Πού πας με το food pass;

Κατά τη συζήτηση στη Βουλή για τον προϋπολογισμό, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι από τον Φεβρουάριο, και για έξι μήνες, θεσπίζεται το λεγόμενο Food pass, βάσει του οποίου, μεταφέρω αυτολεξεί, «η Πολιτεία θα καλύπτει το 10% των αγορών κάθε νοικοκυριού στα super market αλλά και σε όλες τις επιχειρήσεις τροφίμων: Φούρνους, κρεοπωλεία, οπωροπωλεία, ζαχαροπλαστεία, ιχθυοπωλεία».

Το νέο αυτό μέτρο έρχεται να προστεθεί σε άλλα που έχουν θεσπιστεί με αγγλότροπη ονομασία, όπως το Fuel Pass (για τα καύσιμα κίνησης), το Power Pass (για το κόστος ενέργειας), αλλά και κάποια λιγότερο γνωστά, σαν το Evia Pass και το Samos Pass για πυρόπληκτες περιοχές.

Για να ανοίξω μια παρένθεση, το Power Pass είναι μία από τις 42 λέξεις που συμμετέχουν στην ψηφοφορία του ιστολογίου μας για τη Λέξη της χρονιάς 2022, που άρχισε στις 15 του μηνός και θα συνεχιστεί ως τις 30. Αν δεν έχετε ψηφίσει, μην το καθυστερείτε -μπορείτε να ψηφίσετε τώρα, από την ειδική σελίδα μας. Κλείνει η παρένθεση.

Κάθε μέτρο ενίσχυσης είναι καλοδεχούμενο, κι ας είναι ξεκάθαρα προεκλογικό. Όμως εμείς εδώ λεξιλογούμε, οπότε θα εστιαστούμε, ακριβώς, στη λέξη Pass που χαρακτηρίζει όλα αυτά τα μέτρα, μια λέξη που έχει περάσει (όχι μέσω των αγγλικών) και στα ελληνικά και που έχει αποδειχτεί ικανή να παίρνει πολλές σημασίες, σωστός λεξιλογικός Πρωτέας.

Το pass είναι λέξη αγγλική, ρήμα και ουσιαστικό όπως συνήθως. Στα αγγλικά, το ρήμα προήλθε από το παλαιογαλλικό (και ίδιο στα σημερινά γαλλικά) passer, από το λαϊκό λατινικό *passare «βηματίζω, περπατώ, περνάω», από το λατινικό passus «βήμα».

Από τα λατινικά έχουμε και το ιταλικό passare, και το passo, βήμα αλλά και πέρασμα, από το οποίο προήλθε το ελληνικό «πάσο».

Όπως είπαμε, το πάσο είναι λέξη πολυσήμαντη. Στην έκφραση «με το πάσο μου» σημαίνει αργά, χωρίς βιασύνη, π.χ. δουλεύω με το πάσο μου, δηλαδή χαλαρά, όχι εντατικά.

Στα χαρτιά, πάω πάσο, δηλαδή παραιτούμαι (προσωρινά ή οριστικά) από το δικαίωμα να πλειοδοτήσω, να παίξω. Αυτό έχει περάσει και μεταφορικά σε χρήσεις εκτός χαρτοπαιγνίου: αν επιμένεις, εγώ πάω πάσο, δηλαδή υποχωρώ.

Στα σπίτια, το πάσο είναι το άνοιγμα σε μεσότοιχο για το πέρασμα αντικειμένων από τον ένα χώρο στον άλλο -εδώ το πάσο είναι πέρασμα.

Έχουμε όμως και το πάσο στις βίδες, το διάστημα που παρεμβάλλεται ανάμεσα στις αυλακώσεις της βίδας. Εδώ το πάσο είναι βήμα.

Και, το πιο συχνό ίσως, πάσο είναι το δελτίο με το οποίο ο κάτοχός του (π.χ. φοιτητής, μαθητής, πολύτεκνος κτλ) εξασφαλίζει κάποιο προνόμιο, ιδίως μειωμένη τιμή στα μέσα μεταφοράς ή ελεύθερη είσοδο σε κάποιους χώρους.

Η λέξη «πάσο» πέρασε από τα ιταλικά στα ελληνικά στα μεσαιωνικά χρόνια, με τη σημασία «πέρασμα, δίοδος» (χερσαία ή θαλάσσια). Μάλιστα, εμφανίζει και πληθυντικό «τα πάση»: Εις το Πιομούντι διέβηκε και πίασε τα πάση / ο ρήγας με φουσάτον του στην ‘τάλιαν μη περάσει, διαβάζουμε στα Ανδραγαθήματα Μερκουρίου Μπούα. (Για να είμαστε πλήρεις, και παλιότερα είχε περάσει το λατινικό passum στα ελληνικά, ως πάσσον, που το βρίσκουμε π.χ. στον Αθήναιο με τη σημασία ενός κρασιού που φτιαχνόταν από σταφίδες, vinum passum, που το πίνανε οι Ρωμαίες, όπως λέει ο Πολύβιος (και τον παραθέτει ο Αθήναιος): το δε καλούμενον πάσσον πίνουσι -αλλά αυτό το δάνειο έμεινε χωρίς συνέχεια).

Εκτός από το πάσο έχουμε επίσης στα ελληνικά, από την ίδια οικογένεια, το πασάρω (από το ιταλ. passare, περνάω) και από εκεί την πάσα και τον πασαδόρο ή τον πασέρ, έχουμε τον πασατέμπο, το πασαπόρτι και την πασαρέλα. Στο λεξικό του Μπαμπινιώτη βρίσκω και το πασαμέντο, ιταλογενή όρο για το σοβατεπί, που δεν το ήξερα.

Οι διάφορες σημασίες της λέξης, όμως, δεν είναι όλες από τα ιταλικά. Ενώ το πάσο = πέρασμα και το πάσο = βήμα, περπάτημα είναι δανεικές από τα ιταλικά, το πάσο του χαρτοπαιγνίου είναι επιρροή αγγλική ή γαλλική -βρίσκω ότι στα αγγλικά το pass καταγράφεται με αυτή τη σημασία περί το 1920 στην ορολογία του μπριτζ, ενώ το ρήμα to pass, με τη σημασία «αρνούμαι να κάνω κάποια ενέργεια» εμφανίζεται σε χαρτοπαίγνια του 19ου αιώνα.

Το πάσο, πάλι, με τη σημασία του δελτίου που εξασφαλίζει ελεύθερη ή δωρεάν είσοδο εμφανίζεται τον 19ο αιώνα στα γαλλικά και από εκεί πρέπει να το πήραμε στις σημασίες του φοιτητικού και του μαθητικού πάσου, ενώ θα έπαιξε ίσως ρόλο και το πασαπόρτι.

Έγραψα «του πάσου» διότι η λέξη κανονικά κλίνεται, και στα χρόνια που εγώ είχα πάσο πρέπει να κλινόταν (το είχαμε συζητήσει αυτό πρόσφατα στο ιστολόγιο), αλλά δεν παραγνωρίζω ότι σήμερα το πάσο συνήθως αφήνεται άκλιτο κι έτσι διαβάζουμε π.χ. ότι άρχισε η θεώρηση των πάσο, που καθόλου δεν μου αρέσει και μου θυμίζει το Ελ Πάσο. (Βρήκα πάντως και λιγοστά «των πάσων»).

Όσο για το τροφοπάσο… συγνώμη, το Food Pass, δεν ξέρω αν ο καθηγητής Μπαμπινιώτης θα προτείνει όντως κάποιον ελληνοπρεπέστερο όρο, όπως είχε κάνει με το click inside (και δεν έπιασε). Να ονομαστεί δελτίο, όπως προτείνει το μιμίδιο δεν το βλέπω, διότι το δελτίο φέρνει στο νου μνήμες πείνας, και αυτό δεν είναι πολιτικά συμφέρον.

Φυσικά, το Food Pass εντάσσεται στη χορεία των άλλων Pass που έχει καθιερώσει η κυβέρνηση, οπότε από πλευράς ορολογίας εγώ τουλάχιστον  δεν έχω αντίρρηση.

Από πλευράς ουσίας έχω αντιρρήσεις.

Λυσιτελέστερο και απλούστερο, και επιτρεπτό από την ΕΕ, θα ήταν να μειωθεί ο ΦΠΑ σε μια σειρά είδη πρώτης ανάγκης.

Ακόμη, η όλη παρουσίαση του μέτρου είναι εξόχως προεκλογική, γι’ αυτό και αρχίζει να ισχύει από τον Φεβρουάριο και όχι νωρίτερα. Και εξόχως παραπλανητική ήταν η ανακοίνωση του πάσου, διότι η φράση «»η Πολιτεία θα καλύπτει το 10% των αγορών κάθε νοικοκυριού στα super market» (έτσι ακριβώς την ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός στο Τουίτερ) είναι «χρυσό πέταλο» (ορολογία του ιστολογίου) μια και περιλαμβάνει δύο τουλάχιστον καίρια ψέματα: όχι, δεν θα επωφεληθεί «κάθε» νοικοκυριό από το μέτρο, αφού μπαίνουν μάλλον αυστηρά οικονομικά κριτήρια.

Και, το κυριότερο, είναι ψέμα ότι καλύπτεται το 10% των αγορών, αφού έχει μπει όριο. Ας πούμε, θεωρείται ότι ένας πολίτης που ζει μόνος του δαπανά 220 ευρώ για φαγητό και άλλα είδη σουπερμάρκετ, οπότε θα πάρει 22 ευρώ το μήνα. Ένα ζευγάρι θα παίρνει 32 ευρώ (άρα, μη σπεύδετε να συγκατοικήσετε, συμφέρει χώρια) και μια τετραμελής οικογένεια θα πάρει το 10% των 520 ευρώ, δηλαδή 52 ευρώ το μήνα.

Και πάλι βέβαια, κι αυτή η ενίσχυση χρήσιμη θα φανεί σε πολλούς -αλλά είναι πολύ λίγη, πολύ αργά. Ούτε είναι βέβαιο ότι θα ωφελήσει εκλογικά την κυβέρνηση, αφού οι προσδοκίες που καλλιέργησε η αναγγελία αναμένεται να διαψευστούν στην πράξη. Πού πας (μόνο) με το Food Pass;

 

 

 

 

Advertisement