένεια.
Ιδού τώρα οι λέξεις.
Λεχιάζω: καίω. Το έχω ακούσει μόνο για το φαγητό. Λεχιάζει, μην το φας.
Φουμπάω: ορμώ με απειλητική διάθεση προς κάποιον.
Τηγανίδα: Έτσι ονομάζονται στη Μέσα Μάνη τα λαλάγγια, δηλαδή οι παραδοσιακές τηγανίτες. Οι ονομασία λαλάγγια είναι κοινή στην Εξω Μάνη, από το Οίτυλο και πέρα, έως την Καλαμάτα.
Κουταλίδα: επίσης τηγανίτα. Ονομάστηκε έτσι, επειδή άπλωνε το ζυμάρι με την πίσω πλευρά του κουταλιού. Υπήρχε και το παλιό επίθετο Κουταλίδης (εξ αυτών ο γνωστός δικηγόρος Τρύφων Κουταλίδης), το οποίο επιχωρίαζε στην περιοχή του Διρού.
Η αναλιμά: η φύτρα του μαλλιού. Π. χ. το μωρό έχει αναλιμά στα μαλλιά του. Θρυλείτο ότι εάν είχες δύο αναλιμές, θα παντρευτείς δυο γυναίκες.
Τσαχάλα: ελαφρύς θόρυβος. Π. χ. άκουσα την τσαχάλα στην πόρτα και βγήκα να δω ποιος είναι.
Τα μπουζία: τα γουρούνια. Εξ ου και μπουζοπούλα η γουρουνοπούλα. [Αναρωτιέμαι για την ετυμολογία της λέξης]
Ο καφός και η καφή: αδερφός και αδερφή. Το καβούτσι: το αδέρφι (ιδίως εν χρήσει στα μοιρολόγια). Άραγε να έχει σχέση με τον βυζαντινό καύκο;
Ματζέτα: η αγελάδα
Πιζοκιούμι: ο αυχένας
Τσαραμώνομαι: γκρεμίζομαι, εκ του τσαραμά που σημαίνει γκρεμός.
Τα λουρία ή τα χταΐρια: οι λωρίδες γης, οι πεζούλες.
Σουλιμάς: το δηλητήριο. [Αυτή είναι πανελλήνια ή τέλος πάντων υπάρχει σε πολλές άλλες περιοχές]
Κρόω: χτυπώ, δέρνω. [Προφανώς από το κρούω]
Λαλούδα: στρογγυλή λευκή πέτρα. [Αλλού λαλάρια, στον Παπαδιαμάντη λαλαρίδια]
Λωβός: ανάξιος άνθρωπος.
Ανακωλώνω: ανακατεύω, μετακινώ, μεταθέτω. Πχ ανακώλωσα το σπίτι για να το βρω!
Στουπέλα: η χιονοστιβάδα
Αρδικολόι: το κυνήγι των ορτυκιών και αρδικόπιτα η σχετική πίτα.
Τα σκαρφία: οι κλήροι, οι λαχνοί. Για τη διανομή της πατρικής περιουσίας τραβούσαν τα σκαρφία. Σε άλλες εποχές, στο οικογενειακό συμβούλιο (γεροντική), τραβούσαν τα σκαρφία για να βγει ο βγαρτός, ο οποίος και θα εκτελούσε την απόφαση της γεροντικής.
Καμπινάρι: στη φράση: άφησε την πόρτα καμπινάρι, δηλαδή ανοιχτή.
Ψίος: ο αμιγής. Στη φράση: «έναι ψίος Μανιάτης», δηλαδή έχει αμφότερους τους γονείς του Μανιάτες. Για το φαγητό, όταν τρώγεται χωρίς προσφάι: «Φάγανε τον κόκκορα ψίονε».
Λαγοκάρδης: ο ψοφοδεής, ο φοβιτσιάρης, αυτός που φοβάται όπως ο λαγός.
χαλικιά: οι περισσότερες παραλίες της Μέσα Μάνης ονομάζονται χαλικιές.
Εκάμασι γεροντική: φράση από τα μοιρολόγια. Υποδηλώνει το οικογενειακό συμβούλιο, με προεξάρχοντες τους γεροντότερους του γένους. Στίχος από τα μοιρολόγια: Σαρανταπέντε σερνικοί/εκάμασι γεροντική/Στο Κατωπάγκι στο Σταυρί…
Ευχαριστώ πολύ τον Δημήτρη για την πολύ καλή συνεργασία.
Κλείνω το άρθρο με μιαν αναφορά όλων των προηγούμενων άρθρων του ιστολογίου με ανάλογο περιεχόμενο, δηλ. με λέξεις από έναν τόπο -λεξιλογικές περιηγήσεις που είπα στην αρχή. Σε χρονολογική σειρά, λοιπόν:
Παλιές λιμνιώτικες λέξεις και φράσεις, 3/2012
Λέξεις που (δεν) χάνονται από την Αμοργό (συνεργασία του Αρκεσινέα), 4/2012
Λέξεις από το Ρουμλούκι, 5/2012
Από τον αγκίνιο στο κούσουλο, και άλλες αμοργιανές λέξεις (συνεργασία του Αρκεσινέα), 5/2012
Αμοργιανές λέξεις, μέρος δεύτερο (συνεργασία του Αρκεσινέα), 3/2013
Λέξεις τουρκικής προέλευσης στο κρητικό ιδίωμα (το βιβλίο του Βασίλη Ορφανού), 11/2014
Είκοσι λεσβιακές λέξεις -που όμως ακούγονται κι αλλού, 1/2015
Τα παράξενα κρητικά επιρρήματα, 2/2015
Η θερμιώτικη ντοπιολαλιά (μια συνεργασία του Δημήτρη Μαρτίνου), 7/2017
Η σιφνέικη ντοπιολαλιά (συνεργασία από το Κουτρούφι), 8/2017
30 λέξεις που τις λένε στο Ξηρόμερο (μια συνεργασία του Αλέξη), 10/2017
Πλωμαρίτικα (μια συνεργασία του Γιάννη Μαλλιαρού), 10/2017
Λέξεις της Νικαριάς (μια συνεργασία του Ροβιθέ), 10/2017
40 λέξεις από τη Ρόδο (συνεργασία του Αλέξανδρου Κατσαρά), 10/2017
Λέξεις από το ιδίωμα των Κυθήρων (και το βιβλίο της Γεωργίας Κατσούδα), 11/2017
21 πατινιώτικες λέξεις (μια συνεργασία του Raf), 5/2018
Λέξεις του Τυρνάβου από το Μαράν Αθά του Θωμά Ψύρρα, 9/2018
Το παλαιοαθηναϊκό ιδίωμα (μια συνεργασία του Νίκου Παντελίδη), 2/2019
20 λέξεις της Κυπριακής, 07/2019
Το γλωσσικό ιδίωμα της Αίγινας (συνεργασία του Νίκου Παντελίδη), 12/2019
Δυο ή τρία πράγματα που ξέρω γι’ αυτήν… (συνεργασία του Γιάννη Ρέντζου για τα βόρεια ιδιώματα), 10/2020
Γαλαξιδιώτικες λέξεις και μια ιστορία (μια συνεργασία του gpointofview), 1/2021
Η Λευκάδα και το Εικοσιένα μέσα από τις λέξεις (μια συνεργασία του Βασίλη Φίλιππα), 4/2021
Λοζετσινές λέξεις (μια συνεργασία του Λοζετσινού), 10/2021
Λέξεις από τον Κάλαμο, 11/2022
Λέξεις του κερκυραϊκού ιδιώματος από τον Ιω. Καρτάνο (Μια συνεργασία του Spiridione), 11/2022
45 λέξεις από τη Γορτυνία (μια συνεργασία του Λάμπα), 11/2022
Ο καταλογος περιλαμβάνει αφενός άρθρα που έχω γράψει εγώ, συνήθως αντλώντας υλικό από κάποιο βιβλίο, και αφετέρου δικές σας συνεργασίες, που οι περισσότερες ήταν δική σας πρωτοβουλία, αν και κάποιες αποτέλεσαν απάντηση σε κάποιο άρθρο του ιστολογίου ή βιβλίο δικό μου.
Βλέπουμε ότι τα νησιά υπεραντιπροσωπεύονται στον κατάλογο, αν και κάθε άλλο παρά τα έχουμε εξαντλήσει -δεν έχουμε τίποτε από Κεφαλονιά, ας πούμε, ούτε από Χίο (ρίχνω άδεια για να πιάσω γεμάτα) ενώ βέβαια απουσιάζουν και πολλές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, οι Σέρρες ας πούμε ή η Θράκη. Η Κρήτη και η Κύπρος, επίσης, δεν εξαντλούνται με τα άρθρα που έχουν ήδη δημοσιευτεί.
Πολύ θα χαρώ, αν ο κατάλογος σάς παρακινήσει να γράψετε κι εσείς για τη ντοπιολαλιά της ιδιαίτερης πατρίδας σας!
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 
Alexis said
Καλημέρα.
Πριν διαβάσω τις λέξεις:
Η Νικολού η Σαραντόνυφη θα λεγόταν η Νικοκυρά στα μανιάτικα
Όχι Νικολάκαινα;
Γιώργος Λυκοτραφίτης said
Καλημέρα!
Ο χάρτης που συνοδεύει το άρθρο είναι λίγο παραπλανητικός: η Έξω Μάνη (Κάμπος Αβίας, Στούπα, Καρδαμύλη,…) είναι Μεσσηνία.
Ανδρέας Τ said
Καλημέρα. Μια ένσταση στα γραφόμενα σου. Η μανογενιά μου, από τα χωριά της Κίττας θεωρούσε ότι ήταν αποσκεροί. Προσηλιακά ήταν τα χωριά της περιοχής του Κότρωνα. Γι αυτούς η Μάνη, η μέσα Μάνη, τελείωνε στην Τσίμοβα. Προσθέτω μερικές λέξεις
Καμπώνομαι, μαζεύομαι, σιωπώ. Προστακτική, καμπώσου και καμπώθηκω(!)
Μαραφουλιέμαι, έχει πολλές έννοιες. Λέγεται για κάποιον που δεν κάνει τίποτα το ουσιαστικό αλλά δείχνει απασχολημένος.
Εκτός από παιδία έχω ακούσει και ακούω ακόμα παιϊδά.
Χιώμαι, σιώμαι, κουνιέμαι.
Όσον αφορά τη «Γη της Ελιάς» οι περισσότεροι πρωταγωνιστές έχουν βορειοελλαδίτικη προφορά με το λάμδα το παχύ. Γέλασα μια μέρα όταν άκουσα μια ηθοποιό να λέει αούτος.
Και τα ασυναίρετα ρήματα. Θα φάεις;
Θα επανέλθω αργότερα γιατί έχω ιατρικό ραντεβού.
sarant said
Kαλημέρα, ευχαριστώ πολύ για τα πρώτα σχόλια!`
1 Ετσι το θυμάμαι από τους δικούς μου, Νικολού
2 Μα, υπάρχει μεσσηνιακή Μάνη
3 Εγώ πάλι θυμάμαι πως λένε «είμαι φερμένος /είμαι πηγαιμένος» αντί για έχω έρθει / έχω πάει, αν και αυτό υπάρχει γενικά στην Πελοπόννησο.
sarant said
Πέθανε και ο Γιάννης Διακογιάννης στα 91 του.
Αλλά και ο Κώστας Φραγκούλης, ο 16χρονος που τον είχε πυροβολήσει ο αστυνομικός
ΑΡΗΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ said
«…τραβούσαν τα σκαρφία για να βγει ο βγαρτός, ο οποίος και θα εκτελούσε την απόφαση της γεροντικής».
Ανάμεσα στις αποφάσεις ήταν και ποιος θα εκτελέσει την βεντέτα, όπως μου έχει πει φίλος Μανιάτης.
Alexis said
#5: Ωχ, ωχ… 😢
gpointofview said
Καλημέρα
Ευχαριστούμε τον κ. Ραπτάκη για την εργασία του και τον Νικοκύρη που του εύχομαι τα εύστοχα άδεια του να αποφέρουν γεμάτα !
Τώρα από τις λέξεις σε κάποιες έπιασα το νόημά τους αλλά καμιά δεν ήξερα, είμαι πάνω απ’ τ’ αυλάκι !
Dimitrios Raptakis said
Νίκο, ο Ανδρέας στο σχόλιο υπ’ αρ. 3 έχει δίκιο. Η Μέσα Μάνη, ας πούμε από τη γραμμή Γυθείου-Αρεοπόλεως και κάτω, χωρίζεται σε Αποσκιερή (δυτική) και προσηλιακή (ανατολική). Η ονομασία του δήμου (Δήμος Ανατολικής Μάνης) είναι πράγματι κάπως παραπλανητική.
Όσο για τη Μεσσηνιακή Μάνη, νομίζω ότι στις αρχές του 20ού αιώνα υπήρχε νομός Λακωνικής, ο οποίος περιελάμβανε τα εδάφη που ιστορικά ανήκαν στη Μάνη. Η διχοτόμηση σε Μεσσηνιακή και Λακωνική Μάνη προέκυψε επί Μεταξά (αν δεν λαθεύω).
6. Έτσι είναι, ο βγαρτός είχε αυτή την αποστολή.
ΓΤ said
Εξαιρετικό ντουέτο: να αναφέρεσαι σε ιδιόλεκτο της πατρίδας μας και να το συνδυάζεις με ξενόγλωσσο χάρτη. Γελάνε και τα αγκωνάρια των Πύργων Θεοδωρακάκη…
Alexis said
Ωραίες οι λέξεις του κ. Ραπτάκη, καμία δε μου ήταν γνωστή ή οικεία.
#4, τέλος: Ένας θείος μου (αδερφός του πατέρα μου) έλεγε συχνά «το ‘χω ιδωμένο» ή «στο έχω ειπωμένο»
nikiplos said
Το Σουλιμάς, που είναι και επίθετο, νόμιζα πως βγαίνει από το αρβανίτικο Σούλι, δλδ ψηλό μέρος, χωριό ή πεζούλα ή μικρός επίπεδος τόπος σε μεγάλο υψόμετρο. Δεν το ήξερα ως δηλητήριο. Πολύ ενδιαφέρον.
Η Προσήλια (μεσσηνιακή) Μάνη διαφέρει από την αποσκιερή και στην όψη των κατοίκων, καθώς η προσήλια εν πολλοίς οικίστηκε από σλαβόφωνους πληθυσμούς που έφεραν χρώματα και σωματότυπο που μαρτυρούν την βόρεια καταγωγή τους.
Μια ερώτηση προς τον κύριο Ραπτάκη ή και όποιον άλλον γνωρίζει σχετικά: Στην Γη της Ελιάς, ακούγονται πολλές εκφράσεις, που παρουσιάζονται είτε ως παροιμίες είτε ως κατάρες. Στο νοσοκομείο που είχα τη μητέρα μου, ήταν μια Μανιάτισσα που είχε μεγαλώσει στο Οίτυλο και ισχυριζόταν πως αρκετές από αυτές είναι κατασκευασμένες ή και ακραίες, δλδ δεν λέγονταν στον κανονικό καθημερινό λόγο των κατοίκων. Δεν γνωρίζω ούτε είμαι φανατικός θιασώτης του σήριαλ (γενικώς δεν είμαι θιασώτης κανενός σήριαλ).
Δύτης των νιπτήρων said
12 εκ του σουμπλιμέ
ΚΑΒ said
Ευχαριστούμε. Κάθε καταγραφή ιδιωματικών λέξεων με γεμίζει με χαρά.
>>Σουλιμάς: το δηλητήριο. [Αυτή είναι πανελλήνια ή τέλος πάντων υπάρχει σε πολλές άλλες περιοχές]
που βάλλουν φούχτα σουλαμά και φούχτα το νιψίδι
από δημοτικό
σουλαμάς και σουλιμάς:καλλυντικό
επίσης:ο διχλωριούχος άργυρος που χρησιμοποιείται ως δηλητήριο ή αντισηπτικό
τουρκικό sulama= πασάλειμμα
>>Λωβός: ανάξιος άνθρωπος
Λούβα η λέπρα, λουβός ο λεπρός, αλλά και ο σακάτης
>>Τα λουρία ή τα χταΐρια: οι λωρίδες γης, οι πεζούλες.
λουρί το <μσν. λουρίν μακρόστενο χωράφι
χτι το <οχτί <οχθί <αρχ. ὄχθος (πέτρα, όχθη, ύψωμα γης) μακρόστενο χωράφι σε πλαγιά με ξερολιθιές που συγκρατούν το χώμα, αναβαθμίδα. Από το αρχαίο ὄχθος ονομάστηκε μετωνυμικά χτι η γη που περικλείεται από αυτόν.
Δύτης των νιπτήρων said
Α, από το sulama; Μπορεί να κάνω λάθος.
sarant said
9 Γεια σου Δημήτρη κι ευχαριστούμε για το άρθρο!
Κι εγώ γράφω στην εισαγωγή ότι η προσηλιακή είναι η ανατολική. Ο χάρτης ίσως έχει πρόβλημα.
Οι δικοί μου λέγανε «αποσκιαδερή», όχι αποσκιερή.
Dimitrios Raptakis said
Εγώ σ’ευχαριστώ, Νίκο!
12. Δυστυχώς δεν έχω δει καθόλου το σήριαλ.
gpointofview said
μαρμάγκα ή αφη-ρημάδα μου ;
ΚΑΒ said
Με τον χάρτη θυμήθηκα το δρομολόγιο του πλοίου (δε θυμάμαι ποιο ήταν) που άκουγα από το ραδιόφωνο τη δεκαετία του 1960:
Πειραιάς-Κυπαρίσι-Γέρακας-Μονεμβάσια-Νεάπολη-Ελαφόνησος-Αγ.Πελαγία-Καψάλι-Πόρτο Κάγιο-Κυπριανό-Σολοτέρι-Γύθειο-Καψάλι-Αντικύθηρα.
Άγονη γραμμή χειρότερη μάλλον απ’ αυτήν των Κυκλάδων, που μετά τη Νάξο ήταν Ίος, Σίκινος, Φολέγανδρος,Οία, Θήρα, Ανάφη, Ηράκλεια (έτσι την έλεγαν), Σχινούσα, Κουφονήσι, Αμοργός, Απόλλωνας Νάξου
Συγνώμη που παραστράτησα από το θέμα μας.
Βασίλης Φίλιππας said
Καλημέρα
Ευχαριστούμε πολύ για το άρθρο.
Δεν συναντούμε στο λευκαδίτικο ιδίωμα καμιά από τις παραπάνω λέξεις – πλην του σουλιμά.
Σουλιμάς: 1. διάλυμα διχλωριούχου αργύρου για εξωτερικά αντισηπτικά επιθέµατα, 2. οξυζενέ, 3. μεζές (σπάνια).
< αβέβ. ετυµ. πιθ. τουρκ. sulama ή βεν. sublima (έχει προταθεί και η λ. άλειμμα), στον Κριαρά: παλ. ιταλ. solimato/sulimato, πβ. και τουρκ. sülümen. [το 3., βέβαια, είναι πιο κοντά στο τουρκ. sulama]
nikiplos said
Σταχυολογώ λίγες από τις κατάρες που ακούγονται στη γη της ελιάς εδώ:
Αχ που να σε δέσουνε με αίμα και στάχτη
που να σε φάει το μαύρο σκοτάδι
που να σε θάψουνε νύχτα κι άνθρωπος να μην σε βρίσκει
Που να σε βρουν τούμπανο
Που να της πέσουν τα μαλλιά κι άντρας να μη την εθέλει
Που να σου πιούν το αίμα όλοι οι ψύλλοι κι όλοι οι κοριοί του ντουνιά
Να μη δει καλό ούτε στον πάνω, ούτε στον κάτω κόσμο
Να ξερομαραθείς και να σκορπίσεις
Πίσσα και μαυρίλα πάνω στο κεφάλι σου
Σκατά στο στόμα της και πίσσα στην ψυχή της
Να σαπίσει η μούρη της και να την φτύνουν όλοι
Να σου κουλαθεί το χέρι και να μη μπορείς να κόψεις μια φέτα ψωμί
Στα γόνατα να μείνεις, να σκούζεις για βοήθεια κι άνθρωπος να μη στη δίνει
Επειδή κάνοντας παρέα στη μητέρα μου, στο σπίτι πλέον βλέπει το σήριαλ φανατικά έχω ακούσει κάποιες από αυτές (τις πρώτες), ωστόσο τις σταχυολόγησα από το διαδίκτυο, όπου φανατικοί τις έχουν αποθησαυρίσει.
Ανδρέας Τ said
Ξεχάσαμε τους Νικλιάνους (απογόνους των Φράγκων που εγκαταστάθηκαν στην Μάινα μετά την ήττα τους από τον Ανδρόνικο Παλαιολόγο) και τους αχαμνόμερους (γηγενείς κάτοικοι που υποτάχθηκαν στους νικλιάνους). Υπήρχαν και οι φερτοί, που αν είχαν πολλά ντουφέκια είχαν κοινωνικό επίπεδο νικλιάνου.
Λάμπας said
«Τηγανίδες» και στη Γορτυνία. Και το «λωβός» επίσης, αλλά κυρίως με τη σημασία «ελαττωματικός», «σκάρτος».
12. Μήπως πρόκειται για δύο διαφορετικές λέξεις; Η μία τούρκικης προέλευσης (βλ. σχόλιο 14) και η άλλη αλβανικής (π.χ. τα αρβανίτικα Σουλιμοχώρια της Τριφυλίας).
leonicos said
Θρυλείτο ότι εάν είχες δύο αναλιμές, θα παντρευτείς δυο γυναίκες.
Τί θα πει θρυλειται; Ισχύει τουλάχιστον για μένα
Ο Τζι έχει μια κορφή, γι’ αυτό δεν αγγίζει ούτε γάτα. Αυτό είναι το κακό των ΠΑΟΚτζήδων
Αλλά οι ΠΑΣΟΚτζήδες είναι ακομα χειρότεροι από τους ΠΑΟΚτζήδες.
Οι ΠΑΟΚτζηδες μπροστά στους ΠΑΣΟΚτζήδες είναι άγγελοι
spyridos said
Συνηθισμένες λέξεις στο μητρικό μου σπίτι.
Τηγανίδες και Κουταλίδες (οι Κρητικοί στο σπίτι τις έλεγαν κουταλίτες). Ο αδελφός της μάνας μου παντρεύτηκε Καλαματιανή που μας τις έφτιαχνε τουλάχιστον κάθε βδομάδα και έτσι τις μάθαμε λαλάγγια.
Μπουζία.
Ο καφός και η καφή απλώς σαν γνώση, δεν το χρησιμοποιούσαμε ιδιαίτερα.
Τα λουρία, Κρόω, Λωβός.
Ανακωλώνω, ρήμα που το χρησιμοποιούσαμε έτσι ακριβώς ενδοοικογενειακά γιατί ο περίγυρος δεν το καταλάβαινε.
«οικίστηκε από σλαβόφωνους πληθυσμούς»
Και στη Μέσα Μάνη, υπήρχαν χωριά με σλαβικά ονόματα και φαντάζομαι ανάλογο σλαβικό εποικισμό.
Πέρυσι άκουσα στις ειδήσεις ότι καίγεται η Δροσοπηγή και είδα κι έπαθα να καταλάβω ότι εννοούσαν την Τσεροβά.
leonicos said
8 είμαι πάνω απ’ τ’ αυλάκι !
Μολόγα το! Και ΠΑΟΚτζής επιπλέον.
Τί άλλο να πω εναντίον σου; Αρκούν μου αυτά
leonicos said
Από μανιάτες που γνώρισα στα μικράτα μου δεν θυμάμαι λέξεις, αλλά θυμάμαι την κατάληξη πληθυντικού σε -ούσι
Παναγιώτης Κ. said
Μωρέ μπράβο!
Ουδεμία λέξη γνωστή!
Angeliki N Haritos said
Σωστα, αποσκιαδερη, οχι αποσκιερη
Angeliki N Haritos said
Νικολου αν λεγανε τον αντρα της Νικολο, Νικολακαινα απο το Νικολακης, Νικαινα απο το Νικος Οπως και Δημητρου-Δημητρακαινα, Παναγιωταινα -Παναγωτακαινα, κλπ.. Επισης στα επιθετα οι κορες εχουν καταληξη -ια για παραδειγμα η γυναικα του Παναγιωτη Νικεα λεγεται Παναγιωταινα Νικαινα και η κορη Νικια (του Παναγιωτη). Και κατι αλλο, υπαρχει τοποθεσια Καμπιναρι στην Πλατσα της Δυτικης μανης, ενας μικρος στρογγυλος λοφος, (που πριν μεγαλωσουν τα πευκα ηταν) ανοιχτος, με εκκλησια του Αγιου Νικολαου, που εχει χρονολογηθει στον 9ο,10ο και στον 12ο αιωνα.
sarant said
Ευχαριστώ για τα νεότερα!
29-30 Τα σχόλια είχαν κρατηθεί, συγγνώμη.
20 Κι άλλη επιβεβαίωση ότι ο σουλιμάς είναι λέξη πανελλήνια
spyridos said
Το 1899 η κυβέρνηση Θεοτόκη είχε διαιρέσει τη νότια Πελοπόννησο στους νομούς Μεσσηνίας, Λακεδαίμονος και Λακωνικής. Ο τελευταίος, μια σφήνα ανάμεσα στους άλλους δυο ήταν η Μάνη.
Το 1909 η κυβέρνηση Μαυρομιχάλη διαίρεσε σε Λακωνία και Μεσσηνία με τα γνωστά μας όρια.
Ο χάρτης της διοικητικής διαίρεσης Θεοτόκη εδώ. Αμερικάνικος από τη Βίκι.
https://tinyurl.com/yh7bywvc
ΣτοΔγιαλοΧτηνος said
Μόνο τη ματζέτα και το σουλιμά ήξερα, από ευρύτερη εξάπλωση όμως. Ο λαγοκάρδης εύκολος.
Τα ρέστα τζίφος.
Χαρούλα said
Όσο διάβαζα, μού έκανε εντύπωση ότι για πρώτη φορά(σε σχέση με προηγούμενα), δεν ξέρω κάποια λέξη.
Στη συνέχεια είδα πως δεν είμαι μόνη. Υποψιάζομαι πως σε σχέση με άλλους πολίτες, οι μανιάτες μετακινήθηκαν λίγο απ´τον τόπο τους. Ξέρω ας πούμε ηπειρώτες, κρητικούς, λημνιούς, αχαιούς, χιώτες που ζούν εδώ, αλλά δεν ξερω μανιάτη. Μια υπόθεση κάνω.
Ενδιαφέρουσα η πρόκληση του Νικοκύρη. Στα θρακιώτικα δεν θα μπορέσω να συνεισφέρω. Έχω την εντύπωση πως στον Έβρο, έχουμε πολλές τουρκικές λέξεις, κόβουμε φωνήεντα, και κάποιες λίγες καταλήξεις. Πολύ ενδιαφέρον όμως έχουν τα Σουφλιώτικα. Είναι περιοχή με ιδιαίτερο λεξιλόγιο, που όμως δεν γνωρίζω. Θα προσπαθήσω να βρω(αν και δύσκολο) μια έκδοση του συλλόγου τους στην Αλεξανδρούπολη, όπου ειχαν συγκεντρώσει λέξεις τους πριν κάπου 20 χρόνια. Ελπίζω και σε Σουφλιώτη αναγνώστη.
gpointofview said
# 5, πρώτη γραμμή
Μόναχο 72, τελικός μετ’ εμποδίων στο κουλουάρ 1, το χειρότερο απ΄όλα, αγωνίζεται ένας περίπου άγνωστος μαυρούκος, τα μεγαθήρια του αγωνίσματος ξεκινούν από το 4 ως το 7, τα καλύτερα κουλουάρ για τα 400 μέτρα. Από τις αποστάσεις που έχουν οι διάδρομοι ο νούμερο1 φαίνεται να ξεκινάει τελευταίος κάτι παραπάνω από 5 μέτρα απο τον νο 2 που ξεκινάει κάτι παραπάνω από 5 μέτρα από το νο 3 κ.ο.κ
Ο Διακογιάννης ασχολείται με την πάλη των λευκών μεγαθηρίων -όπου 3-4 παλεύουν σκληρά στο βιράζ- και μπαίνοντας στην ευθεία ένας ξεχωρίζει όταν ο Διακογιάννης χάνει την φωνή του καθώς οι δρομείς ευθυγραμμίζονται και από την εσωτερική κάποιος από την Ουγκάντα είναι εύκολα πρώτος και απομακρύνεται συνεχώς με παγκόσμιο ρεκόρ. Ακολουθεί σιωπή κάποιων δευτερολεπτων και μετά η αγωνιώδης φωνή του Διακογιάννη » Είναι ο Ακι Μπούα, ο Ακι Μπούα !!
Τον αγάπησα εκείνη την στιγμή, πιο αυθόρμητη έκπληξη από εκφωνητή δεν έχω ξανακούσει, έκπληξη, άγνοια, μια ματιά στους συμμετέχοντες και…θρίαμβος : ο Ακι Μπούα !!
Βρήκα το βίδδεο με την κούρσα αλλά χωρίς ήχο, αν κάποιος το βρει με την φωνή που μας ενώνει και που μας δονεί …
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
Πολύ ωραία! Ευχαριστούμε! Έχω μια περίσσα αγάπη στη μανιάτικη γλώσσα. Από χρόνια έχω διαπιστώσει τις πολλές ομοιότητες με τα κρητικά.
-Τηγανίδες, κουταλίδες
Τηγανίτες, κουταλίτες (αρσενικά)
-Τσαχάλα//Τσαρχαλίζω,τσαρχάλισμα (το ίδιο, θορυβώ ελαφρά)
-ανακωλώνω//ανεκωλώνω (ενεκώλωσα τον κόσμο και δεν το ΄βρα)
-Στουπέλα//Στούπα, στουπίζει (χιονίζει), ρίχνει στούπα (πυκνό χιόνι)
-Λαγοκάρδης//λαγουδόκαρδος, δειλός,φοβιτσιάρης
-Χαλικιά // ο χαλικιάς, το πετρώδες έδαφος. Δόξα τω Θεώ από χαλικιάδες, άλλο τίποτα. Έχω ξεχαλικίσει στη ζωή μου κάμποσο, χωράφια για καλλιέργεια πρώιμων κηπευτικών (μετά εκεί τα θερμοκήπια).
sarant said
Ευχαριστώ για τα νεότερα!
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
Από τη συλλογή Μανιάτικα, που μ΄αρέσει όλη, αυτό μ΄αρέσει ιδιαίτερα.
Ο Κυριάκος Κάσσης, μανιάτης ο ίδιος, κατ΄εξοχήν έχει ασχοληθεί με τη γλώσσα, τα λαογραφικά , την ιστορία και τον πολιτισμό της Μάνης.
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
Δεν αντέχεται η τρέχουσα πραγματικότητα.Χρήματα και κρίματα.
Δημήτρη Ραπτάκη και Νικοκύρη, ευχαριστώ για την αφορμή να πάμε σε ομορφότερα. Τιμαλφή, να πω την κοινοτυπία.
Και το έξοχο Ακρωτήριο Ταίναρο.
(Όλος ο δίσκος θαύμα)
Ξυδάκης/Γκόνης/Αρβανιτάκη κι όποιος δεν έχει λουστεί στα νάματά του, χάνει.
Μιχάλης Νικολάου said
… Η Νικολού η Σαραντόνυφη …
Πρβλ. και Γιαννού η Φράγκισσα/Φραγκογιαννού, η Χαδούλα του Ιωάννη Φράγκου
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
>>Σουλιμά
Το Άνω Δώριο μέχρι το 1912, ονομαζόταν Σουλιμά και μέχρι το 1927, Άνω Σουλιμά[4] (Κάτω Σουλιμά, ονομαζόταν το Δώριο), από τους Σουλιώτες που εγκαταστάθηκαν εδώ, από τη Βόρεια Ήπειρο.[5] Η ονομασία προερχέται από την τοπική (sull i madh), που σημαίνει Σούλι το υψηλό, στην Τριφυλιακή αρβανίτικη.
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%BD%CF%89_%CE%94%CF%8E%CF%81%CE%B9%CE%BF_%CE%9C%CE%B5%CF%83%CF%83%CE%B7%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82
Εγώ δεν κατέχω πράμα.
Η φίλη μου που είναι από κει, θυμάμαι να τραγουδάει το ρεφρέν σε συρτό «Σουλιμιώτισσα με λένε κι αν σ΄αρέσω γύρεψέ με «
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
>>Ματζέτα
Συγκινήθηκα, αιώνες είχα να την συνατήσω/θυμηθώ τη λέξη! Δεν είχαμε και γελάδες στα παιδικάτα μου, αλλά στις αφηγήσεις των παλιών μου θυμάμαι πολύ καλά: Είχαμε μια μαύρη ματζέτα κι έκαμε δυο ματζετάκια = αϊλιά (αϊλέ, δυτικότερα) δηλ αγελάδα, ίσως κάποιας συγκεκριμένης ράτσας;
Ωπ, το γκούγκλιν εστί …σοφόν:
η αγελάδα, δαμάλα («μια ματζέταν όμορφη, παλιά να βρεις να σφάξεις», Φορτουν.). [ΕΤΥΜΟΛ. < βεν. manzeta]
https://greek_greek.en-academic.com/96001/%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B6%CE%AD%CF%84%CE%B1
Βενετσιάνα η ματζέτα μας λοιπόν!
ΚΑΒ said
>>Τσαχάλα: ελαφρύς θόρυβος.
Σε μας τσάλαχο, χωράφι με βράχια. Δε θα γράψω ποια η σχέση του με τον θόρυβο.
Βρήκα: τσάλαχο, σάλαγος με τροπή σ- σε τσ- και του γ -σε χ- και με αλλαγή γένους.
ΚΑΒ said
Για την Έφη, ένα κρητικό:
΄Οποιος φυλάει τη λευτεριά να λαγουδοκοιμάται,
που σαν ακούσει τσάλαχο σαν ψύλλος να πετάται.
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
40, και προκύπτει ότι Μιχαλού στη Μάνη (κι αλλού βέβαια) η Μιχάλαινα όπως λέμε κάτω του Μιχάλη τη γυναίκα κι είχε η μάνα μου μια θεια και να καθώς τη μνημόνεψα, μαζί θυμήθηκα ξανά, εκείνο που σήμαινε «θεια Μιχάλαινα» : την ιστορία με το γιο της το δάσκαλο που χάθηκε στον Εμφύλιο κι έζησε ως τα βαθιά γεράματα, αρνούμενη να βάλει μαύρα, περιμένοντάς τον, τάχα ότι διέφυγε στις ανατολικές χώρες.
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
45 ωραίο !:)
«…Κοιμήθηκα στο προσκεφάλι
του σπαθιού,
είχα τον ύπνο του λαγού. «
Ηλίας Βενιζελέας said
επαναλαμβάνοντας και επεκτείνοντας σχετικό μου σχόλιο στο φβ, ως εξωμανιάτης που γεννήθηκα και μεγάλωσα εκεί λίγες μόνο λέξεις ξέρω από όσες αναγράφονται: κουταλίδα, τσαχάλα, ανακωλώνω, λοβός ή λωβός , μπουζί, λουρί. ως προς αυτές να προσθέσω ότι υπάρχει και το ρήμα τσαχαλεύω, ότι το λοβός χρησιμοποιείται γενικότερα για κάτι κακό ή επιβλαβές (πχ να μη το φάεις φτούνο το απίδι, είναι λοβό). ότι η κύρια και κυριολεκτική σημασία του ανακωλώνω είναι ξεριζώνω (Χάε να ιδείς -έλεγε η μάνα μου- ανακωλώθη η τσερατσιά του Πέτρου). Καμιά φορά όμως χρησιμοποιείται και με τη σημασία πέφτω κάτω/με πέτάνε κάτω. πχ Μη πάεις κοντά θα σε στουμπήσει (κουτουλήσει) το κριάρι τσαι θα σε ανακωλώσει και Ομπό, παιδάτσι μου, ανακωλώθηκα στη μέση του λαχηδίου και τσαι δεν μπόρουνα (ντόπιος παρατατικός) να σηκωθώ.
Τέλος να πω ότι επιβεβαιώνω τον τσιτακισμό, τα ασυναίρετα ουσιαστικά και ρήματα (φωτία, μηλέα, παιδία, να φάεις, ) αλλά στην Έξω Μάνη την προφορά των ρημάτων με την κατάληξη -ου, δεν την είχαμε. Είναι μάλλον χαρακτηριστικό της Μέσα Μάνης.
Όσον αφορά την αλλαγή νομού, έγινε το 1936 η 37 επί Μεταξά. Ο γεννημένος το 1927 πατέρας μου θυμάται στο σχολείο ότι τους μαθαίνανε σε ένα ποιηματάκι ότι είναι από το τάδε χωριό του Δήμου Καρδαμύλης, της επαρχίας Οιτύλου, του Νομού Λακωνίας.. Δεν ήταν κακή σκέψη. Η Καλαμάτα είναι σχεδόν δίπλα. Ενω για να πάμε στη Σπάρτη ή το Γύθειο είναι μεγαλύτερη η απόσταση και πιο δύσκολες οι συνθήκες μετάβασης. (πρώην eliven)
sarant said
43 Mπράβο, τώρα θυμάμαι το manzo στα ιταλικά
48 Το σχόλιο είχε κρατηθεί, συγγνώμη -και ευχαριστούμε!
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
Στη γλώσσα της Μάνης συνηθέστατοι είναι οι χωρίς συνίζηση τύποι π.χ. παιδία, χωρία, κουπία, κακοτυχία, πολυκαρπίες,
http://www.mani.org.gr/ithi/idioma/id.htm
Πέπε said
Καλησπέρα.
Καναδυό λέξεις τύχαινε να τις ξέρω κι από αλλού. Όσες δεν ήξερα, πλήρης αδιαφάνεια. Και με το ερμήνευμα δίπλα, πάλι δε μου θυμίζουν τίποτε.
Λίγο με μπερδεύει η ασυνέπεια στους γραμματικούς αριθμούς:
> Τηγανίδα: Έτσι ονομάζονται στη Μέσα Μάνη τα λαλάγγια, δηλαδή οι παραδοσιακές τηγανίτες.
Αυτό σημαίνει ότι η μία τηγανίτα λέγεται «το τηγανίδο», αλλά προφανώς «η» τηγανίδα είναι ενικός. Αρα: έτσι ονομάζεται το λαλάγγι, δηλ. η τηγανίτα». Όπως ακριβώς το λέει αμέσως μετά, στην κουταλίδα.
Αντιστρόφως:
> Λαλούδα: στρογγυλή λευκή πέτρα. [Αλλού λαλάρια, στον Παπαδιαμάντη λαλαρίδια]
Δηλαδή υπάρχει «η» λαλάρια και «η» λαλαρίδια, που σημαίνει ό,τι και η λαλούδα; Προφανώς όχι. Υποθέτω πως το σωστό είναι «η λαλούδα» / «το λαλάρι» / «το λαλαρίδι».
(Τραγούδι που ακούγεται και με «λουλούδι», που δε βγάζει νόημα, από όσους αγνοούν την ιδιωματική λέξη λαλούδι.)
Μαρία said
Η μοναδική γνωστή μου λέξη είναι ο σουλιμάς.
Στην Έξω, τη μεσσηνιακή, Μάνη εντύπωση μου έκανε οτι, όταν αμφιθαλή αδέρφια αναφέρονται στους γονείς τους, λέει το ένα στο άλλο «ο πατέρας ΣΟΥ».
Costas Papathanasiou said
Καλησπέρα. Νοστιμότατο και το μανιάτικο κέρασμα του Δημήτρη Ραπτάκη και «γεια στα χέρια του».
Τα “μπουζία” πιθανώς από τουρκικό büz( =μεγάλος τσιμεντένιος αγωγός νερού),ο οποίος οδηγεί στο γαλλικό buse(παλαιογαλλικό busel <Λατ. Būcina βλ. βούκινο)=ρύγχος, σωλήνας, αγωγός (βλ. https://en.wiktionary.org/wiki/b%C3%BCz και https://en.wiktionary.org/wiki/buse ), με τη σημασία του “καταπιόνα”, της “χάψης” (οπότε, μάλλον, εξ αυτού και τα μπουζού, μπουζουριάζω), δεδομένης της αδηφαγίας του συγκεκριμένου ζώου(που δίνει τη μορφή του και σε κουμπαράδες).
Ομοίως, πράγματι, ως εννοιολογικώς συγγενή συστήνονται τα “καύκος=κύπελλο”, “καβούκι” (<τουρκ.kavuk=σαρίκι) και “καφάσι-2”(=κεφάλι, βλ.και “μαγκαφάς/γκαφάλι” με σημασία “κεφάλας”)< τουρκ, kafa “κρανίο” <αραβική قحف (qahaf, κρανίο) -διάφορον του “καφάσι-1”(=τελάρο)<τουρκ. kafes[1] < αραβική قفص (qáfaṣ, κλουβί),βλ.https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%BA%CE%B1%CF%86%CE%AC%CF%83%CE%B9 ,
Οπότε, ίσως, από την έννοια “(ίδιο)κεφάλι/(ίδιο)καλπάκι/(ίδια)σκούφια=μορφή/σόι/γενιά”, να προέκυψαν και τα καφός/καφή(<Kafa), καβούτσι (<kavuk)=αδέρφι (συγγενή ηχητικά και τα καφαντάρης=φίλος, συνάδελφος, καβούσης=ακόλουθος, κλητήρας, φύλακας, φρουρός).
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
51.Μπράβο βρε Πέπε, από τη λαλούδα (η λύτρα/γιαλόπετρα στην Κρήτη) το λαλούδι της Μονεμβασιάς! Ουφ! Τί γρίφος λύθηκε!
Στην Οδύσσεια του Καζαντζάκη, «τα κύματα αλαφριά, φρουφρουριστά, με το λαλάρι επαίζαν». Στον Παπαδιαμάντη, οι καλικατζούνες, ένα είδος θαλασσοπούλια, «εφάνταζαν ως χήραι γυναίκες μοιρολογίστρες επάνω στα γκρίφια και τα λαλαρίδια του γιαλού».
Σύμφωνα με τον Κ. Καραποτόσογλου (Ετυμολογικό γλωσσάρι Παπαδιαμάντη), το λαλάριον είναι υποκοριστικό του μεταγενέστερου η λάλλα. Κατά τους αρχαίους, «λάλλαι εισίν αι ψήφοι αι παραθαλάσσιαι, αι υπό των κυμάτων κινούμεναι και ψόφον τινά αποτελούσαι», τα βότσαλα που τα πηγαίνει πέρα-δώθε το κύμα και κάνουν κάποιο θόρυβο.
https://www.periergos.gr/erotiseis/ti-einai-lalari
…
Τα λαλάγγια μεζεδοπωλείο με μπουζοπούλα (λέει), στο Χαλάνδρι
ΧριστιανoΜπoλσεβίκoς said
Δεν ήξερα καμία λέξη. Τον σουλιμά με τη σημασία δηλητήριο σίγουρα την είχα ακούσει σε πολύ παλιά ελληνική ταινία, αλλά δεν θυμάμαι σε ποια.
ΚΑΒ said
47. Ωραίο επίσης για τη λευτεριά.
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
>> σουλιμά, καφή
Η φαρμακεύτρα
Το μοιρολόι αυτό το βρίσκομε σε όλες τις μέχρι τώρα γνωστές συλλογές…
Για πες μου, Καλαπόθο μου,
αμποίος έναι ο φονιάς,
να πάρου εγώι το δίκιο ζου;
—Τι να ζου ‘που, μωρή καφή;
Άντρα ζου έναι ο φονιάς …
στη Τζίμοβα κατέβηκα,
πήρα δεκάρα σουλιμά,
να φαρμακώσου το φονιά.
Στο σπίτι μου εγύρισα
Κ’ έκατσα κ’ εμαγέρεψα,
ρίχνου τον πικροσουλιμά
κι απέει τους εκάλεσα.
Πρώτη μπουκιά πο ‘πήρασιι,
τα μάιτα εξεστριλώσασι.
Αμή και δεν το ξέρατε
πως έτσα θαν το πάθετε.
Όντες ετέλειωσε η δουλειά,
μίλησα του πατέρα τους.
—Έκαμα ό,τι εκάμασι
και το ‘παρα το δίκιο μου.
http://www.mani.org.gr/moirol/farm/farm.htm
Λεύκιππος said
Μάνη, ο τόπος που θυμάμαι και θα θυμάμαι πάντα, ότι όποτε ήμουν εκεί εντυπωσιαζωμουν μ αυτά που έβλεπα και ήμουν ευτυχισμένος μ αυτά που ζούσα. Καμιά σχέση με την καταγωγή μου.
gpointofview said
Το ο πατέρας σου ή η μητέρα σου μεταξύ αδελφιών νόμιζω πως είναι δείγμα χαρακτήρα και όχι τοποκαταγωγής, βέβαια τοπικά μοιάζουν αρκετά μεταξύ τους οι χαρακτήρες των κατοίκων …
Alexis said
#35: !!!
Στουπέλα: Μου κάνει εντύπωση που οι Μανιάτες έχουν ιδιωματική λέξη για τη χιονοστιβάδα!
Στην Ξηρομερίτικη ντοπιολαλιά:
Τσάχαλο: Το σκουπιδάκι, το ξένο σώμα
Χαλιάς: Πλαγιά βουνού με χαλικώδες έδαφος
Ξεκωλώνω: Ξεριζώνω
Λευτέρης-Δικαίος Παπαδέας said
Το «μπουζία» προέρχεται από το «γκουζία» (το έχω ακούσει στους Δολούς). Και βέβαια το «γκουζία» προέρχεται από το ρήμα «γκουίζω», που δεν είναι άλλο παρά ηχηροποιημένο το αρχαίο «κουίζω». «Γκουίζουσι, γι’ αυτό τα λένε γκουζία» μου είχε εξηγήσει ο μακαρίτης ο θείος μου Πέτρος Παπαδέας, καθηγητής φιλόλογος εκ Δολών.
sarant said
51 Σωστά υποθέτεις
57 Όπου ο Καλαπόθος είναι βαφτιστικό όνομα, που μάλλον έχει πια εκλείψει
61 Μάλιστα… Και καλώς σας ξαναβρίσκουμε!
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
>>Σουλιμάς: το δηλητήριο. [Αυτή είναι πανελλήνια ή τέλος πάντων υπάρχει σε πολλές άλλες περιοχές]
Επίγραμμα
του ποιητή Αντρέα Μαρτζώκη
Ειπώθη πως η ευαίσθητη Μαρία
επήρε σουλιμά για ν’ αποθάνει
Κόσμε ψεύτη! Ανόητη Κοινωνία!
το σουλιμά δεν ξέρεις τί τον κάνει;
…γνωριμία με τη δηλητηριώδη ουσία που λέγεται σουλιμάς. Ο σουλιμάς είναι μια ουσία που διατίθεται για καλλωπισμό. Ο Λ. Ζώης αναφέρει: Σουλιμάς, Sublimato, υπερχλωρούχος ή διχλωρούχος υδράργυρος – κατασκεύασμα εξ υδραργύρου, το λευκόν του μολύβδου, χρησιμεύον ως ψιμύθιον των γυναικών. (…)
Εξαιρετικά σπάνια σημειώνονται αυτοκτονίες στη Ζάκυνθο. Εάν μια αυτοκτονία γίνει από γυναίκα, έχει ως επί το πλείστον την αιτία της στην ερωτική απογοήτευση και τότε παίρνει δηλητήριο. Χρησιμοποιούν για τέτοιο το Corrosiv-Sublimat, που εδώ το λένε σουλιμά. Αυτή τη δηλητηριώδη ουσία τη μεταχειρίζονται και για καλλωπισμό, αφού την ανακατέψουν με ασπράδι αυγού και με το μείγμα αυτό πλένουν το πρόσωπο, για τούτο πωλείται σε μερικά καταστήματα.
http://www.parathemata.com/2013/06/blog-post_10.html
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
sarant said
63-4 Τελικά δεν είναι καθαρό αν ο σουλιμάς ετυμολογείται από το σουμπλιμέ ή από αλλού.
Λευτέρης-Δικαίος Παπαδέας said
#62: Είμαι καθημερινά κοντά σας, αλλά σιωπηλός…
#51, 54: «Λαλούδα» είναι, κυριολεκτικά, η πετρούλα, το πετραδάκι. Προέρχεται από το αρχαίο «η λας / της λατός», που είναι η πέτρα. Εξ ου και «λατομείο». Το «λαλούδα» είναι γραμματικά υποκοριστικό, αλλά στην προκειμένη περίπτωση θα το έλεγα «χαϊδευτικό» της πέτρας (λατός), η όμορφη πετρούλα.
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
62β Καλαποθάκης Καλαπόθος βλέπω, και πιο συχνά ως επίθετο.
Μπούζα στην Κυνουρία λέγεται και η παχιά γυναίκα. Κι αν είναι μικρή τροφαντή κοπέλα, μπουζίτσα.
Λούτα λέμε μεις τη γουρούνα και μεταφορικά κυρίως τη κακή γυναίκα. Σκρόφα αλλού (πέρα από το υβριστικό).
Βλέπω να έχει καταχωριστεί ως αινιγματική έκφραση για τους μήνες εγκυμοσύνης οικόσιτων:
«Η μπούζα μπούζα τέσσερις, η κατσικάδα πέντε και η καλή κοδέσποινα σαρανταπέντε μέρες»
Η ΄κοδέσποινα, νοείται η γάτα αλλά είναι λάθος: εξηνταπέντε μέρες η διάρκεια της γατίσιας κύησης.
Αντίστοιχα λέμε κάτω : Το ούτσι ούτσι 4 (γουρούνι), η καρκατσούλα 5 (γίδα κ προβατίνα) και το σκυλί και το γατί 65 μέρες.
Κουτρούφι said
Λουρί (πληθ. λουριά) και στη Σίφνο, η μακρόστενη λουρίδα γης, ακριβώς όπως στο #14: «μακρόστενο χωράφι σε πλαγιά με ξερολιθιές που συγκρατούν το χώμα, αναβαθμίδα»
«Πίσω στ’ Αβέντου το λουρί
θερίντζει το κερα Φλουρί»
(τσάκισμα στο σκοπό «Στράτα του της Χερρόνησος»)
#36. Στούπα και στις Κυκλάδες (στούπha στη Σίφν.)
«Η στούπα πέφτει απαλά
και μου ‘ρχονται στον νου πολλά»
(Κονιτοπουλαίικο)
ΜΙΚ_ΙΟΣ said
Για τις σχετικές ή συγγενικές/παρόμοιες λέξεις που ακούγονται και στην Κρήτη έγραψε ήδη η ΕΦΗ (#36)
Την αναλιμά = φύτρα του μαλλιού, θυμάμαι να τη λέμε εδώ απλά «κορφή». Και η δοξασία της συσχέτισης του πλήθους των «κορφών» στα μαλλιά με τις φορές που θα παντρευτεί κάποιος υπήρχε κι εδώ.
>>χαλικιά: οι περισσότερες παραλίες της Μέσα Μάνης ονομάζονται χαλικιές.
Στα Κύθηρα υπάρχει η πολύ γνωστή –και ωραία- παραλία «Χαλκός». Μάλλον η ονομασία έχει προέλευση όπως παραπάνω, «χαλικ(ι)ός».
Αμαλία said
Και η παραλια Χαλικιάδα στο Αγκίστρι.
Ηλίας Βενιζελέας said
#49. Δεν υπάρχει πρόβλημα. Ήταν το πρώτο με αυτόν τον λογαριασμό, οπότε για αυτό.
Alexis said
#35: Να συμπληρώσω για τον Διακογιάννη ότι το ήθος και η ποιότητα του λόγου του δεν έχουν καμία σχέση με κάτι σημερινούς ξιπασμένους ξερόλες του χώρου, όπως ο εκνευριστικός μέχρι αηδίας προχθές Σπυρόπουλος.
Αλλά ας μην πω άλλα και σπάσω το μποϊκοτάζ του Νικοκύρη.
Ο οποίος εκτιμώ ότι θα πρέπει να βάλει κι ένα άρθρο-αφιέρωμα στον Διακογιάννη.
Ένας επιπλέον λόγος το μποϊκοτάζ του Καταραμένου.
sarant said
72 Αλέξη, δεν το σκέφτηκα έγκαιρα να γράψω
gpointofview said
# 72
Ο Σπυρόπουλος κάποτε έγραφε και έλεγε την γνώμη του και το πλήρωσε με κυνήγι από τον Μαρινάκη μη μπορώντας να βρει δουλειά. Η έλευση του Σαββίδη του έδωσε καταφύγιο στα μέσα του, αλλά γρήγορα προσαρμόστηκε στα κατά καιρούς «θέλω» και γραμμή του επιχειρηματία εργοδότη του, ξέροντας πως δεν θα έχει άλλη ευκαιρία
ΜΙΚ_ΙΟΣ said
Καλημέρα!
Σαν σήμερα (χθες) πριν 27 χρόνια μάς άφησε χρόνους και ο Μποστ!
13 Δεκεμβρίου: Μνήμη Μποστ και Διακογιάννη.
Costas Papathanasiou said
Καλημέρα!
67: «Μπούζας» είναι και ηπειρώτικο επώνυμο που προέρχεται από το αρβανίτικο buzë-χείλος το οποίο τελικά μπορεί να αναχθεί στο πρωτοσλαβικό buza(ρύγχος,μουσούδα,προβοσκίδα(βλ.https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/buza) όπου, διά συγχύσεως με τα λατινικά basium(φιλί) και bucca(<ΙΕ *bew, *bʰew- «φουσκώνω»), αποκτά και τη σημασία «μπούκα,μάγουλο»(βλ. https://en.wiktionary.org/wiki/%D0%B1%D1%83%D0%B7%D0%B0#Bulgarian) και μπορεί να συσχετιστεί και με το «μπουσουλάω»(βλ. https://en.wiktionary.org/wiki/buz%C4%83#Romanian)
ΚΑΒ said
65.Επειδή η λέξη υπάρχει σε δημοτικό τραγούδι, θεωρώ πιθανότερο να προέρχεται από το τουρκικό όπως έγραψα στο 14.
Γιάννης Μαλλιαρός said
Καλημέρα
Δεν ξέρω καμιά λέξη και δεν είχα τι να πω. Κάπου μπλέχτηκα με την εξήγηση του αναλιμά σαν φύτρα. Ο Άγγελος μούδωσε μια ιδέα αλλά ήρθ’ ο Μικιός στο 69 και τα καθάρισε. Κι εγώ κορυφές το ξέρω (κι η δοξασία υπάρχει και στα μέρη μου).
Κι ανέφερε και τον Χαλκό – χαλικιό και θυμήθηκα πως υπάρχει χωριό Χαλκειός στη Χιο (μονοσύλλαβο).
sarant said
75 Α μπράβο. Ξέρεις από ποιο έντυπο είναι;
77 Σωστά
ΜΙΚ_ΙΟΣ said
79.
Είναι από τα «Σκίτσα του Μποστ», Εκδόσεις ‘Κείμενα’. Χωρίς έτος έκδοσης, αλλά έχομε από τον ίδιο την εξής πληροφορία:
«ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΚΔΟΣΗ
εξαντληθίσης της τρίτης εκδόσεος
προέβημαι της τετάρτης εκδόσεος
του Μποστ, εξετάσαντος και σκεφθείς
ότη την δόξαν πολλοί εμίσησαν αλά τον πλούτων ουδείς» 🙂
sarant said
80 Ευχαριστώ!
ΕΦΗ - ΕΦΗ said
80,81
Κείμενα 1971
https://keimenabooks.gr/wp-content/uploads/2020/07/Bost_Skitsasite1.jpg.
Ολίγα δια την έκδοσίν μου
Λόγον οικονομικών δισχερειών, απεφάσισα όπως εκδοθώ δια να γίνω κτήμα όλων των ελλήνων με την βεβεότιτα ότι θέλο ταχέως εξαντληθή.
Κρατούντες με ανα χήρας, θέλω σας χαρήση υπερόχους στιγμάς.
Έθεσα ώς αντίτιμον μικράν τιμήν δια να με απολάφσοσι όσον το δυνατόν
περισότεροι με ελαχίστην δαπάνην
https://keimenabooks.gr/books/skitsa-toy-mpost/
(Έχει και μερικές σελίδες)
ΣΠ said
35
Πρώτη φορά επίδοση κάτω από 48 δευτερόλεπτα. Θυμάστε όμως ποιος βγήκε 6ος σε αυτή την κούρσα;
rogerios said
@84: Σταύρος Τζιωρτζής. Το περίεργο είναι ότι η κούρσα ανέδειξε δύο 6ους. 😉
ΣΠ said
84
Είσαι πολύ καλός.
rogerios said
Τους αγώνες του 1972 δεν τους είχε δει, εκείνοι του Μονρεάλ ήταν οι πρώτοι που παρακολούθησα. Και θυμάμαι ότι στον στίβο η μεγάλη ελπίδα ήταν ο «ολυμπιονίκης Τζιωρτζής» (και δευτερευόντως ο Παρρής) που όμως δεν τα κατάφερε στον ημιτελικό του 1976 (ο άλλος 6ος του Μονάχου, ο Σοβιετικός Γκαβριλένκο πήρε τελικά το χάλκινο).
Αυτό που μου κάνει εντύπωση είναι ότι ενώ έχουμε μεγάλη παράδοση στο αγώνισμα η 6η θέση του Σ. Τζ. παραμένει η καλύτερη που έχει καταλάβει σε ΟΑ αθλητής που εκπροσωπεί την Ελλάδα (ο Ιακωβάκης με τις τόσες διακρίσεις έχει τρέξει έναν μόνον τελικό ΟΑ… και τερμάτισε 8ος).
sarant said
86 Προσεκτική διατύπωση διότι ο Τζιωρτζής ήταν Κύπριος, όπως άλλωστε και ο Λουκάς Λουκά στη σφαιροβολία και καναδυό ακόμα πρωταθλητές.
Μαρία said
72, 73